Dẫn kinh nghiệm từ Đức trong việc xử lý các công chức đã nghỉ hưu

Góp ý kiến tại phiên thảo luận trên hội trường Quốc hội sáng 24.10 về dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Cán bộ, công chức và Luật Viên chức, đại biểu Nguyễn Văn Hiển, Viện trưởng Viện Nghiên cứu lập pháp cho rằng hình thức “xóa tư cách chức vụ đã đảm nhiệm” của công chức đã nghỉ việc, nghỉ hưu chưa thật hợp lý.

Theo đại biểu Hiển, dù cần thiết phải có hình thức và phải đồng bộ giữa xử lý kỷ luật đảng, xử lý kỷ luật về hành chính nhà nước, ông Hiển cho rằng như vậy không có nghĩa là “bên đảng kỷ luật thế nào, nhà nước phải có hình thức kỷ luật như vậy”, vì giữa trách nhiệm chính trị và trách nhiệm pháp lý có đặc thù khác nhau.

Theo đó, về mặt pháp lý rất khó giải thích thế nào là “tư cách chức vụ” và trong các văn bản bổ nhiệm các chức vụ hiện nay, không có văn bản nào dùng khái niệm “tư cách chức vụ”. Quy định hình thức xử lý kỷ luật trên không tương thích và thống nhất với các quy định về trách nhiệm hình sự trong Luật Hình sự và các quy định về xử lý kỷ luật với cán bộ, công chức, viên chức đương chức.

Chẳng hạn, theo Bộ luật Hình sự hiện hành, nếu một cán bộ công chức giữ chức vụ, quyền hạn cao bị xử lý hình sự với hình phạt nghiêm khắc là tù chung thân thì họ vẫn không bị xóatư cách chức vụ đã đảm nhiệm. Tương tự, nếu cán bộ, công chức bị xử lý kỷ luật bằng hình thức cao nhất là buộc thôi việc thì họ cũng không bị xóatư cách chức vụ đã đảm nhiệm trước đó.

“Điều này tạo ra sự bất hợp lý là người gây hậu quả pháp lý nghiêm trọng đến mức phải xử lý hình sự lại không bị xóatư cách chức vụ trước đó, còn người đã nghỉ hưu có thể không phải chịu trách nhiệm hình sự nhưng lại bị xóatư cách chức vụ đã đảm nhiệm”, ông Hiển phân tích.

Cũng theo đại biểu Hiển, quy định trên tạo sự tranh cãi không cần thiết về hệ quả pháp lý về xóatư cách chức vụ đã đảm nhiệm là những văn bản, quyết định người này ký thì có còn hiệu lực pháp lý hay không.

Dẫn ra kinh nghiệm của Đức, ông Hiển cho biếtcông chức đã nghỉ hưu vẫn phải chịu trách nhiệm về những vi phạm của mình lúc đương chức và hình thức kỷ luật là giảm và truất lương hưu vĩnh viễn. Đồng thời hệ quả pháp lý là người bị kỷ luật sẽ không còn có quyền giới thiệu và được giới thiệu là nguyên bộ trưởng, nguyên thứ trưởng...

“Tôi thấy quy định này logic về pháp lý và đáp ứng yêu cầu thực tiễn Việt Nam, tức là phải kỷ luật cái hiện hữu, đang có, là giảm và truất lương hưu, hệ quả của nó là tác động đến lợi ích vật chất và tinh thần của người bị kỷ luật, bao gồm lương hưu và các chức danh, chức vụ đã có trước khi nghỉ hưu. Người bị kỷ luật không còn quyền tự giới thiệu và được giới thiệu với chức danh này. Mặt khác, chúng ta không vướng và sa đà vào câu chuyện người này bị kỷ luật thì những văn bản, quyết định của người này còn có hiệu lực hay không”, đại biểu Nguyễn Văn Hiển nói.

Từ quan điểm đó, đại biểu Hiển đề nghị không nên quy định xóa tư cách chức vụ đã đảm nhiệm mà nên quy định hình thức kỷ luật giảm, truất lương hưu vĩnh viễn kèm theo hệ quả pháp lý là tước bỏ hoặc cắt giảm chế độ chính sách đang được hưởng gồm lương hưu, danh hiệu, danh xưng, huân, huy chương...

Đại biểu Nguyễn Hồng Vân (Phú Yên) băn khoăn khi cán bộ đã nghỉ việc, nghỉ hưu thì không còn trong biên chế, đã về địa phương, không hưởng lương ngân sách mà hưởng lương hưu qua hệ thống bảo hiểm xã hội. Vì thế, đưa đối tượng này vào luật rất khó, nghe chừng khiên cưỡng. Tuy nhiên, ông vẫn đồng tình tính cần thiết phải đưa biện pháp xử lý cán bộ đã nghỉ hưu nhưng có vi phạm vào luật.

Ông Vân cho rằng có thể dễ dàng tước bỏ của họ các phụ cấp đặc thù hoặc quyền lợi như đi khám bảo vệ sức khỏe… Còn lương của họ không thể cắt được vì hưởng bảo hiểm xã hội.

“Nhưng về hệ lụy pháp lý, tức những nghị định, quyết định, bằng cấp mà người đó khi còn đương chức ký thì khi xóa tư cách của họ thì các văn bản, giấy tờ này còn hiệu lực hay không?”, ông Vân hỏi và cho rằng đó là vấn đề vướng mắc cần giải quyết.

Theo báo cáo của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, sự thảo luật sửa đổi lần này quy định cán bộ, công chức sau khi nghỉ việc hoặc nghỉ hưu mới phát hiện có hành vi vi phạm trong thời gian công tác thì tùy theo tính chất, mức độ phải chịu một trong những hình thức kỷ luật (khiển trách, cảnh cáo, xóa tư cách chức vụ đã đảm nhiệm) gắn với hệ quả pháp lý tương ứng.

Ngoài các hình thức xử lý kỷ luật “cảnh cáo”, “khiển trách”, “xóa tư cách chức vụ” thì cán bộ, công chức còn phải chịu hệ quả kèm theo, như cắt một số quyền lợi về vật chất mà người đó được hưởng.