Từ chỉnh sửa gien cây trồng đến phát triển nông nghiệp bền vững

Ngày 12.4 tại Quy Nhơn, Viện Nghiên cứu Cold Spring Harbor Laboratory (Mỹ), Hội Khoa học gặp gỡ Việt Nam (Rencontres du Vietnam), Viện Công nghệ sinh học (Viện Hàn lâm KH-CN Việt Nam) cùng Trung tâm quốc tế Khoa học và giáo dục liên ngành (ICISE) phối hợp tổ chức hội nghị “Thành tựu trong công nghệ sinh học thực vật - Từ chỉnh sửa gien cây trồng đến phát triển nông nghiệp bền vững”.

Tại hội nghị, gần 20 bài trình bày được chia thành 4 phiên với các diễn giả đến từ nhiều quốc gia Mỹ, Trung Quốc, Úc, Nhật Bản, Đức, Hàn Quốc, Ấn Độ, Việt Nam…

Các diễn giả đặc biệt nhấn mạnh những điều nổi bật mà công nghệ chỉnh sửa gien có thể tạo ra cho cây trồng, nhất là cải thiện chất lượng và nâng cao khả năng chống chịu với điều kiện thời tiết bất thuận.

Tại Việt Nam, các nhà khoa học cũng đang nghiên cứu và bước đầu thành công trong việc tạo ra lúa gạo có khả năng chịu hạn, kích thích tăng trưởng.

Cởi mở và có tính dự báo, thích ứng với tốc độ phát triển công nghệ mới

Đáng chú ý, hội nghị có một phiên riêng để cập nhật về quy định pháp lý và cách thức tiếp cận trong việc quản lý cây trồng chỉnh sửa gien trên thế giới hiện nay.

Thông tin cập nhật từ các báo cáo cho thấy đã có rất nhiều quốc gia trên thế giới hoàn thiện hướng dẫn pháp lý đối với cây trồng chỉnh sửa gien; trong đó các quốc gia châu Mỹ, Úc là những nước đi đầu.

Châu Á được xem là khu vực đi sau nhưng lại là nơi có tốc độ nghiên cứu và ứng dụng công nghệ chỉnh sửa gien tăng trưởng vượt bậc trong những năm trở lại đây. Rất nhiều nước châu Á hiện nay đã hoàn thiện khung pháp lý cho các loại cây trồng dạng này.

Xu hướng chung trong những hướng dẫn pháp lý của các quốc gia châu Mỹ, châu Á là cởi mở và có tính dự báo để thích ứng với tốc độ phát triển công nghệ mới. Ngoài ra, có sự dựa trên đánh giá khoa học để đảm bảo an toàn cho con người, vật nuôi và môi trường. Các quốc gia này đều đưa ra những khái niệm, cũng như phân loại cụ thể đối với các loại cây trồng chỉnh sửa gien.

Theo đó, nếu cây trồng chỉnh sửa gien cuối không chứa DNA ngoại lai thì sẽ được xem xét đánh giá và quản lý như cây trồng truyền thống.

Mặc dù không phải châu lục nào cũng có các chính sách ban đầu cởi mở với cây trồng chỉnh sửa gien, tuy nhiên Ủy ban châu Âu đang đề xuất thay đổi chính sách quản lý theo xu hướng chung.

Theo báo cáo của GS Phạm Văn Toản - Phó giám đốc Viện Khoa học nông nghiệp Việt Nam, nước ta hiện đã hoàn tất các định hướng và cơ sở pháp lý cho việc ứng dụng cây trồng công nghệ sinh học, coi đây là một giải pháp quan trọng trong phát triển nông nghiệp theo hướng bền vững.

Tuy vậy, ông Toản cũng cho biết tới nay Việt Nam vẫn chưa có hướng dẫn pháp lý cụ thể cho việc đánh giá và quản lý cây trồng chỉnh sửa gien.

Từ những năm 1980, năng suất nông nghiệp của Việt Nam đã có tốc độ tăng trưởng nhanh, đóng góp đáng kể vào an ninh lương thực quốc gia và nâng cao vị thế cạnh tranh của nông sản Việt trên thị trường quốc tế.

Mặc dù vậy, Việt Nam vẫn đang đối mặt với rất nhiều thách thức từ biến đổi khí hậu và môi trường. Ngân hàng Thế giới (World Bank) đã xếp Việt Nam là một trong 5 quốc gia có nguy cơ bị ảnh hưởng nhiều nhất bởi hiện tượng nóng lên toàn cầu trong tương lai.

Những năm gần đây, ứng dụng công nghệ sinh học trong nông nghiệp đã có ​​những tiến bộ vượt bậc giúp chúng ta hiểu sâu hơn về bộ gien thực vật, đưa ra các giải pháp đổi mới cây trồng để góp phần giải quyết những thách thức toàn cầu.

Trong số các công nghệ đó, chỉnh sửa gien là một công cụ nổi bật khi đã cho phép các nhà khoa học nghiên cứu và lai tạo giống cây trồng, tạo ra những tính trạng cải tiến một cách chính xác, hiệu quả và nhanh chóng.