Nhà văn Nguyễn Quang Chánh - Kể mãi chưa hết chuyện những anh hùng

Sống để kể lại những anh hùng - tác phẩm mới nhất của nhà văn Nguyễn Quang Chánh ra mắt nhân dịp kỷ niệm 79 năm ngày thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam (22.12.1944 - 22.12.2023). Tác phẩm kể những câu chuyện cảm động về những người chiến sĩ tình báo, trong chiến tranh họ là những người hùng thầm lặng với bao nhiêu chiến công hiển hách, khi chiến tranh kết thúc họ trở về sống bình dị giữa lòng nhân dân.

Buổi giới thiệu cuốn sách được tổ chức vào sáng 9.12 tại trụ sở Liên hiệp Các hội văn học nghệ thuật TP.HCM với sự tham dự của các vị nguyên là lãnh đạo Đảng và nhà nước, lãnh đạo TP.HCM, các tướng lĩnh quân đội; Anh hùng lực lượng vũ trang (LLVT). Đặc biệt sự xuất hiện của các cựu chiến binh Lữ đoàn 316 đặc công biệt động Bộ Tham mưu miền, Đoàn 22 Phòng tình báo miền, cùng người thân trong gia đình của các nhân vật có mặt trong sách đã tạo nên một không khí vô cùng xúc động.

Video: Những khoảnh khắc xúc động tại buổi ra mắt tác phẩm Sống để kể lại những anh hùng của nhà văn Nguyễn Quang Chánh:

Trong dịp này,­­­­ nhà văn Nguyễn Quang Chánh đã dành cho phóng viên Một Thế Giới cuộc trò chuyện về quá trình anh viết ra tác phẩm Sống để kể lại những anh hùng.

- Được biết anh nguyên là cán bộ của Ủy ban Khoa học và kỹ thuật TP.HCM, điều gì khiến anh quyết định cầm bút viết nhiều cuốn sách về đề tài chiến tranh cách mạng. Chỉ riêng tác phẩm Sống để kể lại những anh hùng vừa ra mắt hôm nay đã cho thấy rất đồ sộ và công phu rồi?

- Nhà văn Nguyễn Quang Chánh: Tôi không phải nhà văn, trước đây tôi có cộng tác viết báo nhưng không chuyên về công việc này. Tuy vậy, những cuộc gặp tình cờ với những người anh hùng như chú Bảy “phi công”, chú Tư Cang…, được nghe câu chuyện của họ quá hay nên dù không phải nhà văn nhà báo, không có khả năng viết bóng bẩy, tôi vẫn mong muốn được viết lại. Viết theo cách nghe sao viết lại như thế, giản dị và chân thành. Tôi hiểu rằng, nếu viết bóng bẩy quá thì nội dung câu chuyện và những nhân vật của mình đều không còn thật với những gì mình được nghe, vì thế tôi chọn cách viết trung thực, không bình luận nhiều. Tôi chỉ là người ghi lại, mọi thứ phía sau cần để cho chính nhân vật, chính câu chuyện tự bật lên. Tôi viết trước hết để thể hiện sự biết ơn, quý mến của mình với những người anh hùng tôi được gặp, viết để lưu giữ cho mình, cho con cháu mình, sau là cho người thân, bạn bè đọc qua Facebook, có điều kiện hơn nữa thì sẽ in sách để lan tỏa rộng hơn, chính thống hơn.

- Cách đây chưa đầy nửa năm anh đã cho ra mắt cuốn Kể chuyện cụm tình báo H.63 và đến bây giờ anh lại tiếp tục ra mắt sách Sống để kể lại những anh hùng. Đâu là động lực để anh liên tục viết những tác phẩm đồ sộ về các chiến sĩ tình báo trong một thời gian khá ngắn như vậy?

- Cuốn Kể chuyện cụm tình báo H.63 nhận được sự ủng hộ khá bất ngờ đối với tôi khi chỉ sau 7 ngày ra mắt sách đã nối bản, và đến nay có khá nhiều bản sách in lậu được bán tràn lan trên các trang thương mại.

Sau sự thành công của cuốn sách ấy, tôi có tâm sự với cậu họa sĩ thiết kế rằng, tiếp theo tôi sẽ làm cuốn sách kể chuyện về những anh hùng, sẽ đi vào nhiều câu chuyện thân phận, cảm động… Chỉ sau hơn một ngày, cậu ấy chuyển cho tôi một cái bìa thật đẹp, dành cho cuốn sách mới chỉ bắt đầu trong ý tưởng. Bìa sách khiến tôi ưng ngay từ cái nhìn đầu tiên nhưng với tính kỹ lưỡng, cầu toàn, cậu họa sĩ vẫn làm tới cái thứ 10, đến khi cậu ấy thực sự hài lòng mới thôi. Cậu ấy khiến tôi vừa có động lực vừa có áp lực, buộc mình không dừng bước mà phải cố “bò” theo mạch cảm xúc mà làm.

Tôi có 99 ngày để hoàn thành bản thảo. Trong đó có nhiều nội dung từng là những bài viết tôi đã đăng trên mạng xã hội. Dĩ nhiên, để bài viết từ mạng xã hội vào sách, đó là một sự bỏ công không hề nhỏ của người viết và của họa sĩ thiết kế trình bày, mà mở sách ra, độc giả có thể dễ dàng cảm nhận được. Ở cuối sách, phần lời cảm ơn được trình bày như một tờ sớ cuộn lại mang những gợi mở về sự ghi công, biết ơn trường tồn theo thời gian chính là ý tưởng của họa sĩ thiết kế. Tôi biết ơn cậu ấy vì những chăm chút kỹ lưỡng như thế. Tôi cảm thấy rất rõ, mình có một người bạn đường đang cùng tạo dựng ra đứa con tinh thần của mình hoàn toàn vì cái tâm, không phải vì tiền, để có thể ra một cuốn sách không chỉ chất lượng về nội dung mà phải thật thẩm mỹ, thật trân trọng, xứng với những đề tài, những con người mà mình hướng tới. Điều ấy tiếp sức rất lớn trong việc hoàn thành cuốn sách dày dặn này trong một thời gian khá ngắn.

- Sống để kể lại những anh hùng có gì khác biệt so với nhiều cuốn sách viết về những anh hùng của anh trước đây?

- Ngay trong buổi giao lưu ra mắt sách Kể chuyện cụm tình báo H.63 - cuốn sách ra mắt gần đây nhất, tôi đã hứa với mọi người rằng, tôi sẽ ra mắt 2, 3 cuốn nữa về những người anh hùng vì những tư liệu, câu chuyện của họ đầy ăm ắp trong tôi, và mạch suy nghĩ về chuỗi đề tài này đang đầy cảm hứng, kể mãi chưa hết chuyện. Không chỉ về H.63 mà còn nhiều đơn vị khác nhau, đặc công, phi công… rất nhiều người anh hùng trên nhiều lĩnh vực ấy có những câu chuyện ghi dấu ấn sâu sắc trong tôi.

Những cuốn sách tôi viết, thường mang dáng dấp là người kể chuyện. Sau Kể chuyện về cụm tình báo H.63 anh hùng, thú thật tôi định viết cuốn sách tiếp theo là kể chuyện về những người anh hùng. Vậy nhưng sau khi ngồi cùng họa sĩ thiết kế, hai anh em nảy sinh ra ý tưởng khác, chúng ta đang sống và kể lại về những câu chuyện người anh hùng, và câu chuyện ấy sẽ tiếp nối mãi trong đời sống này. Tôi liên tưởng đến một nhà văn Nga - Valentin Rasputin, ông có tác phẩm rất hay viết về đại chiến thế giới lần thứ 2: Sống và nhớ lấy. Tôi nghĩ cuốn sách của mình rất phù hợp với tên gọi: Sống để kể lại những anh hùng.

Tại sao lại là “kể lại” mà không phải là “kể về”? Tôi mong những câu chuyện về anh hùng có được sự lan tỏa, sự tiếp nối từ người này qua người khác, từ thế hệ này qua thế hệ khác, đặc biệt là đến được với trái tim thế hệ trẻ.

- Có những trang sách trong tác phẩm này, anh viết khi không kìm nén được cảm xúc, trào rơi nước mắt. Anh có thể chia sẻ rõ hơn về những trang sách, những câu chuyện cảm động ấy?

- Thật sự với nhiều nhân vật tôi được gặp, tôi đều được nghe những hoàn cảnh, những câu chuyện hết sức khó khăn mà nếu không bằng một ý chí phi thường, khó mà vượt qua được. Ví dụ như, khi tôi viết về anh hùng Bảy Ước, câu chuyện được người con kể lại theo lời kể của ba, khi máy bay Mỹ bắn vào trạm xá Trung đoàn 10, trong đó có cô Mến, vợ của chú. Ông Ước chạy ra, chứng kiến cảnh ấy chỉ có thể ngồi thụp xuống, bó gối kêu lên “Trời ơi”. Hay cảnh những lúc ông đi tìm đồng đội hy sinh mà không thể tìm ra vì đã bị cá sấu rừng Sác ăn hết rồi. Nỗi đau chứng kiến đồng đội hy sinh hai lần, đầy trống trải và khốc liệt. Khi viết đến đó, tôi cố hình dung nếu ở cảnh đó mình sẽ thế nào, và rưng rưng đi theo nỗi đau của nhân vật.

Còn chuyện của cô Võ Thị Tâm, Trung đoàn 31 của cô do ông Hai Hoàng chỉ huy tham gia đợt 2 Mậu Thân 1968. Cầm cự đánh nhau với địch ở khu chợ Thiếc, quận 11, rồi quận 6 gần cả tháng trời. Pháo địch bắn nát mấy khu nhà mà họ ẩn náu. Cô Tâm bị thương và bị vùi lấp trong đống đổ nát, tỉnh dậy thấy con mắt trái lòi ra ngoài, bê bết máu. Cô dùng tay đẩy con mắt ấy vô lại hố mắt sau bao nhiêu lần chịu đau đớn…

Anh hùng LLVT Tư Cang có kể cho tôi nghe về chính người em trai của ông, hy sinh ở Bà Rịa, Mậu Thân năm 1968. Do bị chỉ điểm vị trí hầm trú ẩn của toàn bộ cán bộ lãnh đạo xã Long Phước, cuối cùng tất cả quyết định hy sinh tập thể chứ không đầu hàng, vì khi bị bắt có thể xảy ra tình huống không hay về sau ảnh hưởng đến đồng đội, đến tổ chức của mình. Có một nữ đồng chí sợ quá chạy ra khỏi hầm, bị bắt và được trao trả sau này, về kể lại nên anh em mới biết rõ cuộc hy sinh tập thể ấy.

Tôi đã đọc nhiều trang sách viết về chiến tranh nhưng không thấy sự khốc liệt ở đó như chính từ những câu chuyện mình được nghe kể. Chính vì thế mà tôi mong muốn chia sẻ những câu chuyện ấy qua trang viết của mình.

- Cảm những chia sẻ của nhà văn.