Những điều gì còn ẩn giấu ở bãi vàng Mà Sa Phìn?

Bãi vàng Mà Sa Phìn nằm ở độ cao 1.800m so với mực nước biển, thuộc thôn Mà Sa Phìn, xã Nậm Xây, huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai. Đây là rặng núi giáp với dãy Hoàng Liên Sơn. Nơi đây là một trong những điểm nóng của nạn "vàng tặc" ở huyện Văn Bàn từ những năm 2010 tới nay. Số lượng "thổ phỉ" (những người khai thác vàng trái phép) hoạt động tại đây đã lên đến con số hàng trăm người.

Theo tài liệu từ các cơ quan chức năng, ở bãi vàng Mà Sa Phìn duy chỉ có Công ty cổ phần Nhẫn tại Lào Cai được cấp phép khai thác vàng. Cụ thể, tại văn bản 368/GP-UBND, tỉnh Lào Cai đã cấp phép khai thác vàng cho Công ty cổ phần Nhẫn với tổng diện tích khai thác 26,03 ha, thuộc khu vực Sà Phìn và Tsu Ha. Thời hạn khai thác là 11 năm với công suất 59kg vàng/năm.

46 điểm sạt lở tại bãi vàng Mà Sa Phìn đã khiến ít nhất 12 phu vàng và bưởng vàng phải bỏ mạng.

Huyện thừa nhận “vàng thổ phỉ” hoành hành, Sở nói không

Tuy nhiên, trên thực tếcó cả chục lán trại thổ phỉ khai thác vàng nơi này. Ngay cả những người của Công ty Nhẫn cũng thừa nhận, có rất nhiều lán trại khác khai thác vàng tại Mà Sa Phìn (ngoài ranh giới mà Công ty cổ phần Nhẫn được giao). Ông Phạm Bình Minh, Phó chủ tịch UBND huyện Văn Bàn, Lào Cai cũng phải thừa nhận: "Đúng là có hiện tượng "thổ phỉ", hàng năm chúng tôi có nhiều đợt truy quét. Nhưng cứ đuổi đi sau đó họ vẫn quay lại. Nhiều lúc chính quyền địa phương phải bất lực với tình trạng này".

Cách đây 2 năm, UBND huyện Văn Bàn đã thành lập ban chỉ đạo để ngăn chặn các đối tượng khai thác vàng trái phép, đã truy quét hơn 300 “vàng tặc” tại 16 hầm lò, nhưng đến nay tình trạng này vẫn chưa chấm dứt.

Cũng theo lời ông Minh, tại thời điểm xảy ra sạt lở có khoảng 200 công nhân của Công ty cổ phần Nhẫn làm việc tại đây.

Trong hành trình vào bãi vàng Mà Sa Phìn, tìm hiểu về con số tử vong do trận lũ lịch sửgây sạt lở ở bãi vàng Mà Sa Phìn, chúng tôi bắt gặp hàng chục phu vàng lũ lượtbỏ trốn khỏi sự quản lý của các bưởng vàng. Những người này, khi được hỏi làm việc cho ai, tuyệt nhiên không ai nhắc đến Công ty Nhẫn Lào Cai. Ai cũng lấm lét, sợ hãi. Những bưởng vàng mà chúng tôi nghe qua, chỉ là Minh Sẹo, Hiểu Linh, Tuấn Kiên...

Những phu vàng mà chúng tôi gặp ấy, chẳng ai có hợp đồng lao động, chẳng ai biết bảo hộ lao động là gì. Họ chỉ biết duy nhất một điều là ngày ngày vào hầm đào quặng cho chủ mỏ và cuối tháng nhận lương từ người quản lý phu vàng.

Việc có quá nhiều lò vàng “thổ phỉ” và tình trạng khai thác trái phép tràn lan tại Mà Sa Phìn là một trong những nguyên nhân khiến cơ quan chức năng chưa có thống kê chính xác bao nhiêu người tử vong sau trận lũ quét đêm 19.8. Trong khi báo chí tìm ra được đã có ít nhất 12 người phải bỏ mạng thì chính quyền mới chí công bố có 7 người tử vong.

Về thông tin có sự lộng hành của "vàng tặc" tại bãi vàng Mà Sa Phìn, chiều 26.8, trả lời báo chí, ông Vũ Đình Thủy- Trưởng phòng Quản lý khoáng sản, Sở TN&MT tỉnh Lào Cai lại phủ nhận thông tin này. Theo ông Thủy, tại khu vực Mà Sa Phìn không có tình trạng "thổ phỉ" khai thác.

Khi hỏi về các đợt thanh, kiểm tra của Sở đối với việc khai thác của Công ty Nhẫn, ông Thủynói: Từ năm 2015 đến nay, Sở chưa từng tiến hành thanh tra dự án này, chưa có kế hoạch thanh tra.

“Năm 2016, Sở chưa thanh tra là do đang có một đoàn của Thanh tra Chính phủ đang kiểm tra dự án này”- ông Thuỷ đưa ra lý do.

“Giấy phép khai thác thể hiện Công ty Nhẫn được phép khai thác vàng. Tuy nhiên, đơn vị này khai thác một khối lượng vonfram rất lớn, phía Sở có nắm được khối lượng hay không?” - PV hỏi.

“Hiện Sở chưa nắm được việc Công ty Nhẫn có khai thác hay không nên không thể trả lời. Chúng tôi sẽ cho kiểm tra lại và báo cáo sau”,vị trưởng phòng đáp.

Luật rừng ai vào cũng phải chấp nhận

Theo ông Minh, Công ty cổ phần Nhẫn không chỉ được giao 26,03 ha, thuộc khu vực Sà Phìn và Tsu Ha để khai thác vàng trong 11 nămmà còn phải có trách nhiệm quản lý trong 100 ha vùng đệm. Thế nhưng, ở Mà Sa Phìn vẫn tồn tại những lán trại khai thác những hầm vàng ngay diện tích mà Công ty cổ phần Nhẫn được phép khai thác.

Ở Mà Sa Phìn, không chỉ có nạn "vàng tặc", khai thác "thổ phỉ" với những tệ nạn hút chích, cờ bạc, ma túy... như chốn vô pháp, vô cương. Ở đây chỉ có 1 luật duy nhất mà bất kể ai tham gia buôn bán, bất cứ bưởng vàng nào tham gia cuộc chơi cũng đều phải chấp nhận, đó là thứ “luật rừng" do tay trùm đặt ra.

Qua tìm hiểu từ một tay buôn quặng từng một thời ra vào bãi vàng Mà Sa Phìn tử thần cho hay, tình trạng khai thác khoáng sản "thổ phỉ" ở đây diễn ra từ mấy năm nay. Các bưởng vàng tứ xứ đổ về đây khai thác, giang hồ, các tay anh chị khét tiếng cũng mò tới đây tranh giành, phân chia lãnh địa.

Một tay có thâm niên buôn quặng tại bãi vàng Mà Sa Phìn cho hay, tất cả các bưởng vàng đều chỉ được hoạt động nếu được sự chấp thuận của ông chủ duy nhất, rất khét tiếng ở đất Lào Cai.

Tỉ lệ ăn chia cũng tuỳ theo quan hệ của bưởng vàng với ông trùm khét tiếng này. Các bưởng vàng đều được cấp điện, cấp nước và máy móc để khai thác. Sau khi thoả thuận xong tỉ lệ ăn chia, ông trùm sẽ cắt cử người giám sát việc khai thác của các bưởng vàng.

Ở bãi vàng Mà Sa Phìn không chỉ có vàng mà còn có những khoáng sản quý hiếm như vonfram, titan... Giá của vonfram lúc cao nhất lên đến 300 triệu/tấn. Trong buổi làm việc với phóng viên vào chiều 26.8, vềviệc Công ty cổ phần Nhẫn được cấp phép khai thác vàng, tuy nhiên có thông tin phản ánh rằng Công ty cổ phần Nhẫn còn khai thác một khối lượng vonfram rất lớn. Ông Vũ Đình Thủy trả lời: “Trong khu vực Mà Sa Phìn có khoáng sản là quặng vàng gốc và giấy phép cho doanh nghiệp khai thác quặng vàng gốc, chưa phát hiện có tài nguyên khác. Phía Sở chưa nắm được thông tin Công ty cổ phần Nhẫn đang khai thác vonfram như báo chí đưa tin”.

Còn ông Đặng Xuân Phong, Chủ tịch UBND tỉnh Lào Cai trả lời Một Thế Giới rằng ông chưa nắm được thông tin về vấn nạn khai thác vàng "thổ phỉ". Ông Phong khẳng địnhtỉnh sẽ tiến hành kiểm tra, thanh tra toàn diện hoạt động tại bãi vàng Mà Sa Phìn.