Những món ngon từ con cá lóc đồng bằng

Món đầu tiên phải kể đến là cá lóc nướng trui. Đây có thể là món ăn xuất hiện xưa nhất ở Nam Bộ. Trên đường lưu xứ tha hương tìm vùng đất mới ở phương Nam, người đi khẩn hoang chỉ cần có túi đồ, dụng cụ đánh lửa và muối hột là có thể làm ra món ăn ngon giữa vùng đất hoang vu.

Ông Nguyễn Văn Thặn (85 tuổi, ngụ Vĩnh Long) cho biết: "Gia đình tôi vào vùng đất Tam Bình từ trước Cách mạng Tháng Tám. Khi đó vùng đất này còn hoang sơ lắm, trừ chợ búa ra thì những khu đất rừng chưa khai phá vẫn còn nhiều thú dữ. Sống trong điều kiện thiên nhiên như vậy nên từ người đi khai hoang cho đến nông dân làm ruộng đều hay ăn món cá lóc nướng trui.

Ở Nam Bộ thời đó cá nhiều vô số, trong đó cá lóc là loài dễ sinh sôi phát triển. Khi bắt được cá lóc, chỉ cần chặt nhánh cây hay cành tre dài khoảng ba gang tay rồi xiên qua con cá. Sau đó cắm con cá lóc thẳng đứng với đầu hướng xuống đất, chất rơm hoặc lá khô xung quanh rồi đốt. Người nướng cá chỉ cần ngồi đó, hút tàn điếu thuốc là cá chín. Cá nướng xong phủ đầy tro đen, toả mùi thơm phức, chỉ cần lấy cành cây nhỏ phủi bụi than thì ăn được.

Trong bữa cơm trưa có cá lóc nướng trui thì ngon lắm, còn không có cơm mà chỉ ăn cá thôi cũng ngon. Mấy ông nông dân có tật ghiền rượu khi đi làm hay mang theo ít rượu đế, một vài trái ớt hiểm và muối hột. Sau giờ lao động trên đồng ruộng thì bắt vài con cá lóc là có thể nhâm nhi với anh em cùng làm đồng áng.

Cá lóc nướng trui mùa nào ăn cũng được, tuy nhiên vào vụ gặt lúa thì nó được coi là món ăn ngon nhất của thợ gặt. Vào mùa gặt lúa thì nước trên đồng đã rút khô, người thợ gặt thỉnh thoảng gặp các ao trũng trong ruộng mà những con cá thường tụ lại. Người dân Nam Bộ hay gọi là "bắt cá mắc cạn". Cá ở trên vũng cạn này thường cá sặc, cá rô nhưng nhiều nhất vẫn là cá lóc.

Khi bắt được cá, thợ gặt thường đem vô những gò trâm bầu nướng trui, ăn với cơm trưa. Đó cũng là niềm vui của người thợ gặt cách nay năm, bảy mươi năm. Bây giờ tất cả chỉ là ký ức còn sót lại trong tâm trí của những lão nông đã qua một thời sống, làm ruộng ở vùng quê Nam Bộ”.

Ngày nay, kinh tế phát triển kèm theo là những món ngon được chế biến cầu kỳ, nhưng người dân Nam Bộ vẫn rất thích ăn cá lóc nướng trui. Người ta có thể tìm thấy món này dễ dàng ở các quán ăn gia đình, tuy nhiên chủ quán thường không nướng bằng rơm mà thay bằng than. Tại nhiều điểm du lịch ở ĐBSCL, món cá lóc nướng trui cũng rất thịnh hành. Tuy nhiên, món này đã được biến đổi đôi chút để vừa lột tả được hương vị món ăn truyền thống thời khẩn hoang mà vừa đáp ứng được nhu cầu thưởng thức của thực khách thời nay.

Ông Lê Hải Phúc, Giám đốc Làng du lịch Ông Đề cho biết: “Món cá lóc nướng trui được đưa vào thực đơn ngay từ khi khu du lịch bắt đầu hoạt động, vì đây là món ăn đặc sắc ở Nam Bộ. Tuy nhiên, chúng tôi có cách tân món ăn để cho nó hiện đại, đậm đà. Cá lóc thì vẫn nướng bằng lửa rơm, vẫn lụi cây cho cá đứng ngược như thời xưa, nhưng khi ăn thì có thêm những món kèm như: bánh tráng, rau thơm, chuối chát, khế chua... Nước chấm thì dùng mắm nêm cá cơm từ Phú Quốc”.

Trong những ngày Tết, nhiều gia đình ở ĐBSCL cũng tìm bắt cá lóc để trữ sẵn. Chỉ cần khách đến nhà là đốt lửa nướng cá lóc. Ngoài ra, cá lóc nướng trui cũng hay có ở mâm cơm rước ông bà vào chiều cuối năm. Chưa hết, cá lóc ngoài nướng trui thì còn có thể làm ra nhiều món ăn khác như: cá lóc chiên xù, cá lóc hấp hèm, cá lóc hấp bầu, cá lóc rang me…

Hiện nay khi đến với ĐBSCL, du khách yêu cầu cá nướng trui thì có ngay, tuy nhiên người sành điệu trong món ăn này thường đòi cho được cá lóc đồng. Theo họ, khi ăn món này cũng cần phải biết phân biệt cá lóc đồng hay cá lóc nuôi, nếu không hương vị cá lóc nướng trui không khoái khẩu, đậm đà hương vị món ngon Nam Bộ.