Lào phải triển khai giáo dục giới tính khi tỷ lệ trẻ em sinh con quá cao do không được nạo phá thai

Giữa năm ngoái, Quỹ Dân số Liên hợp quốc (UNFPA) tại CHDCND Lào đã ký Biên bản ghi nhớ (MoU) với ChildFund Lào để mở rộng giáo dục giới tính toàn diện cho các trường trung học và đào tạo kỹ thuật, dạy nghề  (TVET).

ChildFund Lào sẽ sử dụng sách hướng dẫn về Giáo dục Giới tính Toàn diện (CSE) dành cho giáo viên và bồi dưỡng thêm một tuần về CSE cho các giáo viên trung học ở các trường trung học và trường nghề ở các tỉnh Houaphan, Xiengkuang và Viêng Chăn. Thông qua chương trình hợp tác này, 19.677 học sinh trung học (nữ 9.486 và nam 10.191) ở Xiengkhouang, Huaphan và Viêng Chăn và 596 học sinh trường nghề (nữ 243, nam 353) ở tỉnh Huaphanh sẽ được tập trung vào bình đẳng giới, quan hệ lành mạnh, sức khỏe sinh sản, lập kế hoạch gia đình…

Bà Mariam A. Khan, Trưởng đại diện UNFPA cho biết “Giáo dục toàn diện về giới tính là một trong những chiến lược hiệu quả và kinh tế nhất để trao quyền tự chủ cho thanh thiếu niên nhằm giảm thiểu tình trạng mang thai ở tuổi vị thành niên và tảo hôn. Nó sẽ giúp những người trẻ tuổi phản ánh các chuẩn mực xã hội, hiểu và quản lý các mối quan hệ của ác em với bạn bè đồng trang lứa, cha mẹ, giáo viên, những người lớn khác”.

Sự hợp tác trên là cần thiết trong bối cảnh Lào đang có tỷ lệ trẻ mang thai rất cao, ước tính có 76 ca sinh trên 1.000 trẻ em gái từ 15 đến 19 tuổi, xếp số 1 khu vực theo thống kê giữa thập niên trước. Sở dĩ có chuyện trên vì Lào là một trong những quốc gia có dân số trẻ nhất ở Đông Nam Á, với hơn 60% dân số dưới 24 tuổi. Trong khi nhu cầu của giới trẻ rất lớn mà các biện pháp tránh thai chưa được đáp ứng đủ. 19% trẻ em gái từ 15 đến 19 tuổi đã sinh con nói rằng họ muốn tránh thai nhưng không có cách để ngăn điều đó.

Phần lớn người Lào theo đạo Phật Nam tông nên họ khá ngại ngùng khi nói đến chuyện tình dục. Bác sĩ Sisalao Phaxaysy cho biết: “Theo văn hóa của Lào, những người chưa kết hôn cảm thấy ngại khi được tư vấn về các biện pháp tránh thai và kế hoạch hóa gia đình. Chúng tôi với tư cách là nhân viên y tế không có bất kỳ đánh giá hay định kiến nào nhưng họ có thể nghĩ rằng chúng tôi có như thế”.

Hơn nữa, Lào là nước có nhiều dân tộc sống trải rộng khắp các vùng núi non, khiến việc tiếp cận dịch vụ y tế, trong đó có kế hoạch hóa gia đình khó khăn hơn. Trong số những phụ nữ trẻ từ 15 đến 19 tuổi sinh con ở Lào, 90% sống ở nông thôn.

Người trưởng thành đã cảm thấy khó nói chuyện tình dục thì giới trẻ càng khó được truyền đạt kiến thức và dễ làm ẩu. Đến khi có thai thì họ đành sinh con vì luật ở Lào, nạo phá thai là bất hợp pháp trừ khi nó để cứu sống một người mẹ hoặc bảo vệ sức khỏe của thai phụ. Do vậy, các thiếu nữ không may có bầu thì phải đi phá thai chui.

Bác sĩ Phaxaysy cho biết không có dữ liệu nào về số lượng các ca phá thai không an toàn được thực hiện ở huyện Kaysone chỗ ông (cách thủ đô Viêng Chăn 7 giờ lái xe). Ông nói: “Có những trường hợp phá thai xảy ra, nhưng chúng tôi không biết ở đâu và ai thực hiện. Chúng tôi chỉ nhận được cuộc gọi đến phòng tư vấn và họ chẳng bao giờ cung cấp thông tin. Chúng tôi chỉ biết nói với các cô gái trẻ rằng: "đừng làm bất cứ điều gì có hại cho bản thân".

Ngay ở Viêng Chăn cũng vậy. Bác sĩ Arsone Vongruily làm ở phòng khám sức khỏe thanh thiếu niên ở thủ đô Viêng Chăn, cũng có rất ít thông tin về phá thai bất hợp pháp trong thành phố. Bà nói: “Khi chúng tôi gặp một cô gái mang thai ngoài ý muốn, chúng tôi sẽ tư vấn và đề nghị cô ấy cách bàn bạc với gia đình và bạn đời của mình. Chúng tôi giải thích những rủi ro của việc phá thai. Nhưng chủ yếu chúng tôi nói với cô ấy rằng phá thai là bất hợp pháp”.

Mỗi tháng bà phát 3.000 bao cao su cho các thanh thiếu niên và tin rằng đó là tín hiệu tích cực. Vongruily nói rằng thái độ không khuyến khích những người trẻ tuổi nói về tình dục đã góp phần vào sự im lặng về vấn đề này, ngăn cản những người trẻ tuổi nhận được lời khuyên mà các em cần. “Đó là vì văn hóa của chúng tôi bảo thủ. Một số bạn trẻ e dè khi đến với chúng tôi, đặc biệt là những em gái. Đó là lý do tại sao điều quan trọng là phải có đủ bác sĩ nữ, điều mà chúng tôi không có. Hầu hết các em gái khi cảm thấy riêng tư và kín đáo hơn khi nói chuyện với bác sĩ nữ”.

Nữ sinh Koung, 17 tuổi, nói rằng em đang học về sức khỏe tình dục trong lớp. Koung thú thật: “Em tìm hiểu về các bệnh lây truyền qua đường tình dục và em biết rằng nếu không tự bảo vệ mình bằng cách sử dụng bao cao su khi quan hệ tình dục, sẽ dễ mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục”. Còn ở gia đình, người Lào thường chỉ dặn con gái lo giữ mình trước bọn con trai: “Một số gia đình cũng nhắc con trai không quan hệ tình dục trước hôn nhân như họ nói với con gái, nhưng chủ yếu họ nhắc con gái nhiều hơn. Ở Lào phụ nữ được khuyên tự lo giữ gìn trinh tiết; còn với con trai thì chỉ nhắc cần dùng bao cao su là được”.

Thiếu kiến thức từ gia đình là lý do khiến trẻ em gái Lào dễ mang thai sớm. Trẻ em gái ra trường có xu hướng kết hôn trẻ hơn và có con ở độ tuổi nhỏ hơn, trong đó Lào có độ tuổi kết hôn sớm nhất trong khu vực; 1/10 trẻ em gái kết hôn ở độ tuổi 15 và kết hôn sớm thường liên quan đến việc mang thai sớm. Trong Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2015 của cả nước, kết quả cho thấy 42.000 trẻ em gái vị thành niên chưa bao giờ đi học và 91.662 trẻ em gái 6 -16 tuổi đã bỏ học.