Di cảo thơ Xuân Diệu: Tiếng thơ bi thương cho cuộc tình tan vỡ

Tháng 10 năm 1981, Việt kiều tại Paris mời ông sang chơi và nói chuyện thơ tại các trường Đại học, tôi được hân hạnh tiếp đón ông và đưa ông đi thăm các danh lam thắng cảnh trong một tháng, ông rất vui và xem tôi như người bạn thơ tri kỷ tri âm, ngày chia tay ông trao hết cả di cảo và việc soạn thảo Tự điển tình yêu cho tôi.  Ông còn chép tay tặng tôi một tập thơ ông đóng và khâu cẩn thận và ghi cảm tưởng khi đọc thơ tôi: 

Bàn chuyện thơ cùng bạn Nhất Uyên,

Ngỡ hồn đất nước đến gần bên.

Đọc Vùng lửa đỏ, Công như núi,

Cảm tấm lòng son từ thanh niên.

(Xuân Diệu. X-1981).

Bỗng nhiên ào tới nỗi thương Uyên,

Thương Nhất Uyên ta, nhớ bạn hiền.

Thắm thiết niềm son thơ tuổi trẻ,

Đáy hồn Trọng Chánh vẫn gìn nguyên.

Ôi ! niềm thanh quý trong hồn bạn,

Bạn đã đem mà tiếp đãi ta,

Ta nhận mến thương, nâng rất khẽ,

E tay nhàu chạm cánh bông hoa.

Nâng khẽ mà lòng nhận rất sâu.

Nhất Uyên ơi, đời vẫn nhiệm mầu!

Ta về muôn dậm, xin gìn giữ

Tình bạn thơm tho ta thấu nhau.

(Hà Nội 25X,30XI.81)

Từ năm 1981 cho đến năm 1985, mỗi lần nhà thơ Huy Cận sang Paris, ông Xuân Diệu thường gửi quà cho tôi, là những quyển sách mới, cũ ông ký tặng và có khi là một gói cốm xanh, một bao bột... Các tập thơ cũ ông sửa chữa cẩn thận từng dấu phẩy, và các chữ in sai.

Trong di cảo thơ Xuân Diệu có nhiều bài thơ ông viết về mối tình ông và bà Bạch Diệp, nhiều bài thơ không tiện in khi ông còn sống, nhất là những bài thơ đau đớn cho mối tình tan vỡ. Trong bài viết này tôi viết về những bài thơ tình tan vỡ của Xuân Diệu.  

Giã từ thân thể

Giã từ thân thể muôn yêu dấu!

Người sẽ về tay ai biết đâu!

Chớ mộng cánh tay cành chuốt ngọc,

Thôi nhé từ đây thôi bén hương,

Bên nhà rào giậu chắn yêu đương.

Thôi nhé, lòng ơi, thôi hết nhé,

Hết mà  ly biệt giữa tình thương.

Người sẽ nằm êm không nhớ tôi,

Đêm đêm hoa biếc nở đôi hồi,

Trong màn hoan lạc – tôi mơ thức,

Ở phía trời này, không một ai.

Nhớ, nhớ làm chi xin ngủ yên!

Cho tôi tất cả gánh thương phiền

Kho sầu không muốn chia đôi nữa,

Tôi giữ mình tôi – em cứ quên.

Giã từ thân thể, thôi từ giã!

Ly biệt linh hồn đã biệt ly!

Trên giấy này đây hôn cuối chót

Nhận chăng, môi lạnh tiễn tình đi?

Mai sau dù có bao giờ,

Em ngồi đọc lại chùm thơ đắng này .

Có ai trên trái đất này

Yêu em sâu thẳm như ngày anh yêu.

Thôi đừng trách hận chi nhau

Lỗi lầm anh trả bằng đau đớn rồi.

Tan đi nát lại bao hồi,

Yêu em ai khổ trên đời bằng anh.

(21-9-1967 Trên máy bay đi Liên Xô)

VộI gÌ vộI..

Vội gì vội lấy ai bỏ anh

Vội gì vội để anh đau khổ?

Vội gì em có hai mình

Vội gì vội bỏ một mình anh.

Ai lấy cưa ngàn răng vạn răng

Cưa đôi ta thành ra hai mảnh

Cưa tan nát anh làm vạn mảnh

Để trong đời một mảnh đau thương.

Chúng ta rồi cũng phải xa nhau

Nhưng xa sau vẫn hơn xa trước.

Những ngày tháng bên em hạnh phúc

Không dễ dàng anh dứt được ra.

Vội gì vội nát bóng tan gương

Vội gì vội đôi đường rẻ biệt !

Vội gì vội non cùng nước kiệt

Vội gì em ly biệt đôi ta.

(Thái Bình 24-4-1967)

Cùng giường khác mộng sao em?

Tình ta đau đớn hơn đem tử hình!

Trăm muôn mơn trớn dục tình

Bằng sao được bóng in hình trong tim!

Nếu anh lạc mất hồn em,

Thì ôm thân thể khôn tìm tình yêu!

Ấm là tim bạn dõi theo

Khi xa, biết có người yêu nhớ mình;

Vui là trong dạ đinh ninh

Hai ta, ta chẳng một mình đơn côi.

Buồn là một trái tim trơ

Phía sau không hậu phương chờ đợi ta!

Giữa khi hạ nắng, lạnh là

Biết ai tin cậy để mà mến yêu!

Anh không muốn mộng phiêu diêu

Muốn yêu em, được em yêu suốt đời!

Hỡi em anh nhớ thương hoài,

Kề nhau, mộng đã xa rồi hay sao?

(9-3-66, 25-3-1966)

Anh đã giết em anh chôn vào trái tim anh

Từ đây anh không được yêu em ở trong sự thật

Một cái gì đã qua, một cái gì đã mất

Ta nhìn nhau bốn mắt biết làm sao.

Ôi! em mến yêu

Em vẫn là người anh yêu mến nhất!

Cho đến bây giờ ruột em vẫn thắt

Tim anh vẫn đập như vấp thời gian,

Nhớ bao nhiêu yêu mến nồng nàn;

Nhớ đoạn đời hai ta rạng rỡ

Nhớ đất trời em cho anh mở

Nhớ muôn thuở thần tiên.

Ôi!  Xa em anh rơi vào vực không cùng

Đời anh không em lạnh lùng tê buốt

Nhưng còn anh, còn em mà đôi ta đã khác

Ta: hai người xa lạ phải đâu ta!

Anh đã giết em, anh chôn em vào trái tim anh

Đêm nào anh cũng đi quanh em mà khóc

Anh vẫn ước được em tha thứ

Anh vẫn yêu em như thuở ban đầu.

Thế mà tại sao ta vẫn xa nhau?

Tại em cố chấp

Tại anh đã mất

Con đường đi tới trái tim em.

Anh đã giết em rồi, anh vẫn ngày đêm yêu mến

Em đã giết anh rồi, em vất xác anh đâu?

Con dao

Con dao cắm giữa lòng

Đau đớn buồn không xiết

Vết thương lớn ngang hông

Anh sống và làm việc.

Em ơi, có biết cho tình,

Lòng anh vò xé tan tành vì em.

Mới vừa xa khuất mắt đen,

Nỗi đau lòng đã tràn lên tấm lòng.

Cái dằm xuyên giữa đôi ta

Còn hơn đau đớn thịt da mấy lần.

Vết thương trong cả tinh thần

Đã đau một lúc, lại dần dần đau.

Em là nhân của hồn anh,

Trong nhân ai nỡ để cành gai đâm.

Hướng về gió thu

Hướng về gió thu nghe hơi thu

Không khí dịu mát như là ru..

Ôi bởi vì sao đau đớn em

Như bỗng ai lay mất trái tim.

Anh tìm một cây thương mến yêu

Mọc ở trong lòng chăm sớm chiều

Rễ đâm trong máu, ăn trong xương,

Vào ruột  vào gan, ra sắc hương.

Sao bàn tay em lại nhổ lay

Đừng thế em ơi! Đau ngất ngây!

Chớ rứt lá cành, đừng đụng gốc

Đừng bẻ hoa đi, đau đầu óc.

(21-8-62)

Đau lòng dưa hấu máu tuôn ra,

Đau lựu cười như hạt máu sa.

Anh những đau nhìn muôn cảnh sắc,

Héo chìm mà vỡ trái tim hoa.

 Sau khi tình đến, chiều như mọc,

Mà lúc tình đi sớm cũng tà !

Tiếng nói trái tim sao bỗng đục,

Nghẹn ngào anh muốn hỏi đôi ta.

Hỏi em sao tối giao thừa ấy

Em chẳng đi chơi trở lại nhà,

Chỉ bởi không anh cùng dạo bước

Mà em thấy nhạt hết màu hoa.

Sao em - vẫn một con người ấy,

Giờ cách xa anh cũng dễ dàng,

Giờ chẳng nhớ nhung, không ngóng đợi,

Mặc dù rét lại với đông sang.

Anh như một kẻ mất đường tiên,

Đi đất lang thang nhớ nhạc huyền!

Có phải đôi ta như cửa chận,

Thấy em, mà vẫn phải tìm em.

(27-1-65)

Anh vừa dạo khắp vườn hoa

Vì em tháng lại ngày qua anh trồng.

Sáu năm lệ tưới đôi tròng,

Lệ cười tươi với não nùng lệ đau.

Rễ ăn huyết lệ từ sâu

Màu hoa mới được bền lâu thế này.

Lẽ thường yêu dấu xưa nay,

Gai  đâm rách toạc tim này - chớ than ?

Ba trăm mươi đóa thời gian,

Chim muôn tiếng nhạc, gió ngàn lời ca.

Máu xuân đã cạn đâu mà!

Nếu cần, tưới nữa cho hoa rực hồng !

(Đêm 25-7-1967)

Như nước giòng lao gặp đá ngăn

Cuộn từ đáy vực tỏa băn khoăn,

Chưa vần được đá nên tung sóng

Ức mãi ngàn năm vẫn thét gầm.

Thắm thiết tình anh gặp cách xa

Cuộn tròn đau khổ sóng tung hoa!

Cuốn êm đi đấy! em yêu hỡi !

Cuốn mãi ngàn năm chẳng thả ra.

(9-6-1967)

Đó là số phận của  hai ta

Em ở gần bên, em cách xa,

Anh ở bên gần, anh cách biệt,

Đó là số phận của hai ta.

Ai đánh anh

Những tình mến ấy, tình thương ấy

Sao chẳng vừa cho chẳng đủ cho.

Ai đánh anh mà đau đớn suốt ngày?

Ai cắt thân anh mà ngày đêm máu chảy?

Ai đốt ruột anh mà phút giây đều bỏng cháy?

Ai sầu anh thế, ai để anh thương..

Ai giăng mối tơ mà tội anh vương?

Càng quẫy lại càng tim gan thắt lại

Những đám mây buồn đang dồn dập tới

Ai gạt giùm anh, ai cởi cho anh.

Kho vàng

Anh có kho vàng ở tận xa

Kho vàng yêu dấu ở xa ta

Nên anh là kẻ giàu muôn triệu

Mà hóa nghèo như bọc xương da.

Em cũng như anh đôi lứa giàu

Nhưng em nghèo bởi ở xa nhau.

(5-1966)

Nhạc ơi, ở trong đài,

Ai mượn đàn réo rắc

Ai đang nhớ thương ai,

Mà đậm đà tha thiết.

Ai bảo đàn run rẫy

Chi dậy cả phòng tôi

Chúng ta là nghệ sĩ

Mang cái hồn không nguôi.

Mang vết thương trong lòng

Để yêu mê cuộc sống

Ôi nhạc sĩ, thi nhân

Cũng một loài đắm mộng.

Cảm nghĩ gì sâu sắc

Nếu không có vết thương ?

Cho nên, đừng hối hận,

Hỡi khúc nhạc tơ vương.

Sáng nay anh nhớ em

Chỉ bạn bầu với nhạc

Em trái cấm trên trời,

Anh chớ lòng hái được.

Cho nên anh một mình

Với vết thương muôn thuở

Vẫn làm tội làm tình

Những tấm lòng trăn trở.

(10-8-1973).

Theo Phạm Trọng Chánh (Tạp chí văn hoá Nghệ An)