Gửi bình luận
Quyền công dân của Nauru - một đảo quốc chỉ rộng hơn 20km2 tại Thái Bình Dương - có thể thuộc về bất cứ ai trả 105.000 USD. Nước này khởi xướng sáng kiến “hộ chiếu vàng” với mục đích gây quỹ để tài trợ cho hoạt động ứng phó biến đổi khí hậu.
Phải đối mặt với mối đe dọa hiện hữu từ nước biển dâng cao, số cơn bão ngày càng tăng, bờ biển xói mòn khi hành tinh ấm lên, nhưng quốc gia nhỏ thứ ba thế giới lại thiếu nguồn lực để tự bảo vệ mình khỏi cuộc khủng hoảng khí hậu hiện tại. Chính phủ Nauru hy vọng chính sách bán quyền công dân sẽ đem về số tiền cần thiết phục vụ kế hoạch di dời 90% dân số (khoảng 12.500 người) của mình đến vùng đất cao hơn, xây dựng nên cộng đồng hoàn toàn mới.
“Hộ chiếu vàng” không phải là điều mới mẻ và đã làm dấy lên nhiều tranh cãi. Trước đây từng có không ít trường hợp chúng bị lợi dụng cho hành vi phi pháp. Tuy nhiên khi quá “khát” nguồn tài chính để ứng phó biến đổi khí hậu, các nước đang phát triển đành tìm cách mới thay vì chờ đợi nước giàu tài trợ.
“Trong lúc thế giới còn tranh luận về hành động ứng phó biến đổi khí hậu, chúng tôi phải chủ động thì mới đảm bảo tương lai quốc gia mình”, Tổng thống Nauru David Adeang chia sẻ.
Hộ chiếu nước này có giá tối thiểu 105.000 USD, không dành cho người có tiền án tiền sự. Người nắm giữ hộ chiếu được miễn thị thực ở 89 quốc gia hoặc vùng lãnh thổ, trong đó có Anh, Hồng Kông, Singapore, Các Tiểu vương quốc Ả rập thống nhất (UAE).
Theo phó giáo sư xã hội học Kirstin Surak (Trường Kinh tế Luân Đôn): “Rất ít người nắm giữ hộ chiếu Nauru sẽ đến một quốc đảo xa xôi như vậy, nhưng quyền công dân Nauru cho phép mọi người có thể sống “cuộc sống toàn cầu”. Hộ chiếu này đặc biệt hữu ích với người hiện sở hữu hộ chiếu hạn chế hơn”.
Nauru khai khoáng để lấy phosphate từ đầu những năm 1990. Trong gần một thế kỷ cảnh quan nơi đây bị phá hoại nghiêm trọng khiến vùng trung tâm đảo quốc trở nên cằn cỗi với nhiều mỏm đá lởm chởm. Khoảng 80% diện tích đất nước không thể sinh sống, hầu hết người dân sống tập trung dọc bờ biển nên chịu cảnh nguy hiểm khi nước biển dâng cao. Tốc độ dâng tại Nauru nhanh hơn mức trung bình toàn cầu.
Khi phosphate cạn kiệt, Nauru đành tìm kiếm nguồn thu mới. Từ đầu những năm 2000, nơi đây thành cơ sở giam giữ người tị nạn và người di cư muốn đến Úc định cư. Hiện tại quốc đảo còn dự định khai thác vùng biển sâu để tìm vật liệu phục vụ nỗ lực chuyển đổi xanh.
Công dân Nauru Tyrone Deiye cho biết: “Rất nhiều người sống dọc bờ biển đã mất đất. Một số trường hợp bị thủy triều nhấn chìm toàn bộ ngôi nhà. Họ mất tất cả”.
Phó giáo sư Surak nhận định sáng kiến “hộ chiếu vàng” sẽ đem lại lợi ích kinh tế to lớn cho nước nhỏ như Nauru. Nước này dự kiến kiếm được khoảng 5,6 triệu USD từ chương trình trong năm đầu tiên thực thi, sau đó tăng lên khoảng 42 triệu USD mỗi năm, chiếm 19% tổng doanh thu công.
Sự thành công của chương trình phụ thuộc cách nguồn thu được chi cho đất nước và mục đích sử dụng – đòi hỏi chính phủ Nauru phải thẩm định và minh bạch về dòng tiền, ngăn chặn tình huống người không đủ chuẩn cấp quyền công dân hối lộ quan chức.
Một chương trình tương tự từng được triển khai vào giữa những năm 1990 nhưng sa lầy trong bê bối. Năm 2003 Malaysia bắt giữ 2 đối tượng khủng bố Al Qaeda mang hộ chiếu Nauru.
Chính phủ Nauru đảm bảo quá trình thẩm định sẽ rất nghiêm ngặt, loại bỏ công dân mà Liên Hợp Quốc đánh giá có nguy cơ cao. Các tổ chức quốc tế như Ngân hàng Thế giới (WB) hỗ trợ chuyên môn và tiến hành giám sát.
Không chỉ Nauru, Dominica từ năm 1993 đã bắt đầu bán quyền công dân. Gần đây quốc đảo Caribbean bày tỏ ý định sử dụng một phần tiền thu về tài trợ cho hành động ứng phó biến đổi khí hậu.
