Khi chiến sự chưa có hồi kết, Ukraine lại đối mặt với xung đột nội bộ về vũ khí

Washington Post hôm 1.2 cho biết, bất đồng giữa các quan chức cấp cao về quyền lãnh đạo của cơ quan mua sắm vũ khí chính đang gây ra những tác động lớn, trong bối cảnh Ukraine cần duy trì nguồn cung vũ khí để đối phó với cuộc chiến kéo dài.

Tranh cãi trong cơ quan mua sắm quốc phòng

Tuần qua, cơ quan mua sắm vũ khí của Ukraine – đơn vị kiểm soát ngân sách hơn 7 tỉ USD – đã rơi vào tình trạng đình trệ do tranh chấp về việc ai sẽ tiếp tục giữ vai trò lãnh đạo. Bộ trưởng Quốc phòng Rustem Umerov tuyên bố rằng Maryna Bezrukova, giám đốc cơ quan mua sắm, sẽ không được gia hạn hợp đồng vì hiệu quả làm việc không đạt yêu cầu. Tuy nhiên, ban giám sát của cơ quan này đã bỏ phiếu nhất trí gia hạn hợp đồng của bà.

Điều này dẫn đến phản ứng mạnh mẽ từ Bezrukova và các nhà lập pháp, những người cho rằng hành động của Umerov là sự lạm dụng quyền lực, làm suy yếu các nỗ lực chống tham nhũng mà chính phủ đang thúc đẩy.

Trong bối cảnh viện trợ quân sự từ Mỹ dưới thời Tổng thống Donald Trump vẫn chưa rõ ràng, những căng thẳng nội bộ trong ngành quốc phòng Ukraine có thể khiến phương Tây lo ngại về tính minh bạch và hiệu quả của hệ thống quản lý vũ khí của Kyiv.

Daria Kaleniuk, giám đốc Trung tâm hành động chống tham nhũng Ukraine, nhận định: "Thời điểm này thật tệ hại. Nếu tôi là Nga, tôi đã tận dụng một kế hoạch như vậy để phá hoại sự ủng hộ quốc tế dành cho Ukraine".

Ảnh hưởng đến quan hệ với phương Tây

Các đồng minh châu Âu của Ukraine, những quốc gia hợp tác chặt chẽ với cơ quan mua sắm vũ khí, cũng đang theo dõi sát sao diễn biến này. Khi tranh chấp vẫn chưa được giải quyết, các đối tác quốc tế gặp khó khăn trong việc xác định ai thực sự chịu trách nhiệm trong hệ thống mua sắm vũ khí của Ukraine.

Bà Bezrukova vẫn tiếp tục làm việc trong văn phòng của cơ quan này, dù đang có cuộc điều tra xem liệu Bộ trưởng - ông Umerov có thẩm quyền phủ quyết quyết định của ban giám sát hay không. Bà đã gửi thư ngỏ tới Tổng thống Volodymyr Zelensky, trong đó tuyên bố: "Vấn đề không chỉ là việc tôi bị sa thải, mà còn là hành vi cố ý phá hoại một thể chế, vi phạm các luật lệ và cam kết quốc tế của Ukraine".

Ông Zelensky hiện vẫn chưa có bình luận chính thức về tình hình này. Tuy nhiên, Nhóm G7 – nhóm các quốc gia ủng hộ Ukraine – đã thúc giục chính quyền Kyiv giải quyết nhanh chóng vụ việc để duy trì hoạt động mua sắm quốc phòng một cách minh bạch và có trách nhiệm.

NATO cũng từng phản đối việc sáp nhập cơ quan mua sắm vũ khí với cơ quan quản lý vật tư quân sự phi sát thương vào năm ngoái. Lúc đó, Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine Umerov đã phải đảo ngược quyết định và thành lập các ban giám sát riêng biệt cho từng cơ quan. Điều này cho thấy mức độ nhạy cảm của hệ thống mua sắm vũ khí Ukraine đối với các đối tác quốc tế.

Cuộc chiến chống tham nhũng

Mặc dù có những tranh cãi về năng lực lãnh đạo, bà Bezrukova không bị cáo buộc tham nhũng. Ngược lại, cơ quan của bà được xem là một đơn vị đáng tin cậy trong nỗ lực xây dựng ngành công nghiệp quốc phòng Ukraine, với ước tính 1 tỉ USD từ các quốc gia châu Âu sẽ được phân bổ thông qua cơ quan này trong năm nay.

Việc giảm sự phụ thuộc vào viện trợ vũ khí từ Mỹ khiến hệ thống sản xuất và mua sắm nội địa trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Nếu tranh chấp nội bộ tiếp tục kéo dài, khả năng Ukraine có thể duy trì nguồn cung vũ khí cần thiết sẽ bị ảnh hưởng đáng kể.

Bộ trưởng Umerov được Zelensky bổ nhiệm vào năm 2023 nhằm cải tổ hệ thống quốc phòng, sau khi người tiền nhiệm của ông bị cáo buộc tham nhũng liên quan đến hợp đồng cung cấp thực phẩm cho quân đội với giá quá cao. Tuy nhiên, động thái mới của ông lại gây ra nhiều tranh cãi hơn là đồng thuận.

Olha Stefanishyna, Phó thủ tướng Ukraine phụ trách hội nhập châu Âu, thừa nhận rằng cuộc tranh chấp đã làm tổn hại đến quan hệ với phương Tây và là một vấn đề được các quan chức NATO quan tâm. Trong khi đó, Anastasia Radina, Chủ tịch Ủy ban Chống tham nhũng của Quốc hội, lên tiếng chỉ trích: "Hành động của Umerov làm suy yếu cải cách mua sắm quốc phòng và cho thấy sự can thiệp trực tiếp vào các quy trình đã được thiết lập".

Trong khi đó, các nhà quan sát phương Tây đánh giá rằng đây không chỉ là cuộc chiến nội bộ giữa các quan chức mà còn là phép thử đối với khả năng cải tổ hệ thống quản trị quốc phòng của Ukraine.

Tác động dài hạn

Vụ việc này có thể ảnh hưởng trực tiếp đến các nỗ lực mua sắm vũ khí của Ukraine, khi cơ quan phụ trách không thể ký kết các hợp đồng mới, dẫn đến tình trạng trì hoãn trong cung cấp trang bị cho mặt trận.

Bộ Quốc phòng Ukraine tuyên bố rằng dưới sự quản lý của bà Bezrukova, cơ quan này đã không hoàn thành 47% nghĩa vụ cung cấp thiết bị và vật tư như kế hoạch ban đầu. Ông Umerov cáo buộc rằng có sự rò rỉ thông tin và các "trò chơi chính trị" bên trong tổ chức này. Đáp lại, Bezrukova khẳng định chiến lược của bà là tập trung vào các hợp đồng dài hạn, nhằm đảm bảo nguồn cung bền vững hơn thay vì mua ngay lập tức với giá cao.

Trong một cuộc họp báo gần đây, các quan chức Bộ Quốc phòng Ukraine cho biết họ đang cân nhắc khả năng bổ nhiệm Arsen Zhumadilov – người đứng đầu cơ quan mua sắm vật tư quân sự phi sát thương – để thay thế bà Bezrukova. Tuy nhiên, điều này cũng đặt ra câu hỏi về tính liên tục và ổn định của cơ quan mua sắm vũ khí.

Một số quan chức Ukraine cho rằng tranh cãi này sẽ không dẫn đến việc sa thải người đứng đầu cơ quan mua sắm vũ khí, nhưng cũng thừa nhận rằng lòng tin đối với hệ thống đã bị tổn hại đáng kể. Một nhà ngoại giao châu Âu nhấn mạnh: "Điều quan trọng là Ukraine cần duy trì sự ổn định của thể chế này. Nếu hệ thống sụp đổ, chúng tôi sẽ phải bắt đầu lại từ đầu".

Bezrukova cho biết bà vẫn chờ đợi phản ứng từ Tổng thống Zelensky. Nếu nhà lãnh đạo Ukraine ủng hộ quyết định của Umerov, bà thừa nhận rằng điều đó đồng nghĩa với việc sự nghiệp của bà trong hệ thống quốc phòng Ukraine sẽ chấm dứt.

"Nếu Umerov được Zelensky giao nhiệm vụ này, tôi sẽ không thể tiếp tục làm việc tại đây. Nhưng tôi vẫn ở đây", bà nói.

Tranh chấp nội bộ trong ngành quốc phòng Ukraine diễn ra vào thời điểm then chốt khi đất nước này cần sự ổn định để duy trì khả năng chiến đấu và thuyết phục phương Tây tiếp tục hỗ trợ. Dù bất kỳ quyết định nào được đưa ra, tác động của vụ việc này có thể kéo dài, ảnh hưởng đến lòng tin của các đối tác quốc tế và khả năng huy động nguồn lực quốc phòng của Ukraine.