Chánh án TANDTC trả lời chất vấn liên quan đến bà Châu Thị Thu Nga trước Quốc hội

Nợ BHXH 14.700 tỉ đồng

Sáng 18.11, Chánh án Tòa án Nhân dân tối cao Nguyễn Hòa Bình đã đăng đàn trả lời chất vấn. Chánh án Nguyễn Hòa Bình cho biết, về vấn đề nợ bảo hiểm, hiện nay có 102.000 đơn vị còn nợ bảo hiểm, của 2,6 triệu người lao động với số tiền 14.700 tỉ đồng. Bảo hiểm xã hội (BHXH) đã khởi kiện hơn 8.000 vụ, cơ quan chức năng đã xét xử hơn 4.000 vụ, yêu cầu trả hơn 6.000 tỉ đồng.

Quy định của luật là giao cho BHXH quyền kiểm tra và xử phạt, sau đó thì tòa mới giải quyết. Chính vì vậy, tòa có công văn yêu cầu không thụ lý đơn này nữa vì nó không phù hợp với quy trình tố tụng mới.

Các tổ chức công đoàn đã khởi kiện nhưng quá trình xét xử có một số vướng mắc. Đó là người đứng đầu công đoàn không được người lao động ủy quyển; có nhiều đại diện công đoàn không ra tòa; đây được xem là kiện dân sự, cốt là đôi bên có quyền thỏa thuận nhưng trong trường hợp này, công đoàn và BHXH đều không có quyền thỏa thuận với nhau. Cho nên vụ án không giải quyết được.

Chánh án Tòa tối cao cho biết nếu cứ nợđọng thế này sẽ không đảm bảo quyền lợi cho người lao động khi về hưu, khám chữa bệnh. Sau ngày 1.1.2018, các hành vi vi phạm bảo hiểm bắt buộc được coi như tội phạm. Khi cơ quan điều tra và cuộc, viện kiểm sát truy tố thì tòa án sẽ vào cuộc. “Chúng tôi đang triển khai nghị quyết để hướng dẫn xét xử những vụ án hình sự liên quan đến BHXH”.

Nhiều vụ án kéo dài chủ yếu ởkhâu điều tra

Về việc vụ án điều tra bổ sung, trả tới trả lui nhiều lần, Chánh án TANDTC cho biết trong năm 2017, đã trả điều tra bổ sung hơn 2.000 vụ án, có hơn 145 vụ trả nhiều lần. Việc trả điều tra bổ sung là cần thiết khi cảm thấy không đủ chứng cứ chứng minh tội phạm hoặc bỏ lọt tội phạm. Đây là chế định mà luật cho phép.

Nguyên nhân vụ án kéo dài là chất lượng điều tra và truy tố. Thời gian hồ sơ nằm ở tòa luôn theo quy định của luật, việc kéo dài từ năm này sang năm khác thì không phải của tòa án.

Có những thẩm phán không tuân thủ pháp luật, có nể nang, thiếu bản lĩnh khi tuyên án. Luật Hình sự mới, đối với tòa án, trước khi xét xử, tòa án được trả 1 lần và chủ tọa phiên tòa được trả 1 lần. Hết 2 lần yêu cầu điều tra bổ sung không đuộc đáp ứng thì tòa buộc phải tuyên không đủ chứng cứ kết tội.

Giải pháp không cách nào khác là cơ quan chức năng phải nâng cao chất lượng điều tra; về phía tòa cũng sẽ yêu cầu các thẩm phán không trả quá nhiều lần. Nếu không đủ chứng cứ kết tội thì phải tuyên vô tội.

Trong các lần trả bổ sung, tòa án phải ghi rõ những yêu cầu điều tra bổ sung và khi nhận lại phải đáp ứng những yêu cầu này. Việc tuân thủ nghiêm túc các quy định của tố tụng hình sự trong cả 3 giai đoạn đảm bảo cho việc không kéo dài vụ án.

Về những bản án đã có hiệu lực nhưng lại được xét xử, tức là một hành vi mà xét xử 2 lần là sai.

Tòa không cho bà Châu Thị Thu Nga khai?

Về vụ án Châu Thị Thu Nga, Chủ tịch Quốc hội yêu cầu Chánh án Tòa án Nhân dân tối cao nói rõ việc bị cáo Nga khai việc chạy vào Quốc hội nhưng tòa không cho khai.

Chánh án Nguyễn Hòa Bình cho biếtđây không phải vụ án dừng, vụ án đã xét xử xong phiên sơ thẩm.Đây là phiên tòa tranh tụng, khi xét xử có thông tin là không cho bà Châu Thị Thu Nga khai;báo chí, dư luận cho rằng liệu có sự giấu diếm gì hay không.Chúng tôi đã yêu cầu kiểm tra hồ sơ vụ án, kỹthuật phòng xét xử, yêu cầu chủ tọa phiên tòa giải trình, gặp luật sư…

Qua đó, phòng xét xử vẫn diễn ra bình thường, không có sự cố kỹthuật. Trong hồ sơ vụ án có tất cả những tài liệu như lời khai của Châu Thị Thu Nga, biên bản đối chất… Việc chủ tọa phiên tòa không cho khai tiếp vì vụ án đã được tách ra, điều này đúng với quy định của pháp luật.

Chúng ta cũng đã tách án rất nhiều như vụ Ngân hàng Xây dựng tách thành 3 vụ, Ngân hàng Đại Dương đã xử một phần…Nếu phiên tòa không có quyết định tách án thì trách nhiệm của Hội đồng xét xử phải thẩm vấn, làm rõ, nhưng do vụ án đã được tách ra nên Hội đồng xét xử không cần đề cập nữa.

Chánh án cho biết thêm, bà Nga đã khai việc chi tiền nhằm 2 mục đích chi cho Hội đồng bầu cử địa phương để có tên trong danh sách ứng cử viên và chi giải quyết việc báo chí, truyền thông viết về bằng tiến sĩ giả của bà Nga trong thời điểm bầu cử. Bà Nga cũng nêu biết một doanh nhân kinh doanh vàng có quan hệ rộng tại Hà Nội và chủ động gặp nhiều lần. Bà Nga đã đưa tiền cho vị này nhiều lần tại các quán cà phê thời điểm khác nhau. Việc đưa tiền chỉ 2 người biết và không có chữ ký. Tại phiên đối chất anh này phủ nhận "có quen biết Nga nhưng không nhận tiền, không quen ai ở Hà Nội, không làm việc đó". "Với tình tiết này toà tách án là cần thiết, toà không thể làm rõ tình tiết này tại toà. Bằng các giải pháp khác nhau của cơ quan điều tra thì sẽ làm rõ ở một phiên toà khác về tình tiết này. Ở đây không có gì mờ ám cả", Chánh án Toà án nhân dân tối cao nói.

Xây dựng án lệ, công khai bản án trên mạng

Chánh án Nguyễn Hòa Bình cho biết đang xây dựng án lệ. Hiện nay đã có quy định về quy trình, thủ tục xây dựng án lệ, thành lập hội đồng tư vấn án lệ quốc gia, chỉ thị trong toàn hệ thống để phát triển án lệ; quy định rõ thẩm phán nào có vụ án được đưa vào án lệ sẽ được khen thưởng, cất nhắc; tổ chức được các hội thảo khoa học về lĩnh vực này.

“Chúng ta không chỉ áp dụng án lệ của Việt Nam mà cũng áp dụng án lệ của thế giới. Ví dụ như một tòa án của Đức tuyên a xít là vũ khí và nhiều quốc gia trên thế giới đã tuyên theo hướng này”, ông Nguyễn Hòa Bình cho biết.

Chánh án Tòa tối caocũng cho biết sẽ công khai bản án trên mạng. Điều này đảm bảo quyền tiếp cận thông tin của nhân dân và cũng giúp cơ quan chức năng cẩn trọng hơn trong việc viết bản bản án, bởi chỉ mấy ngày thì người dân sẽ biết và phán xét. Qua đó sẽ đánh giáchất lượng thẩm phán. Cho đến nay, trước giờ vào phiên chất vấn, tòa đã công bố được 32.380 bản án, nhận được 1.600 góp ý cho bản án.

“Việc công khai bản án có ảnh hưởng đến bí mật đời tư của công dân hay không? Chúng tôi ban hành quy định về một số bản án không được công khai như an ninh quốc gia, vị thành niên. Khi công khai phải mã hóa tên, địa chỉ của những người liên quan trong vụ án”, ông Bình cho hay.

Khởi tố bổ sung Trịnh Xuân Thanh

Trả lời câu hỏi về việc tòađã khởi tố bao nhiêu vụ án tại tòa, Chánh án Hòa Bình cho biết luật cho phép, nhưng luật cũng yêu cầu đủ điều kiện mới được khởi tố. Kiến nghị khởi tố thì làm thường xuyên, nhưng khởi tố tại tòamới có 12 vụ. Nếu khởi tố tại tòathì trách nhiệm của cấp xét xử là phải theo dõi kết quả của quyết định khởi tố này.

“Chúng tôi cũng nhận được sự hợp tác của viện kiểm sát, cơ quan điều tra trong quá trình điều tra, truy tố những vụ án khởi tố tại tòa".

Đề cập tới vụ Trịnh Xuân Thanh, ông Bình nói đầu năm nay tòađã khởi tố bổ sung bị cáo này trong phiên tòaxét xử phúc thẩm về hành vi tham ô. Cách đây 2 ngày, các cơ quan chức năng đã họp và đang điều tra theo hướng đó; ngoài Trịnh Xuân Thanh thì khởi tố bổ sung 3 bị can khác.

Hoan nghênh tranh tụng

Theo ông Bình, "vấn đề tranh tụng, đây là nguyên tắc được Hiến pháp ghi nhận và yêu cầu tranh tụng được ghi nhận trong các yêu cầu tư pháp. Chúng tôi yêu cầu thẩm phán duy trì các phiên tòa tranh tụng, không được hạn chế thời gian tranh tụng. Những ý kiến được nêu ra đều được ghi trong hồ sơ vụ án và được ghi nhận.

Việc tranh tụng không chỉ phụ thuộc vào tòa án, chủ thể của tranh tụng là luật sư và viện kiểm sát. Chất lượng tranh tụng phụ thuộc vào các chủ thể quyết định. Các thẩm phán cần ý kiến luật sư phản biện, chứng cứ luật sư đưa ra càng tốt thì bản án càng tiệm cận công lý. Tuy nhiên, những vụ án ở vùng sâuvùng xa rất hiếm luật sư tham gia. Tỷ lệ chỉ khoảng 6-7% các vụ án có luật sư tham gia.

Bài học vụ Hà Văn Thắm, chúng tôi chưa tổng kết nhưng dư luận đánh giá đây là vụ án công khai, minh bạch, tranh tụng đến cùng. Các thẩm phán rất ngại việc cho án treo nhưng đã tuyên đến 34 án treo, đó là những người trẻ, làm công ăn lương, thành khẩn khai báo. Dư luận cho rằng đólà những bản án rất nghiêm khắc, đủ sức răn đe nhưng cũng rất nhân văn.

Bài học là xác định chính xác tội danh; tranh tụng công khai, minh bạch; phần xét xử có sự phân hóa nghiêm khắc với đối tượng cầm đầu nhưng cũng nhân văn cho đối tượng làm công ăn lương; nhiều kiến nghị xử lý cán bộ, chấn chỉnh hoạt động kinh tế".