Vụ ‘chuyến bay giải cứu’: Loạt yêu cầu ‘trên trời’ buộc doanh nghiệp phải gặp mặt, thỏa thuận chi phí

Theo kết luận điều tra của Cơ quan An ninh điều tra (ANĐT) Bộ Công an, việc tổ chức các chuyến bay cứu hộ này là thực hiện chủ trương nhân đạo, thể hiện sự quan tâm hàng đầu của Đảng và Chính phủ Việt Nam trong công tác bảo hộ công dân, mục đích cao nhất là bảo vệ an toàn tình mạng, sức khỏe cũng như tài sản cho người dân.

Chủ trương kịp thời này đã nhận được sự đánh giá cao của cộng đồng quốc tế, sự ủng hộ của đồng bào trong và ngoài nước, ghi dấu ấn ngoại giao của Việt Nam trên trường quốc tế, thể hiện tính nhân đạo của Đảng, Nhà nước.

Từ sự không rõ ràng về thẩm quyền

Trong hoàn cành diễn biến của đại dịch COVID-19 rất phức tạp, đòi hỏi việc tổ chức triển khai chủ trương nhân đạo đúng đắn của Đảng và Nhà nước ta phải được tiến hành một cách công khai, minh bạch, trách nhiệm.

Tuy nhiên, cơ quan điều tra nhận thấy quá trình triển khai thực hiện, đã có sự không rõ ràng về thẩm quyền, từ đó một số cá nhân có thẩm quyền ở các Bộ, ngành đã gây khó khăn, nhũng nhiễu, làm khó doanh nghiệp tổ chức chuyến bay, tạo cơ chế "xin - cho" buộc doanh nghiệp phải nâng giá vé máy bay và các chi phí phát sinh khác để “bôi trơn”, đưa hối lộ…

Cụ thể, tại Văn phòng Chính phủ (VPCP), các cá nhân thuộc Vụ Quan hệ Quốc tế (QHQT) và lãnh đạo VPCP đã lợi dụng nhiệm vụ được giao, đề xuất thẳng lên lãnh đạo Chính phủ duyệt chủ trương cấp phép chuyến bay cho các doanh nghiệp, bỏ qua quy trình giám sát, đề xuất của Tổ công tác 5 Bộ trong việc thẩm định, đưa ra ý kiến đối với kế hoạch tổ chức các chuyến bay, qua đó nhận hối lộ của doanh nghiệp.

Kết luận điều tra nêu rõ từ tháng 10.2020 đến tháng 4.2021, VPCP chỉ là đơn vị có chức năng tham mưu, đề xuất trình lãnh đạo Chính phủ phê duyệt chuyến bay trên cơ sở đề nghị, thống nhất của Bộ Ngoại giao và Tổ công tác 4 Bộ/5 Bộ; nhưng VPCP vẫn trực tiếp tiếp nhận hồ sơ của doanh nghiệp để báo cáo lãnh đạo Chính phủ phê duyệt chuyến bay, không thông qua Tổ công tác 4 Bộ/5 Bộ, tạo thế bị động cho các đơn vị tổ chức triển khai thực hiện.

Trước sự việc này, Bộ Ngoại giao đã tham mưu và ngày 29.4.2021, Thủ tướng Chính phủ ban hành Thông báo số 82/TB-VPCP về việc giao Bộ Ngoại giao làm đầu mối tổng hợp số lượng các chuyến bay, thống nhất trong Tổ 5 Bộ để thực hiện.

Từ tháng 12.2020 đến tháng 1.2022, Bộ Ngoại giao phát hành văn bản về kế hoạch thực hiện các chuyến bay đều đề xuất lãnh đạo Chính phủ giao Bộ Ngoại giao là đơn vị chủ trì, đề xuất kế hoạch cấp phép chuyến bay đưa công dân Việt Nam về nước trong Tổ công tác 4 Bộ/5 Bộ.

Tại Bộ Ngoại giao, với nhiệm vụ chính là bảo hộ công dân Việt Nam tại nước ngoài và quản lý danh sách công dân Việt Nam đăng ký nhu cầu về nước, nhưng theo cơ quan điều tra, khi các doanh nghiệp triển khai chuyến bay combo được cấp phép, một số cơ quan đại diện Việt Nam tại nước ngoài đã không kịp thời thực hiện hết và đúng trách nhiệm bảo hộ công dân.

Thay vào đó, họ còn thỏa thuận, yêu cầu doanh nghiệp chia lợi nhuận theo từng chuyến bay, hoặc chi tiền theo số công dân được về nước, thu tiền của công dân vượt so với quy định.

Ở trong nước, Bộ Ngoại giao là đầu mối chủ trì xin duyệt cấp phép chuyến bay cho các doanh nghiệp, nhưng các cá nhân có nhiệm vụ quyền hạn không chỉ nhận tiền hối lộ của các doanh nghiệp để chấp thuận cấp phép chuyến bay, mà còn còn gây khó khăn cho doanh nghiệp chưa chi tiền hối lộ khi triển khai các chuyến bay, gây thiệt hại rất lớn cho doanh nghiệp và người dân.

“Hành vi nhũng nhiễu của những cá nhân có nhiệm vụ quyền hạn tại Bộ Ngoại giao đã tạo ra “thị trường” mua bán giấy cấp phép chuyến bay giữa doanh nghiệp với Bộ Ngoại giao, và sang nhượng quyền được tổ chức các chuyến bay giữa doanh nghiệp với doanh nghiệp”, kết luận điều tra nêu rõ.

Ngoài ra, theo kết luận của Cơ quan ANĐT Bộ Công an, tại Bộ Giao thông vận tải, một số cá nhân có thẩm quyền vì vụ lợi, làm trung gian môi giới hối lộ hoặc nhận hối lộ để cấp phép bay, tăng số lượng công dân về nước theo phê duyệt của Tổ công tác 5 Bộ.

Tại Bộ Y tế, Cục Quản lý xuất nhập cảnh Bộ Công an là các cơ quan được giao nhiệm vụ tham gia việc kiểm soát tình hình dịch bệnh, khi giải quyết thủ tục cho công dân Việt Nam ở nước ngoài nhập cảnh về nước, các bị can cũng đã lợi dụng vào vai trò, chức năng, nhiệm vụ được phân công đã cố ý tạo ra khó khăn, nhũng nhiễu đề đòi hỏi, ép buộc các doanh nghiệp phải chi tiền mới chấp thuận giải quyết chuyến bay.

Tại địa phương, một số bị can tại UBND TP.Hà Nội, tỉnh Quảng Nam... đã lợi dụng chức vụ, quyền hạn nhận tiền của đại diện các doanh nghiệp khi phê duyệt chủ trương cách ly cho công dân về nước.

Để thực hiện nhiệm vụ được Chính phủ giao trong việc tham mưu lãnh đạo Chính phủ cấp phép chuyến bay đưa công dân về nước, Bộ Ngoại giao đã phân công đơn vị và cá nhân chịu trách nhiệm triển khai theo quy trình.

Cụ thể, tại nước ngoài, các cơ quan đại diện Việt Nam tập hợp công dân Việt Nam có nhu cầu đăng ký về nước báo cáo về Phòng Bảo hộ công dân ở trong nước để lập kế hoạch tổ chức đón về; hỗ trợ công dân ở nước ngoài về thông tin, thủ tục mua bé máy bay về nước, làm thủ tục xuất cảnh tại nước sở tại.