Cuộc chiến Israel - Hamas làm nghiêng cán cân quyền lực toàn cầu

Chuyên gia về Trung Đông Yaroslav Trofimov nhận định, cuộc chiến giữa Israel và Hamas không chỉ có nguy cơ gây ra xung đột trong khu vực mà còn ảnh hưởng đến cán cân quyền lực toàn cầu, làm hao tổn nguồn lực của Mỹ và châu Âu, đồng thời làm giảm bớt áp lực lên Nga, mang đến cơ hội mới cho Trung Quốc.

Theo ông Trofimov, khó có thể dự đoán được ảnh hưởng lâu dài của cuộc xung đột bùng phát ở Trung Đông. Trước hết, điều này phụ thuộc vào việc liệu Israel có thành công trong việc loại bỏ Hamas khỏi vai trò là lực lượng chính trị và quân sự chính của Gaza hay không. Một vấn đề quan trọng khác là liệu các mối quan hệ ngoại giao của Israel trong khu vực và vị thế toàn cầu của những người ủng hộ phương Tây có thể tồn tại trong bối cảnh dân sự thương vong ngày càng gia tăng ở Gaza hay không.

Tuy nhiên hiện tại, xung đột do Hamas phát động vào ngày 7.10 với cuộc tấn công tàn bạo vào các thị trấn và làng mạc của Israel khiến khoảng 1.400 người thiệt mạng, đa phần là dân thường được cho là mang lại lợi ích cho các đối thủ địa chính trị chủ yếu của Mỹ như Trung Quốc, Nga và Iran. Những quốc gia này từ lâu luôn tìm cách làm suy yếu hệ thống quốc tế do Mỹ hậu thuẫn và hiện được cho là hưởng lợi từ sự phân tâm của Washington.

Mỹ đang mất tập trung?

Cựu Thủ tướng Phần Lan Alexander Stubb, người hiện đang tranh cử tổng thống Phần Lan cho biết: “Những gì chúng ta đang thấy là một phần của trật tự thế giới đang thay đổi và chuyển động. Khi Mỹ rời khỏi cái ghế quyền lực thì ai sẽ thay vào vị trí đó?".

Chắc chắn rằng, Mỹ đã quay trở lại Trung Đông, thể hiện vai trò là đối tác không thể thiếu đối với Israel và các quốc gia Ả Rập chủ chốt bằng chính sách ngoại giao con thoi và triển khai quân sự - một cam kết nhận được sự ủng hộ của lưỡng đảng và làm tiêu tan một số quan điểm chủ nghĩa biệt lập vốn giành được chỗ đứng trong những năm gần đây.

Khi sự chú ý của Washington tập trung vào Trung Đông và Nga có lẽ là nước hưởng lợi rõ ràng nhất từ biến động lan rộng. Viện dẫn số người Palestine thiệt mạng ngày càng tăng - khoảng 2.750 (theo số liệu mới nhất), giới chức Nga đã chỉ trích các chính phủ phương Tây “giả tạo” khi lên án gay gắt các hành động liên quan tới dân thường của Moscow ở Ukraine, nhưng chỉ đưa ra những lời chỉ trích nhẹ nhàng đối với các động thái của Israel ở Dải Gaza.

Ngoại trưởng Lithuania Gabrielius Landsbergis cho biết: “Bất kỳ cuộc xung đột nào thu hút được sự chú ý từ Ukraine đều có lợi cho Nga. Người Nga có thể không bắt đầu việc này nhưng họ có lợi rất lớn trong việc kéo dài cuộc xung đột ở Israel, càng lâu càng tốt. Đó sẽ là một chiến thắng cho người Nga về mặt chiến thuật và cả chiến lược”, ông Landsbergis nói.

Trung Quốc cũng đã chấp nhận chính nghĩa của người Palestine theo cách mà họ chưa từng làm trong nhiều thập kỷ. Mối quan hệ thân thiết một thời của nước này với Israel đang tan vỡ. Trung Quốc đã kiên quyết kiềm chế sử dụng từ “khủng bố” khi mô tả cuộc tấn công của Hamas hôm 7.10, khiến Israel mất tinh thần - mặc dù đã có 4 công dân Trung Quốc thiệt mạng bởi Hamas và 3 người khác bị bắt làm con tin, theo chính quyền Israel.

“Mấu chốt của vấn đề là công lý đã không được thực thi đối với người dân Palestine”, Ngoại Trưởng Trung Quốc Vương Nghị cho biết hôm 12.10, trong bài phát biểu công khai đầu tiên kể từ khi Hamas phát động cuộc tấn công vào Israel.

Các nhà quan sát Trung Quốc cho biết, Bắc Kinh sẽ được hưởng lợi từ sự chú ý của Washington một lần nữa bị chuyển hướng bởi những rắc rối ở Trung Đông thay vì tập trung vào vấn đề Đài Loan.

Cuộc chiến do Hamas phát động cũng giáng một đòn mạnh vào đối thủ chính ở châu Á của Trung Quốc là Ấn Độ, quốc gia đã trở nên thân thiết hơn nhiều với Israel trong những năm gần đây. Mới trong tháng 9, Ấn Độ và Mỹ đã công bố kế hoạch xây dựng một hành lang quá cảnh nối Ấn Độ, Trung Đông và châu Âu, đi qua Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất, Ả Rập Saudi, Jordan và Israel, trở thành đối thủ của sáng kiến Vành đai và Con đường của Trung Quốc. Song các cuộc đàm phán về bình thường hóa quan hệ giữa Israel và Ả Rập Saudi - một yếu tố quan trọng của kế hoạch - đã bị phá hủy bởi cuộc chiến ở Gaza và tương lai của họ hiện không chắc chắn.

“Ấn Độ đã đầu tư rất nhiều vào Trung Đông nói chung, đặc biệt là với Israel và các quốc gia Ả Rập quan trọng như U.A.E. và Ả Rập Saudi. Việc Israel bình thường hóa quan hệ giữa các quốc gia Ả Rập tiến bộ chắc chắn là điều mà Ấn Độ khuyến khích - vì các cơ hội kinh doanh cũng như mục đích chính trị”, Ashok Malik, cựu cố vấn chính sách cho Bộ Ngoại giao Ấn Độ, cho biết.

Đối với nhiều quốc gia ở châu Âu, việc leo thang chiến tranh cũng có thể gây ra một cuộc khủng hoảng năng lượng, có khả năng làm tê liệt các lựa chọn thay thế dầu khí của Nga ở Trung Đông.

Đổ máu ở Trung Đông cũng tiềm ẩn nguy cơ bùng phát bạo lực mới bởi các nhóm phiến quân Hồi giáo ngay tại châu Âu. Hồi cuối tuần qua, các cuộc biểu tình lớn ủng hộ Palestine đã tràn ngập đường phố ở các thủ đô lớn của châu Âu.

Thế khó cho Ukraine

Nga đang trông chờ vào sự giảm dần chú ý của phương Tây đối với Ukraine. Nếu cuộc chiến ở Trung Đông mở rộng và có sự tham gia trực tiếp của Lebanon, sau đó có thể là cả Iran và Mỹ, nguồn viện trợ quân sự dành cho Ukraine vốn đã bị thu hẹp lại nay có thể trở nên khan hiếm hơn - một mối nguy được Kyiv thừa nhận.

“Nếu cuộc xung đột Israel - Hamas giới hạn về thời gian, chỉ vài tuần, thì về nguyên tắc chúng tôi không có gì phải lo lắng. Nhưng nếu tình hình kéo dài, hoàn toàn có thể hiểu được là không chỉ Ukraine mới cần được cung cấp vũ khí và đạn dược”, người đứng đầu cơ quan tình báo quân sự HUR của Ukraine, Trung tướng Kyrylo Budanov nói với báo giới.

Nhìn chung, Israel phụ thuộc rất nhiều vào lực lượng không quân khổng lồ của mình, trong khi sức mạnh không quân lại rất hạn chế trong cuộc chiến ở Ukraine. Trong cuộc tấn công Gaza kéo dài 50 ngày của Israel vào năm 2014, quân đội Israel chỉ bắn 19.000 quả đạn nổ 155mm, số lượng mà Ukraine sử dụng chỉ trong vòng một tuần.

Franz-Stefan Gady, Giám đốc điều hành của Gady Consulting, một công ty tư vấn quân sự có trụ sở tại Vienna (Áo) cho biết: “Lực lượng Phòng vệ Israel là một quân đội kiểu phương Tây, với hỏa lực trên không, có thể được xử lý dễ dàng hơn. Trong khi đó, quân đội Ukraine vẫn là lực lượng kế thừa từ thời Liên Xô với phần lớn hỏa lực được triển khai trên mặt đất, điều này khiến Mỹ khó duy trì hơn nhiều”.

Rủi ro lớn nhất đối với Ukraine trong những tuần gần đây là việc một số thành viên đảng Cộng hòa tại Hạ viện Mỹ đã "miễn cưỡng" đồng ý Washington viện trợ thêm cho Kyiv. Tuy nhiên, cuộc khủng hoảng ở Trung Đông thực sự có thể loại bỏ rào cản đó khi chính quyền Biden tìm cách kết hợp viện trợ quân sự cho Israel với viện trợ Ukraine.

“Có nhiều khả năng bây giờ chúng ta sẽ có được một gói tài trợ lớn bao gồm cho cả Israel, điều đó có nghĩa là nếu bạn muốn bỏ phiếu chống Ukraine, bạn cũng phải bỏ phiếu chống lại Israel và chẳng ai sẵn sàng làm điều đó. Mỹ có thể hỗ trợ Israel và Ukraine, đồng thời duy trì các cam kết với Đài Loan”, Ivo Daalder, cựu đại sứ Mỹ tại Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) cho biết.