Chuyển đổi xanh bền vững: Nước không chỉ đến chân, mà đã tới cổ

ESG là xu thế toàn cầu

Bà Nguyễn Thị Bích Thủy, Phó trưởng phòng phụ trách Phòng Doanh nghiệp nhỏ và vừa (Cục Phát triển doanh nghiệp, Bộ KH-ĐT) cho biết trong bối cảnh hội nhập kinh tế toàn cầu, các DN Việt Nam đang phải đối mặt với nhiều thách thức trong việc đáp ứng các yêu cầu khắt khe về phát triển xanh và bền vững từ các nhà đầu tư, đối tác, các thị trường quốc tế và người tiêu dùng.

Theo bà Thủy, hiện các thị trường lớn của Việt Nam, đặc biệt là EU và Mỹ, đang áp dụng các quy chuẩn sản xuất bền vững, sản xuất xanh với hàng hóa. Do đó, DN muốn gia nhập thị trường, làm chủ và dẫn dắt chuỗi giá trị sản xuất phải dần đáp ứng các yêu cầu phát triển xanh, phát triển bền vững.

Bà Phạm Thị Ngọc Thủy, Giám đốc Văn phòng Ban Nghiên cứu phát triển kinh tế tư nhân (Ban 4) cũng đồng tình rằng xu hướng “chuyển đổi xanh” đang diễn ra mạnh mẽ trên toàn thế giới. Một DN thành công không chỉ tạo ra nhiều lợi nhuận mà còn phải chú trọng tới các yếu tố E- môi trường, S- xã hội, và G- quản trị DN.

“Trước xu hướng này, DN Việt Nam, đặc biệt là các DN tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu hay xuất khẩu, đang phải đối mặt với áp lực ngày càng tăng việc áp dụng thực hành ESG để không bị tụt hậu hay bị loại khỏi “cuộc chơi””, bà Thuỷ nói.

Theo bà Thủy, trật tự thế giới mới gắn với năng lực số, năng lực xanh đang dần hình thành. Quốc gia nào chậm chân sẽ bị ảnh hưởng. Nhiều quốc gia đối tác quan trọng với Việt Nam đã ban hành các quy định về phát triển vền vững và thực hành ESG, ví dụ CBAM, EUDR của châu Âu hay dự luật Cạnh tranh sạch của Mỹ.

DN bàng quan sẽ không thể bơi ra quốc tế

Các chuyên gia cho rằng DN Việt đang chật vật với những khó khăn nội tại, nhưng các rào cản kỹ thuật trên thế giới đang tăng lên rất nhiều.

“Có DN cho biết họ xuất khẩu trên 60 quốc gia và hiện nay những đòi hỏi về ESG của họ ngày càng cao. Nếu DN không đáp ứng được thì sẽ bị loại khỏi cuộc chơi, dù trước đây 2 bên có thân tình thế nào”, bà Phạm Thị Ngọc Thủy nêu.

Bà Thủy dẫn ví dụ về quy định mới của châu Âu về carbon, ngành thép nếu không thay đổi có thể chịu ảnh hưởng lớn khi 1 tấn thép có thể gánh tới gần 100 USD thuế, phí môi trường, áp lực với DN rất lớn.

Ngoài ra, Chính phủ Việt Nam cũng đã có nhiều cam kết trong phát triển bền vững và chuyển đổi xanh.

“Nếu DN Việt cứ bàng quan thì sẽ không thể bơi ra quốc tế, không thể đi vào được các thị trường khó tính ở nước ngoài. Nếu chúng ta không có sự chuyển động, thực hành ESG để phù hợp với diễn biến quốc tế thì nhiều cơ hội của DN sẽ bị đóng cửa”, bà Thủy nói.

Tuy nhiên, bên cạnh thách thức thì đây còn là động lực với các DN Việt khi ESG giúp tăng lợi nhuận, tăng doanh thu vì chuyển đổi sang một nền kinh tế carbon thấp, tích hợp các tiêu chí bền vững; chi phí gọi vốn thấp hơn khi các công cụ nợ có tích hợp yếu tố bền vững đang phát triển mạnh mẽ; tạo ra môi trường làm việc có mục tiêu, cải thiện sự gắn kết của nhân viên…

Khuyến nghị cho các DN, bà Thủy cho rằng nên lấy “E” làm trọng tâm vì đó là áp lực; “S” và “G” là giá trị gia tăng - động lực; kết hợp ESG để tối ưu cơ hội, “tối thiểu” thách thức…

“Các DN bày tỏ đôi khi hơi “tẩu hỏa nhập ma” vì quá nhiều yếu tố, nào là xanh, bền vững… Tuy nhiên, đây là cơ hội tốt để DN biến trách nhiệm tuân thủ trở thành lợi thế cạnh tranh và đảm bảo sự phát triển bền vững cho DN”, bà Thủy nêu.

Ông Bùi Thanh Minh, Trưởng khối Nghiên cứu và đối thoại chính sách (Văn phòng Ban 4) cho hay Việt Nam đang ở thời kỳ chuyển tiếp từ khuyến khích sang bắt buộc các tiêu chí xanh, bền vững. Do đó, “nước không chỉ đến chân, mà đã tới cổ, chúng ta phải hành động ngay từ bây giờ”.

Chưa bao giờ dòng vốn xanh dừng ở biên giới Việt Nam nhiều đến thế

Việt Nam có 2 mục tiêu lớn là đến năm 2045 trở thành nước thu nhập cao và 2050 đạt Net-Zero. Trong khi đó, nội lực Việt Nam còn hạn chế và thâm dụng lao đông, tài nguyên còn nhiều. Do đó, đây là một thách thức không nhỏ và một trong những vướng mắc các DN quan tâm là vốn.

Bà Phạm Thị Ngọc Thủy cho hay Ban 4 khảo sát 10 nhà máy lớn và vừa về dòng sử dụng cho quá trình chuyển đổi. Họ đều cho biết họ dùng là vốn tự có của DN. Tổng vốn xanh đến cuối 2023 chiếm dư nợ không quá 4%, một con số rất khiêm tốn. Điều đó cho thấy dòng vốn tín dụng xanh rất quan trọng đang thiếu khung pháp lý.

“Chúng ta đang thiếu khái niệm thế nào là xanh. Thậm chí DN cho rằng xanh nhưng ngân hàng từ chối”, bà Thủy nêu.

Theo bà Thủy, các chuyên gia khi nói về tài chính xanh nói rằng chưa bao giờ dòng vốn tín dụng xanh dừng ở biên giới Việt Nam nhiều đến thế. Tuy nhiên, vấn đề còn là việc chờ đợi khung pháp lý. Dù vậy, DN không nên chờ đến khi pháp lý đầy đủ, mà cần có sự chuẩn bị, thậm chí đi trước một bước để chuyển đổi.

Ông Bùi Quang Duy, Phó giám đốc đầu tư toàn cầu, Bộ phận tài chính khí hậu, Quỹ respons Ability Investments AG (Thụy Sĩ) cho biết trong xu thế xanh hóa, lãnh đạo cấp cao hiểu và tích cực về vấn đề xanh, phát triển xanh bền vững là rất tốt và sẽ định hướng được đầu tư vào đâu trong chiến lược dài hạn. Tuy nhiên, để đầu tư vào chuyển đổi xanh, bền vững cần một khoản đầu tư lớn, tốn kém do vậy cần có tầm nhìn dài hạn đầu tư vào máy móc thiết bị hiện đại, tiết kiệm năng lượng...

Theo ông Duy, những khoản đầu tư lớn như vậy DN không thể đi một mình, mà cần phải có hệ sinh thái. Theo đó, quỹ hiện đang có xu hướng đầu tư vào chuyển đổi xanh, xuất khẩu bền vững.

“Do vậy, quỹ sẽ hỗ trợ DN những gói hỗ trợ kỹ thuật và khoản viện trợ đầu tư dài hạn. Phát triển xanh bền vững và tài chính xanh sẽ hỗ trợ DN chuyển đổi hiệu quả, đó là sự cộng hưởng của DN, hệ thống tài chính, ngân hàng trong việc đầu tư, hợp tác đưa nguồn vốn xanh đi vào thực tế", ông Duy nhấn mạnh.