Đường sắt cao tốc Bắc - Nam: Cần có tầm nhìn rõ ràng, tránh 'đẽo cày giữa đường'

Làm rõ hơn các nhiệm vụ phát triển công nghiệp đường sắt

Báo cáo tại cuộc họp, Thứ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Danh Huy cho biết sau khi Quốc hội thông qua chủ trương đầu tư dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam (gọi tắt là đường sắt cao tốc Bắc - Nam), Bộ GTVT đã xây dựng kế hoạch tổng thể triển khai dự án, bao gồm: Lựa chọn tư vấn; lập, thẩm định, phê duyệt Báo cáo nghiên cứu khả thi; đấu thầu các gói thầu thi công xây dựng… Dự kiến dự án sẽ khởi công vào tháng 12.2027.

Bộ GTVT đang xây dựng, lấy ý kiến về dự thảo nghị quyết của Chính phủ xác định, quy định cụ thể các mốc tiến độ chính của dự án; thẩm quyền, trách nhiệm của các bộ, ngành, địa phương; xây dựng một số chính sách đặc thù, đặc biệt đối với dự án.

Lãnh đạo Bộ Tài chính, Bộ KH-ĐT, Bộ TN-MT đã thảo luận về một số vấn đề đặt ra trong trong kế hoạch thực hiện dự án, như: Đầu ra ổn định khi phát triển công nghiệp cơ khí chế tạo đường sắt, đào tạo nhân lực; phương án huy động các nguồn vốn cho dự án; sớm ban hành kế hoạch, chỉ tiêu sử dụng đất, định hướng phát triển quỹ đất đô thị theo hướng tuyến giao thông (TOD), cơ chế chính sách thực hiện dự án; ứng dụng, chuyển giao tiến tới làm chủ công nghệ; định hướng xây dựng hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn quốc gia…

Một số số ý kiến cho rằng kế hoạch phải làm rõ hơn các nhiệm vụ liên quan đến phát triển công nghiệp đường sắt, các ngành công nghiệp phụ trợ trong nước.

Bộ trưởng Bộ GD-ĐT Nguyễn Kim Sơn đề nghị Bộ GTVT phối hợp tối đa để tính toán, xác định nhu cầu nguồn nhân lực theo định hướng lựa chọn công nghệ, "càng chi tiết, càng tốt". Tiếp đó, Bộ GD-ĐT sẽ có kế hoạch triển khai, phân bổ cụ thể đến từng trường đại học, phương án hợp tác đào tạo quốc tế.

Bộ TT-TT đề nghị bổ sung nhiệm vụ xây dựng hệ thống thông tin phục vụ riêng cho đường sắt tốc độ cao.

Bộ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Thanh Nghị nhấn mạnh, việc lựa chọn tư vấn thiết kế, giám sát, thẩm định rất quan trọng. Đây phải là những tổ chức có kinh nghiệm, năng lực, chuyên môn hàng đầu thế giới.

Rõ sản phẩm, rõ tiến độ, rõ người thực hiện, rõ trách nhiệm

Phó thủ tướng Trần Hồng Hà nêu rõ, mục tiêu của dự án không chỉ xây dựng được một tuyến đường sắt tốc độ cao, mà còn phát triển ngành công nghiệp đường sắt tốc độ cao, đủ năng lực thi công, quản lý, vận hành, khai thác…

Vì vậy, kế hoạch thực hiện dự án phải rõ việc, rõ người, rõ bước đi khoa học, bài bản, đồng bộ, toàn diện, không "vừa làm, vừa chờ". Bắt đầu từ xây dựng cơ chế chính sách, quy chuẩn, tiêu chuẩn, đến điều tra, khảo sát, thiết kế, lựa chọn công nghệ, tổ chức vận hành, khai thác, quản lý…

Theo đó, kế hoạch thực hiện phải khoa học, toàn diện, đồng bộ, thể hiện tính khả thi, linh hoạt để thực hiện mục tiêu có tuyến đường sắt tốc độ cao từ Bắc tới Nam, thậm chí có thể mở rộng hơn. Việt Nam phải làm chủ quá trình phát triển tuyến đường sắt, từng bước nắm bắt, làm chủ ngành công nghiệp đường sắt, các phân ngành liên quan đến thông tin, điều khiển, vận hành quản lý và các hệ sinh thái kinh tế đi cùng.

Phó thủ tướng đặt vấn đề "ai làm, bao giờ làm và chú trọng từng khâu cụ thể"; yêu cầu có tầm nhìn rõ ràng về khuôn khổ pháp lý và cơ chế chính sách, tránh "đẽo cày giữa đường".

Về cơ chế chính sách pháp luật, Phó thủ tướng yêu cầu Bộ GTVT xem xét kỹ lưỡng, xem xét sửa đổi Luật Đường sắt, phải tính toán, đưa vào hệ thống quy chuẩn, tiêu chuẩn liên quan đến đường sắt tốc độ cao.

“Cần có những cơ chế, chính sách để lựa chọn "trúng, đúng" tổ chức, đơn vị tư vấn quốc tế uy tín, kinh nghiệm, năng lực hàng đầu thế giới tham gia từ khâu thiết kế tổng thể, đến thẩm định, đánh giá, giám sát, quá trình lập quy hoạch, lựa chọn hướng tuyến, xây dựng nội dung các gói thầu, tiêu chí lựa chọn nhà đầu tư; các đơn vị tư vấn của Việt Nam có thể tham gia, học hỏi, nâng cao năng lực”, ông Hà nói và lưu ý, việc lựa chọn nhà thầu, các doanh nghiệp Việt Nam cung cấp sản phẩm, dịch vụ cho dự án phải có sự tham gia của tư vấn.

Trên cơ sở thiết kế kỹ thuật tổng thể, Bộ GTVT phối hợp với các bộ, ngành, địa phương để xác định những đầu việc cần làm như xác định chỉ tiêu sử dụng đất, thực hiện giải phóng mặt bằng, điều chỉnh quy hoạch phân khu, quy hoạch chi tiết để tạo quỹ đất phát triển đô thị, nông thôn theo hướng tuyến giao thông (TOD), xác định tổng vốn và phương án huy động (ngân sách, trái phiếu, ODA, đất đai) để thực hiện dự án…

Phó thủ tướng giao Bộ GTVT đánh giá toàn bộ nhu cầu nhân lực cần đào tạo, đào tạo lại, trình độ… để triển khai dự án, cũng như phát triển ngành công nghiệp đường sắt; phối hợp thực hiện đặt hàng của Chính phủ về đào tạo nhân lực dựa vào các trường đại học trong nước, hợp tác quốc tế đối với những đối tác công nghệ được lựa chọn; xây dựng tiêu chí lựa chọn nhà đầu tư nước ngoài; xác định rõ doanh nghiệp Việt Nam sẽ làm chủ những khâu nào, nhập khẩu những trang thiết bị gì…

Phó thủ tướng yêu cầu Tổng công ty Đường sắt Việt Nam có phương án tái cơ cấu, kiện toàn tổ chức bộ máy để tham gia vào quá trình triển khai xây dựng dự án, cũng như tiếp nhận quản lý, khai thác, vận hành sau khi dự án hoàn thành.

Đối với việc bảo đảm an toàn thông tin, dữ liệu vận hành, khai thác, xử lý sự cố… Phó thủ tướng nhấn mạnh yêu cầu phải học hỏi, tiếp nhận và làm chủ hoàn toàn.

"Kế hoạch phải rõ sản phẩm, rõ tiến độ, rõ người thực hiện, rõ trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước, chủ đầu tư, nhà thầu, xuyên suốt dự án từ Bắc đến Nam, phân chia từng loại công việc (công trình, phi công trình)", Phó thủ tướng nói.