RCEP sẽ giúp kinh tế ASEAN hồi phục trong năm sau

Tính đến ngày 7.12.2021, đã có 11 quốc gia phê chuẩn RCEP: 6 quốc gia ASEAN là Việt Nam, Brunei, Campuchia, Lào, Singapore, Thái Lan cùng Úc, Trung Quốc, Nhật Bản, New Zealand, Hàn Quốc.

Nhà nghiên cứu Sithanonxay Suvannaphakdy thuộc Viện nghiên cứu SEAS-Yusof Ishak (Singapore) nhận định một khi có hiệu lực, RCEP sẽ đóng vai trò động lực quan trọng của thương mại và đầu tư, đồng thời thúc đẩy kinh tế ASEAN phục hồi toàn diện trong năm sau và lâu hơn.

Tác động của hiệp định có thể được tóm tắt qua 3 khía cạnh. Thứ nhất, RCEP giảm thuế nhập khẩu và củng cố quy tắc xuất xứ hàng hóa trong các hiệp định thương mại tự do ASEAN + 1 (chẳng hạn ASEAN - Trung Quốc hay ASEAN - Nhật Bản).

Cụ thể, RCEP quy định 90% thuế quan với hàng hóa giao thương giữa các nước thành viên phải bị loại bỏ trong vòng 20 năm tính từ ngày hiệp định có hiệu lực. Năm tới, Trung Quốc - 1 trong 3 thị trường xuất khẩu hàng đầu của ASEAN - sẽ bỏ đi khoảng 70% thuế quan với hàng hóa nhập từ ASEAN, còn các quốc gia ASEAN như Việt Nam, Brunei, Singapore, Thái Lan bãi bỏ khoảng 75% thuế quan với hàng Trung Quốc. Số thuế còn lại cũng dần mất đi theo đúng hạn định.

Để khiến doanh nghiệp tăng cường tận dụng ưu đãi thuế, RCEP hợp nhất loạt quy tắc xuất xứ trong nhiều hiệp định thương mại tự do ASEAN + 1 để cho ra đời quy tắc thống nhất dùng ở khu. Không ít sản phẩm phải đạt hàm lượng xuất xứ trong khối RCEP ít nhất 40% mới được hưởng ưu đãi thuế – điều đặc biệt quan trọng đối với sự phát triển chuỗi giá trị công nghệ cao như hàng điện tử hay ô tô (loạt lĩnh vực dùng linh kiện, bộ phận từ nhiều quốc gia trong khu vực).

Theo nhà nghiên cứu Suvannaphakdy, loại bỏ thuế quan kết hợp quy tắc xuất xứ hài hòa giúp doanh nghiệp giảm chi phí, tăng lợi nhuận, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp tham gia chuỗi giá trị khu vực lẫn toàn cầu.

Thứ hai, RCEP tăng sự hài hòa của các biện pháp phi thuế quan (chẳng hạn như tiêu chuẩn an toàn thực phẩm, yêu cầu quy cách đóng gói cùng nhãn mác) bằng cách thúc đẩy minh bạch, áp dụng chuẩn quốc tế, công nhận thủ tục lẫn nhau.

Bất chấp nhiều tiến bộ trong giải phóng thuế quan nhờ hiệp định Khu vực Mậu dịch tự do ASEAN và hiệp định Thương mại hàng hóa ASEAN, giới doanh nghiệp lâu nay vẫn không hài lòng với loạt biện pháp phi thuế quan mà chính phủ các nước ASEAN và đối tác áp đặt, vì chúng quá phức tạp và làm tăng chi phí. Mỗi thị trường lại yêu cầu cung cấp thông tin hàng hóa khác nhau, đặc điểm kỹ thuật hàng hóa và dịch vụ khác nhau, quy trình đánh giá cũng khác nhau.

Những điều khoản của RCEP về tính minh bạch, yêu cầu áp dụng chuẩn quốc tế đòi hỏi các nước thành viên khi xây dựng quy định thương mại phải đưa thông lệ quốc tế vào và tránh đặt ra hàng rào thương mại không cần thiết. Công nhận thủ tục lẫn nhau cũng giúp doanh nghiệp không phải đối mặt với quy định hay thủ tục trùng lặp lúc tiếp cận thị trường khác nhau.

Cuối cùng, RCEP có thể kích thích thương mại điện tử xuyên biên giới, tạo điều kiện cho doanh nghiệp vừa và nhỏ tham gia thương mại quốc tế. Hiệp định có loạt điều khoản về bảo vệ người tiêu dùng cùng dữ liệu cá nhân trực tuyến, chuyển giao thông tin xuyên biên giới bằng phương tiện điện tử, ngăn chặn sử dụng yêu cầu lưu trữ dữ liệu cục bộ như một điều kiện để tiến hành thương mại điện tử trong RCEP – tất cả góp phần xây dựng nên môi trường thương mại điện tử thuận lợi.

Sự trỗi dậy của thương mại điện tử là cơ hội đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ, giúp họ phục hồi trong năm sau và lâu hơn. Chẳng hạn như tại Singapore, tỷ trọng doanh thu bán lẻ trực tuyến trong tổng doanh thu bán lẻ tăng từ 5,9% năm 2019 lên 11,7% năm 2020. Viễn cảnh đại dịch sẽ kéo dài với biến thể dễ lây lan như Delta hay Omicron càng khiến mọi người nhận ra tầm quan trọng của thương mại điện tử với phục hồi thương mại khu vực.

Tất nhiên lợi ích từ RCEP không phải tự động mà đến. Hiệp định đòi hỏi doanh nghiệp vừa và nhỏ đầu tư vào áp dụng công nghệ số và trang bị kỹ năng mới, còn phía nhà nước phải cung cấp môi trường hoạt động thuận lợi. Năm 2022 có lẽ là thời điểm thích hợp để biến những gì RCEP đề ra thành hiện thực.