Họa sĩ Đoàn Quốc - Như một hoài niệm

Họa sĩ Đoàn Quốc có tên đầy đủ Đoàn Cao Quốc, sinh năm 1996 tại Quảng Ngãi theo học Đại học Mỹ thuật TP.HCM. Đúng 18 tuổi (2014), Quốc đã dấn thân vào con đường nghệ thuật chuyên nghiệp rồi trở thành hội viên Hội Mỹ thuật TP.HCM, thành viên Internationl Watercolor Society. Sáng lập và quản lý Vietnam Watercolor Art.

Con đường hội họa của Đoàn Quốc cũng khá ấn tượng khi sở hữu hàng loạt giải thưởng như Giải thưởng Xuất sắc tại cuộc thi Goddess of Beauty International Watercolour Flowers Exhibition 2022 (Excellence Award in the Goddess of Beauty International Watercolour Flowers Exhibition 2022); Giải Nhì tại Giải thưởng Mỹ thuật TP.HCM 2022; Giải A tại Triển lãm sáng tác mới, Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM 2020; Giải A tại trại sáng tác của Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật TP.HCM 202. Quốc cũng là họa sĩ trẻ dưới 30 tuổi của Việt Nam tham gia Festival màu nước Fabriano Ý tại Milan tháng 1.2020.

Đoàn Quốc cũng đã tham gia hơn 30 triển lãm trong và ngoài nước nhưng với triển lãm Như một hoài niệm là triển lãm cá nhân đầu tiên của anh trong sự nghiệp cầm cọ.

Trẻ trung về tuổi đời và cả tính cách, nên Đoàn Quốc không muốn bị trói buộc vào một hoài niệm cụ thể, nhưng cũng không muốn khước từ nó. Vì với quá khứ và hoài niệm, dù muốn phớt lờ hoặc khước từ, thì nó vẫn hiện diện trong ta, bằng cách này, hoặc cách khác. Đoàn Quốc vẽ về sự hiện diện này, đôi khi rõ ràng, đôi khi mờ ảo, đôi khi ước lệ, đôi khi biểu trưng, đôi khi hư cấu…

Với vài vật liệu khác, thì kích thước tranh lớn hoặc nhỏ không mấy quan trọng, vẽ thế nào mới quan trọng. Nhưng với màu nước, chí ít là với thói quen vẽ màu nước be bé tại Việt Nam thì những bức tranh khổ lớn và rất lớn như cách vẽ của Đoàn Quốc, lại đáng chú ý.

Tranh của Quốc làm thay đổi sự mặc định và cả sự mặc cảm bấy lâu nay của nhiều người về màu nước, thường bị đồng nghĩa là những bản phác thảo nhỏ, tốc họa, diễn họa… Còn với tranh, thường chỉ là những bức vẽ nho nhỏ, không mạnh về giá trị nghệ thuật của tác phẩm.

Tuy quá trình dụng bút chưa thật dài lâu, nhưng sức công bút của Đoàn Quốc trong màu nước thật đặc sắc và đáng nể. Nó có đủ đầy các kỹ thuật bậc thầy, để thong dong lột tả các vẻ đẹp đặc trưng của vật liệu, đồng thời, còn mang lại cho màu nước một khả thể mới, một chiều kích mới.

Video chia sẻ của Đoàn Quốc về triển lãm:

Xem bộ tranh Như một hoài niệm, thấy khá thích thú với ý niệm “như một”, nghĩa là nó giống như vậy, mà không khẳng định là vậy. Ý niệm này vừa giúp hóa giải sự mắc kẹt vào một điều cụ thể-chính xác, vừa giúp thăng hoa tinh thần hoài niệm. Đúng hơn, đây là một tân hoài niệm.

Nhà nghiên cứu Ngô Kim Khôi nhận định: “Xem bộ tranh Như một hoài niệm, với chất liệu màu nước, làm tôi nghĩ về sự tiến hóa của “thủy họa” trong mỹ thuật Việt Nam. Đã từ lâu, ảnh hưởng nghệ thuật Trung Hoa, những bức tranh mực nho đã xuất hiện. Tiếp đó, sự ra đời của Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương đã đem sắc màu thủy họa kết hợp với cái nhìn phương Tây, cho ra đời những bức tranh rất thú vị, điển hình là các tác giả như Nam Sơn, Thang Trần Phềnh…

Rồi dần dần, tranh màu nước không còn là chất liệu được nhiều người sử dụng, thoảng hoặc chỉ dùng trong việc phác thảo, tốc họa, diễn họa… Cho đến hôm nay, bộ tranh màu nước Như một hoài niệm của Đoàn Quốc, với nhiều kỹ thuật mới, có hay không sẽ là một “cuộc trỗi dậy” của chất liệu kỳ diệu này? Nói đến kỹ thuật thủy họa, phải nói đến việc gia giảm một cách tinh tế độ nước, sẽ cho ra một dãy gam sắc màu vô cùng đa dạng, từ tông sáng đến tông tối mượt mà nhất”.

“Nghĩ về màu nước người ta thường nghĩ về những bản phác thảo nhỏ, tốc họa, diễn họa… Còn với tranh, thường chỉ là những bức vẽ nhỏ, không mạnh về giá trị tác phẩm. Theo tôi, quan điểm này được nhìn nhận, đúc kết từ thực tế phát triển của lịch sử màu nước Việt Nam. Bởi từ trước đến nay, vẫn rất ít họa sĩ dùng màu nước trên giấy để làm sáng tác chính, chỉ mặc định vật liệu này như một công cụ bổ trợ cho việc nghiên cứu (ký hoạ). Ngay trong các trường đào tạo mỹ thuật, cũng không có khoa màu nước. Để thay đổi được suy nghĩ này và để màu nước nằm đúng vị trí của nó trong dòng phát triển chung của hội họa, tôi nghĩ mình phải thay đổi từ chính các tác phẩm của mình”, họa sĩ Đoàn Quốc chia sẻ.

Từ việc lựa chọn phong cách vẽ và đẩy tới cùng sự hoàn thiện trong chất liệu đã giúp các bức tranh màu nước của Đoàn Quốc tiếp cận được hiệu quả biểu đạt hoàn thiện, không khác gì những vật liệu khác. Chỉ như vậy thì màu nước hoặc bất kỳ vật liệu nào khác cũng không còn là vấn đề nữa, mà việc truyền tải được hiệu quả thị giác và những tư tưởng, ý đồ của mình thông qua các tác phẩm mới quan trọng.

Tôi còn phát hiện ra nhiều thú vị, những bức tranh Cúc thu - Sen hạ của Quốc còn mang một vẻ đẹp khác, là tranh trong tranh, với nhiều tầng nhiều lớp, cho tranh có một chiều sâu lung linh. Và nếu tinh ý chút, ngắm tranh của Quốc, nhận ra anh rất có ý thức về những tinh hoa văn hóa truyền thống Việt, đưa vào tranh một cách tinh tế.

Không chỉ là hoa, mà phía sau những bông hoa, là thấp thoáng những bức tranh tứ bình Xuân-hạ-thu-đông, Cầm-kỳ-thi-họa, là tranh dân gian Đông Hồ, Hàng Trống…, cho người xem như đang xuyên không, lạc vào một không gian huyền mị xa xưa. Ở đó là những câu thơ ngâm hoa vịnh cảnh của thi nhân, lạc vào một khúc ca trù mê dụ quyến rũ, lạc vào một vườn hạ đẫm hương sen, một vườn thu ám hương cúc, hay đắm mình vào không gian khoan thai tĩnh lặng tịch mịch thâm trầm của thư phòng.

Những bình hoa trong tranh của Quốc, rất dễ nhận ra là những “dòng” gốm sứ Việt danh tiếng: gốm Bát Tràng - gốm Chu Đậu sang trọng quý phái; Những tủ, kệ, tráp… là chạm khắc gỗ, đồng tinh tế tinh xảo của làng Đồng Kỵ (Bắc Ninh), La Xuyên (Nam Định), Canh Nậu, Chàng Sơn (Thạch Thất, Hà Nội), Vạn Điểm (Hà Nội)…; Hay những “tĩnh vật” điểm xuyết xung quanh bình hoa đều mang dáng dấp của một nền mỹ thuật Việt tinh xảo”.

 Hoài Hương (Nhà văn)