Liên hiệp Các hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam: 10 năm tư vấn, phản biện và giám định xã hội

Một chục năm đã trôi qua kể từ khi Quyết định số 14 của Thủ tướng Chính phủ về tư vấn, phản biện và giám định xã hội (TVPB-GĐXH) được ban hành, đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong việc huy động trí tuệ của cộng đồng khoa học và công nghệ vào quá trình hoạch định chính sách và phát triển kinh tế - xã hội.

Liên hiệp Các hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam (Liên hiệp hội) đã đóng một vai trò tiên phong và đạt được những thành tựu đáng kể trong việc triển khai thực hiện quyết định này. Hành trình 10 năm, đặc biệt là giai đoạn 2020-2024, là minh chứng rõ nét cho những nỗ lực không ngừng của Liên hiệp hội trong việc thể chế hóa, triển khai và nâng cao chất lượng hoạt động TVPB-GĐXH, góp phần thiết thực vào sự phát triển của đất nước.

Ngay từ những ngày đầu, Liên hiệp hội đã chủ động xây dựng và hoàn thiện khung pháp lý cho hoạt động TVPB-GĐXH. Quyết định số 1355 năm 2019 về Quy chế quản lý hoạt động TVPB-GĐXH là bước đi đầu tiên, đặt nền móng cho việc triển khai thực hiện Quyết định 14. Nhận thức được những hạn chế trong quá trình thực hiện, Liên hiệp hội đã tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý với Quyết định 979 năm 2023, bổ sung các quy định quan trọng về việc tách bạch nhiệm vụ trong và ngoài kế hoạch, tiêu chí thành viên hội đồng tư vấn, quy trình làm việc và trách nhiệm của các hội đồng.

Đặc biệt, Quyết định số 788 năm 2024 hướng dẫn tạm thời về phối hợp triển khai nhiệm vụ TVPB-GĐXH, dựa trên hướng dẫn của Bộ Tài chính về kinh phí hoạt động, thể hiện sự chủ động và linh hoạt của Liên hiệp hội trong việc thích ứng với tình hình thực tế.

Sự lan tỏa của hoạt động TVPB-GĐXH cũng được thể hiện qua việc 45/63 tỉnh thành đã ban hành quy định về hoạt động này của Liên hiệp hội địa phương. Những địa phương tiên phong như Bình Thuận, Cà Mau và Nghệ An đã ban hành quy chế ngay từ năm 2014, cho thấy sự quan tâm và nhận thức đúng đắn về tầm quan trọng của TVPB-GĐXH. Tuy nhiên, vẫn còn 18 địa phương chưa hoàn thiện khung pháp lý, trong đó có những địa phương vẫn áp dụng quy định cũ hoặc chưa có quy chế riêng. Đây là một vấn đề cần được khắc phục để đảm bảo tính đồng bộ và hiệu quả của hoạt động TVPB-GĐXH trên toàn quốc.

Đối với các hội ngành toàn quốc, hoạt động TVPB-GĐXH được thực hiện dựa trên Nghị định 45 và sau này là Nghị định 126, quy định quyền tham gia TVPB-GĐXH của các hội. Các hội sử dụng ngân sách nhà nước cấp thông qua Liên hiệp hội tuân thủ quy chế của Liên hiệp hội.

Trong suốt 10 năm qua, Liên hiệp hội đã chủ trì và tham gia nhiều hoạt động TVPB-GĐXH quan trọng, đóng góp ý kiến vào các dự thảo luật, nghị định, đề án, chương trình... Những kết quả đạt được trong giai đoạn 2020-2024 được thể hiện qua số lượng nhiệm vụ được thực hiện, chất lượng các sản phẩm tư vấn, phản biện, cũng như sự ghi nhận của các cơ quan nhà nước. Các Liên hiệp hội ở địa phương cũng tích cực triển khai hoạt động TVPB-GĐXH, tập trung vào các vấn đề cụ thể của địa phương, góp phần giải quyết những khó khăn, vướng mắc và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Một số địa phương đã kết hợp hoạt động TVPB-GĐXH của Liên hiệp hội với hoạt động giám sát và phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc, tạo nên sức mạnh tổng hợp và nâng cao hiệu quả hoạt động.

Tuy nhiên, bên cạnh những thành công đã đạt được, hoạt động TVPB-GĐXH vẫn còn đối mặt với nhiều khó khăn và thách thức. Hạn chế về kinh phí hoạt động, cơ chế phối hợp chưa thực sự hiệu quả, năng lực của đội ngũ chuyên gia chưa đồng đều là những vấn đề cần được quan tâm giải quyết. Việc thiếu kinh phí hoạt động ổn định ảnh hưởng đến khả năng triển khai các hoạt động TVPB-GĐXH một cách đầy đủ và hiệu quả. Cơ chế phối hợp giữa các cơ quan, tổ chức liên quan còn chưa chặt chẽ, gây khó khăn trong việc trao đổi thông tin, chia sẻ kinh nghiệm và phối hợp hành động. Năng lực của đội ngũ chuyên gia tham gia TVPB-GĐXH cũng chưa đồng đều, cần được nâng cao thông qua các chương trình đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn.

Trong thời gian tới, Liên hiệp hội cần tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý, nâng cao năng lực đội ngũ chuyên gia, tăng cường hợp tác quốc tế và đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động TVPB-GĐXH. Việc nâng cao chất lượng sản phẩm TVPB-GĐXH, đảm bảo tính khách quan, khoa học và thực tiễn là yếu tố then chốt để góp phần hiệu quả vào quá trình hoạch định chính sách và phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Hành trình 10 năm đã qua là một chặng đường đáng tự hào, khẳng định vai trò quan trọng của Liên hiệp hội trong hoạt động TVPB-GĐXH.

Tuy nhiên, vẫn còn nhiều việc phải làm để hoạt động này thực sự phát huy hiệu quả, đóng góp xứng đáng vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Với những bài học kinh nghiệm rút ra và định hướng phát triển rõ ràng, Liên hiệp hội sẽ tiếp tục khẳng định vị thế và vai trò của mình trong thời gian tới, góp phần xây dựng một xã hội phát triển bền vững và thịnh vượng. Việc rà soát và sửa đổi Quyết định 14, hướng dẫn cụ thể việc thể chế hóa ở địa phương, đa dạng hóa nguồn lực và nâng cao chất lượng đội ngũ chuyên gia là những giải pháp quan trọng để nâng cao hiệu quả hoạt động TVPB-GĐXH.