Tắc lệ đạo ở trẻ em và cách xử lý

Tắc nghẽn ống dẫn nước mắt là gì?

Nước mắt được sản xuất liên tục ở các tuyến nước mắt để giữ cho mắt đừng khô. Nước mắt thường được dẫn lưu qua các lỗ nhỏ ở góc trong của mí mắt trên và dưới được gọi là lỗ lệ đạo và chảy vào mũi qua ống dẫn nước mắt hay còn gọi là lệ đạo. Tắc nghẽn ống dẫn nước mắt ngăn nước mắt dẫn lưu qua hệ thống này một cách bình thường. Khi lệ đạo tắc nghẽn, dòng chảy của nước mắt bị dội ngược và xuất hiện ghèn ở mắt.

Những nguyên nhân gây tắc lệ đạo ở trẻ em

Nguyên nhân thường gặp nhất là do lớp màng ngăn ở phần cuối của ống dẫn nước mắt không mở ra một cách bình thường tại hoặc gần thời điểm trẻ ra đời. Các nguyên nhân gây tắc lệ đạo khác ở trẻ em bao gồm: Không lỗ dẫn nước mắt ở mí mắt trên hoặc dưới, hẹp hệ thống ống dẫn của lệ đạo, nhiễm trùng, xương mũi làm tắc nghẽn lỗ đổ của ống dẫn nước mắt vào mũi.

Tắc lệ đạo có thường gặp không?

Hơn 5% trẻ sinh ra có các triệu chứng của tắc nghẽn lệ đạo ảnh hưởng đến một hoặc cả hai mắt. Hầu hết (khoảng 90%) sẽ hết triệu chứng trong năm đầu tiên mà không cần can thiệp.

Dấu hiệu và triệu chứng tắc lệ đạo

Tắc nghẽn lệ đạo làm cho nước mắt không dẫn xuống mũi được, đọng lại trên mắt, gây ướt mắt, ướt mi, thậm chí có thể chảy xuống má (chảy nước mắt sống). Các triệu chứng này thường xuất hiện trong những ngày đầu hoặc tuần đầu sau sinh. Mức độ nặng của các triệu chứng thay đổi tùy theo các điều kiện khác nhau. Triệu chứng nặng hơn khi bị viêm đường hô hấp trên (cảm lạnhhoặc nghẹt mũi) hoặc tiếp xúc với gió hay lạnh. Lúc đó, trẻ sẽ chảy nước mắt và đổ ghèn nhiều hơn. Mí mắt có thể bị đỏ và sưng lên (đôi khi bị dính với nhau) với ghèn vàng xanh do nhiễm trùng. Bình thường vi khuẩn ở mí mắt đáng lẽ được nước mắt “dội sạch”, khi lệ đạo bị tắc chúng ứ đọng lại trên mắtnên dễ nhiễm trùng. Trường hợp nặng có thể dẫn đến nhiễm trùng nghiêm trọng của hệ thống lệ đạo (dacryocystitis).

Tắc lệ đạo được chẩn đoán như thế nào?

Bệnh sử chảy nước mắt sống và đổ ghèn ở một độ tuổi rất sớm là gợi ý rõ của tắc lệ đạo. Bác sĩ nhãn khoa có thể thực hiện các khám nghiệm nhất định để xác định chẩn đoán. Điều quan trọng là loại trừ các nguyên nhân tuy hiếm gặp nhưng nghiêm trọng gây chảy nước mắt ở trẻ như chứng tăng nhãn áp.

Điều trị tắc lệ đạo

May mắn thay, tắc lệ đạo sẽ tự hết trong đa số các trường hợp. Khi tắc nghẽn kéo dài, các phương pháp điều trị sau đây có thể được khuyến cáo: day (massage) lệ đạo, kháng sinh nhỏ mắt tại chỗ, thông lệ đạo bằng que dò, nong lệ đạo bằng bóng hoặc đặt ống thông trong lệ đạo. Day lệ đạo có thể được thực hiện tại nhà để giúp các ống dẫn nước mắt mở ra. Bác sĩ nhi khoa hoặc bác sĩ gia đình có thể hướng dẫn các kỹ thuật day hiệu quả nhất. Day ở vùng góc trong của mắt, với lực ấn vào xương mũi và kéo về phía lỗ mũi. Trong mọi trường hợp, không được nhấn lên nhãn cầu của trẻ, vì có thể gây tổn thương mắt.

Khi nào kháng sinh nhỏ mắt nên được sử dụng?

Kháng sinh nhỏ mắt hoặc thuốc mỡ có thể được sử dụng để điều trị đổ ghèn ở mắt hay xung quanh mắt. Các loại thuốc này không giúp làm thông lệ đạo bị tắc và triệu chứng thường xuất hiện trở lại khi ngưng các thuốc nhỏ mắt.

Khi nào cần thông lệ đạo bằng que dò?

Nếu lệ đạo vẫn tắc sau một tuổi, thông lệ đạo bằng que dò có thể được thực hiện. Một que thăm dò rất mỏng (giống như sợi tóc) được nhẹ nhàng đưa qua các ống dẫn nước mắt và vào mũi. Sử dụng các que dò với đường kính lớn dần để nong rộng dần lệ đạo. Ở trẻ nhỏ, có thể dùng thuốc tê nhỏ tại chỗ khi thực hiện thủ thuật này. Trẻ lớn thường được gây mê nhẹ. Đôi khi một ống nâng đỡ (stent) được đặt trong lệ đạo để ngăn sự tái hẹp. Thông thường, thông lệ đạo bằng que dò có tỉ lệ thành công rất cao. Trong một số trường hợp, cần phải phẫu thuật để làm thông lệ đạo.