Hoa Kỳ - ASEAN cam kết thiết lập quan hệ đối tác chiến lược toàn diện

Tuyên bố nêu rõ: Nhân kỷ niệm 45 năm quan hệ Đối tác Đối thoại ASEAN-Hoa Kỳ trong năm 2022, chúng tôi cam kết thiết lập Quan hệ Đối tác Chiến lược Toàn diện ASEAN-Hoa Kỳ có ý nghĩa thực chất, hiệu quả và cùng có lợi tại Hội nghị Cấp cao ASEAN-Hoa Kỳ lần thứ 10 vào tháng 11/2022. 

Các Quốc gia Thành viên Hiệp hội các Quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) và Hoa Kỳ đã họp Hội nghị Cấp cao đặc biệt ASEAN-Hoa Kỳ tại Washington, là Hội nghị đầu tiên được tổ chức tại Washington DC, vào ngày 12-13.5.2022.

Nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tuân thủ những nguyên tắc quan trọng, giá trị và chuẩn mực chung nêu trong Hiến chương Liên Hợp Quốc, Hiến chương ASEAN, Tuyên bố về Khu vực Hòa bình, Tự do và Trung lập (ZOPFAN), Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác ở Đông Nam Á (TAC), Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982 (UNCLOS), Hiệp ước Khu vực Đông Nam Á phi Vũ khí hạt nhân (SEANWFZ) và Tài liệu Quan điểm ASEAN về Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương (AOIP).

Nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tạo dựng một môi trường hòa bình nhằm tăng cường hơn nữa hợp tác và các mối quan hệ hữu nghị hiện có giữa các nước chúng ta phù hợp với các nguyên tắc bình đẳng, đối tác, tham vấn và tôn trọng lẫn nhau, trên cơ sở Tuyên bố Hội nghị Cấp cao Đông Á (EAS) về các Nguyên tắc Quan hệ cùng có lợi (Nguyên tắc Bali).

Công nhận rằng hợp tác giữa hai bên từ lâu đã đóng vai trò thiết yếu đối với ASEAN, Hoa Kỳ và rộng hơn là cộng đồng quốc tế, khởi nguồn từ đối thoại đầu tiên giữa ASEAN và Hoa Kỳ tại Manila năm 1977, và ngày càng phát triển khi Hoa Kỳ ký Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác ở Đông Nam Á; khi thành lập Phái đoàn Đại diện Thường trực của Hoa Kỳ tại ASEAN ở Jakarta; và khi thiết lập cơ chế Hội nghị Cấp cao ASEAN-Hoa Kỳ.

Ghi nhận rằng cả AOIP và Chiến lược Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương của Hoa Kỳ chia sẻ các nguyên tắc cơ bản phù hợp về thúc đẩy một cấu trúc khu vực mở, bao trùm và dựa trên luật lệ, trong đó ASEAN giữ vai trò trung tâm, cùng với các đối tác cùng chia sẻ các mục tiêu này.

Tái khẳng định cam kết chung của chúng tôi về tăng cường và xây dựng Quan hệ Đối thoại ASEAN-Hoa Kỳ toàn diện hơn nữa, vốn từ lâu đã đóng vai trò thiết yếu đối với ASEAN và Hoa Kỳ, cũng như rộng hơn là đối với khu vực và cộng đồng quốc tế, nhằm tiếp tục thúc đẩy và duy trì hòa bình, an ninh, ổn định và thịnh vượng trong khu vực; đảm bảo mối quan hệ (ASEAN-Hoa Kỳ) có khả năng ứng phó với các thách thức mới; và hợp tác phù hợp tại các diễn đàn quốc tế và khu vực mà ASEAN và Hoa Kỳ cùng là thành viên.

Tái khẳng định hơn nữa cam kết chung của chúng tôi đối với duy trì và thúc đẩy hòa bình, an ninh và ổn định trong khu vực, cũng như đối với việc giải quyết hòa bình các tranh chấp, bao gồm tôn trọng đầy đủ các tiến trình ngoại giao và pháp lý, không sử dụng hoặc đe dọa sử dụng vũ lực, phù hợp với luật pháp quốc tế.

Cùng nhau ứng phó đại dịch COVID-19, xây dựng an ninh y tế tốt hơn và phục hồi

Tuyên bố khẳng định ủng hộ các nỗ lực của ASEAN về phục hồi sau đại dịch và an ninh y tế bằng cách tăng cường các hệ thống và năng lực y tế quốc gia và khu vực, như thông qua sáng kiến Tương lai Y tế ASEAN-Hoa Kỳ; và cam kết hỗ trợ tài chính toàn cầu đầy đủ, mạnh mẽ hơn và bền vững dành cho phòng chống, chuẩn bị sẵn sàng và ứng phó đại dịch, bao gồm hỗ trợ các nỗ lực hiện tại của Ngân hàng Thế giới và Tổ chức Y tế Thế giới. Hoan nghênh sự hỗ trợ từ các Đối tác Đối thoại thông qua các sáng kiến khác nhau, trong đó bao gồm Chương trình Đối tác Vắc-xin của Nhóm Quad, chúng tôi duy trì cam kết tạo điều kiện tiếp cận công bằng đối với các dịch vụ y tế và thuốc điều trị an toàn, chất lượng với giá cả phù hợp. Chúng tôi cũng cam kết mở rộng năng lực sản xuất bền vững các dược phẩm thiết yếu của địa phương và khu vực, bao gồm thông qua việc chuyển giao chuyên môn trên cơ sở các điều khoản tự nguyện và cùng nhất trí về hỗ trợ kỹ thuật. Chúng tôi cam kết đầu tư và tăng cường các hệ thống y tế thông qua Bao phủ Chăm sóc Sức khỏe toàn dân, nhất là về chăm sóc sức khỏe cơ bản và tiếp cận dịch vụ y tế thiết yếu, và tăng cường và đào tạo lực lượng nhân viên y tế làm nền tảng vững chắc cho y tế và an ninh y tế khu vực và toàn cầu.

Tăng cường kết nối và quan hệ kinh tế

Chúng tôi cam kết tiếp tục thúc đẩy tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ hơn, công bằng hơn, bao trùm hơn, và phát triển bền vững, bao gồm thông qua triển khai Thỏa thuận Khung ASEAN-Hoa Kỳ về Thương mại và Đầu tư, và Chương trình làm việc về các Sáng kiến Hợp tác Kinh tế Mở rộng, và thông qua sự tham gia kinh tế quan trọng của Hoa Kỳ trong khu vực.

Chúng tôi cam kết nỗ lực đáp ứng nhu cầu về cơ sở hạ tầng của khu vực thông qua thúc đẩy đầu tư vào các dự án cơ sở hạ tầng chất lượng cao, minh bạch, ít các-bon và tự cường trước biến đổi khí hậu nhằm đẩy mạnh tăng trưởng kinh tế bao trùm và bền vững, đáp ứng các tiêu chuẩn lao động quốc tế và bảo vệ môi trường phù hợp.

Chúng tôi cam kết tiếp tục hợp tác thúc đẩy thương mại và đầu tư, và tạo điều kiện nâng cao tự cường các chuỗi cung ứng toàn cầu và kết nối khu vực không bị gián đoạn, bao gồm dành cho các mặt hàng thiết yếu như thiết bị y tế, dược phẩm, vắc-xin, thực phẩm và các sản phẩm nông sản, hàng hóa, sản phẩm công nghệ cao, và các nguồn cung và dịch vụ thiết yếu khác, góp phần vào phục hồi và tự cường kinh tế bền vững trong khu vực.

Chúng tôi nỗ lực làm sâu sắc hợp tác kết nối giao thông, bao gồm đường bộ, hàng không, hàng hải và trong các chương trình tạo thuận lợi cho giao thông nhằm đẩy mạnh phát triển cơ sở hạ tầng bền vững và hỗ trợ các công nghệ mới nổi, trong đó có xe điện.

Chúng tôi duy trì cam kết và đầu tư cho thịnh vượng và phát triển của ASEAN và Hoa Kỳ. Chúng tôi sẽ tích cực phối hợp trao đổi nhằm củng cố các hệ thống quản trị toàn cầu và khu vực, và chúng tôi trông đợi tăng cường hợp tác hơn nữa bao gồm thông qua các sáng kiến và khuôn khổ phù hợp của Hoa Kỳ hoặc ASEAN.

Chúng tôi cam kết cải thiện năng lực an ninh mạng, nâng cao trình độ và bao trùm số; và tăng cường các khuôn khổ và chính sách để thúc đẩy năng suất, đổi mới sáng tạo, thông tin truyền thông, sử dụng Internet an toàn và công bằng, và thịnh vượng kinh tế, đồng thời trao đổi quan điểm và kinh nghiệm về các mối đe dọa trên mạng và về khung quy định và tiêu chuẩn kỹ thuật nhằm bảo vệ dữ liệu cá nhân trong bối cảnh các công nghệ mới nổi và các rủi ro liên quan.  

Thúc đẩy Hợp tác Biển

Chúng tôi ghi nhận Nghị quyết A/RES/75/239 của Đại Hội đồng Liên hợp quốc nhấn mạnh trong phần mở đầu, tính chất phổ quát và thống nhất của UNCLOS 1982, và tái khẳng định rằng Công ước xác định khung khổ pháp lý cho việc tiến hành tất cả các hoạt động trên biển và đại dương, cũng như tầm quan trọng chiến lược của Công ước là cơ sở cho hành động và hợp tác quốc gia, khu vực và toàn cầu trong lĩnh vực biển, và sự toàn vẹn của Công ước cần được duy trì.

Chúng tôi cam kết đẩy mạnh hợp tác trong lĩnh vực biển thông qua các cơ chế do ASEAN dẫn dắt. Chúng tôi dự định thiết lập các mối quan hệ mới cũng như thúc đẩy hợp tác và điều phối giữa các cơ quan hữu quan của hai bên, trong đó bao gồm các cơ quan thực thi luật pháp biển, nhằm phối hợp nâng cao nhận thức về  lĩnh vực biển, tìm kiếm và cứu nạn, an ninh biển, và ngăn chặn đánh bắt cá bất hợp pháp, không khai báo và không được kiểm soát (IUU) thông qua chia sẻ thông tin, thực tiễn tốt và chuyên môn, cũng như hỗ trợ kỹ thuật, qua đó bổ trợ và không chồng chéo với các cơ chế hiện có. Chúng tôi cũng cam kết tiếp tục nỗ lực bảo vệ, phục hồi, và quản lý bền vững môi trường biển.

Chúng tôi quyết tâm duy trì hòa bình, an ninh và ổn định trong khu vực, và bảo đảm an toàn và an ninh hàng hải, cũng như tự do hàng hải và hàng không và các quyền sử dụng hợp pháp khác các vùng biển như đã khẳng định trong UNCLOS 1982, và thương mại trên biển hợp pháp và không bị cản trở cũng như không quân sự hóa và tự kiềm chế tiến hành các hoạt động.

Chúng tôi công nhận các lợi ích của việc xây dựng Biển Đông thành vùng biển h  oà bình, ổn định và thịnh vượng. Chúng tôi nhấn mạnh tầm quan trọng của các biện pháp thiết thực có thể giảm căng thẳng, nguy cơ tai nạn, hiểu lầm và tính toán sai lầm. Chúng tôi nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thực hiện các biện pháp xây dựng lòng tin và phòng ngừa nhằm nâng cao lòng tin và tin cậy giữa các bên. Chúng tôi tái khẳng định sự cần thiết theo đuổi giải quyết hòa bình các tranh chấp phù hợp với các nguyên tắc được thừa nhận phổ biến của luật pháp quốc tế, bao gồm UNCLOS 1982.

Chúng tôi nhấn mạnh tầm quan trọng của việc triển khai đầy đủ và hiệu quả toàn bộ Tuyên bố về Ứng xử của các Bên ở Biển Đông (DOC) 2002. Chúng tôi nhấn mạnh sự cần thiết duy trì và thúc đẩy môi trường thuận lợi cho việc đàm phán Bộ Quy tắc Ứng xử ở Biển Đông (COC). Chúng tôi hoan nghênh các tiến triển hướng tới sớm đạt được COC hiệu lực, hiệu quả, phù hợp với luật pháp quốc tế, bao gồm UNCLOS 1982.

Tăng cường Giao lưu Nhân dân

Chúng tôi cam kết đầu tư vào phát triển nguồn nhân lực, trao quyền cho thanh niên và các nhóm người dễ bị tổn thương hoặc bị thiệt thòi, và tăng cường kết nối người dân hai bên, trong đó có hỗ trợ đào tạo ngôn ngữ tiếng Anh, kỹ năng số, Giáo dục Đào tạo Kỹ thuật Nghề nghiệp (TVET) và Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật và Toán học (STEM) trong khu vực, bao gồm thông qua Chương trình Tương lai vì Một tỉ Người dân và Sáng kiến Lãnh đạo trẻ Đông Nam Á (YSEALI).

Chúng tôi cam kết hợp tác với các đối tác, bao gồm các công ty và trường đại học, nhằm tăng cường tiếp cận giáo dục đồng thời thúc đẩy hợp tác và trao đổi giữa sinh viên và người lao động của hai bên. Bên cạnh đó, chúng tôi cam kết trao quyền cho phụ nữ và trẻ em gái và thúc đẩy công bằng và bình đẳng giới thông qua tăng cường tham gia vào các cơ chế do ASEAN dẫn dắt, bao gồm thông qua hỗ trợ các sáng kiến và chương trình về giới của ASEAN. Chúng tôi cũng cam kết thúc đẩy quyền của người khuyết tật bằng cách hỗ trợ triển khai Kế hoạch Tổng thể ASEAN về Lồng ghép quyền của người khuyết tật.

Hỗ trợ Phát tiển Tiểu vùng

Chúng tôi cam kết ủng hộ vai trò trung tâm và đoàn kết ASEAN trong thúc đẩy phát triển tiểu vùng của ASEAN. Chúng tôi cũng cam kết thúc đẩy ổn định, hòa bình, thịnh vượng và phát triển bền vững của tiểu vùng sông Mê Công thông qua các sáng kiến chung thuộc Quan hệ Đối tác Mê Công-Hoa Kỳ (MUSP), bổ trợ cho Những người Bạn của Mê Công và hỗ trợ triển khai Kế hoạch Tổng thể về Kết nối ASEAN (MPAC) 2025 và Kế hoạch Công tác lần thứ IV (2021-2025) của Sáng kiến Hội nhập ASEAN (IAI).

Chúng tôi ủng hộ các nỗ lực của ASEAN trong thúc đẩy phát triển đồng đều, bao gồm trong các lĩnh vực chuyển đổi năng lượng, vận tải, bảo vệ môi trường, quản lý tài nguyên khu vực, và chia sẻ dữ liệu nguồn nước theo Quy trình của Ủy hội Sông Mê Công về Trao đổi và Chia sẻ Dữ liệu và Thông tin (PDIES), bằng việc gắn phát triển tiểu vùng với phát triển toàn diện của ASEAN và để thúc đẩy tính bổ trợ và cộng hưởng giữa ASEAN, MUSP và các cơ chế hợp tác Mê Công khác hiện có.

Tận dụng Công nghệ và Thúc đẩy Đổi mới Sáng tạo

Chúng tôi cam kết tiếp tục nghiên cứu hợp tác trong các lĩnh vực cùng có lợi như sản xuất thông minh, ứng dụng công nghệ chuỗi khối, thúc đẩy thương mại, kết nối số, chuyển đổi số và thương mại điện tử cho các doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa (MSMEs), dịch vụ điện tử, dịch vụ tài chính số và kết nối thanh toán trong khu vực, các công nghệ mới và mới nổi phù hợp với các hiệp định và khuôn khổ liên quan của ASEAN, cũng như tăng cường hỗ trợ kỹ thuật cho các nước thành viên ASEAN nhằm thúc đẩy đổi mới sáng tạo và nâng cao năng lực về các kỹ năng số.

Chúng tôi cam hết hỗ trợ phát triển cơ sở hạ tầng số của ASEAN, thúc đẩy phát triển các hệ sinh thái công nghệ thông tin và truyền thông (ICT) và mạng lưới 5G an ninh, an toàn, mở, tương tác, tin cậy, bao trùm và tự cường, và tìm kiếm các biện pháp tăng cường hợp tác về kinh tế số, phát triển thành phố thông minh, bền vững, và các công nghệ mới nổi, bao gồm thông qua Chương trình Đối tác ASEAN-Hoa Kỳ về Thành phố Thông minh (USASCP).

Chúng tôi cam kết nâng cao hợp tác trong công nghệ sinh học, nông nghiệp thông minh, cả nông nghiệp chính xác và nông nghiệp thích ứng với biến đổi khí hậu (CSA), khoa học thực phẩm, khí tượng học, vi điện tử, khoa học biển, năng lượng và không gian vũ trụ.

Ứng phó với Biến đổi Khí hậu

Chúng tôi tiếp tục cam kết cùng hợp tác thúc đẩy các Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC). Chúng tôi khẳng định vai trò then chốt của các thực thể dưới quốc gia trong đẩy mạnh hành động (ứng phó biến đổi) khí hậu, và dự định cùng hợp tác trong chuyển đổi năng lượng sạch, bao gồm thông qua hỗ trợ tài chính và công nghệ. Chúng tôi thừa nhận tầm quan trọng của hành động mạnh mẽ nhằm giảm phát thải khí metan toàn cầu, bao gồm thông qua các nỗ lực hiện tại như Cam kết Metan Toàn cầu.

Chúng tôi cam kết đẩy mạnh quan hệ đối tác nhằm tăng cường khả năng của ASEAN trong nâng cao sức chống chịu thiên tai và thích ứng với tác động của biến đổi khí hậu, như nước biển dâng, gia tăng lũ lụt, hạn hán và các hiện tượng thời tiết cực đoan khác, gia tăng nguy cơ mất an ninh nguồn nước - năng lượng - lương thực, và các cơn bão ngày càng tàn phá hơn.

Chúng tôi quyết tâm nâng cao chuyển đổi và tự cường năng lượng một cách bao trùm và công bằng thông qua thúc đẩy phát triển năng lượng sạch và tái tạo, thúc đẩy hợp tác công-tư nhằm đáp ứng nhu cầu tài chính của sự chuyển đổi này, bao gồm thông qua tài chính hỗn hợp và ứng dụng các công nghệ năng lượng các-bon thấp tiên tiến và mới nổi trong hỗ trợ tăng cường tiếp cận các dịch vụ năng lượng và an ninh năng lượng, bao gồm các nỗ lực hiện tại như các thành tố trong Kế hoạch Hành động ASEAN về Hợp tác Năng lượng (APAEC) hỗ trợ đẩy nhanh chuyển đổi năng lượng và củng cố tự cường năng lượng trong ASEAN, nhất là Mạng lưới Điện ASEAN.

Chúng tôi quyết tâm cùng nhau bảo tồn đa dạng sinh học phong phú và tài nguyên thiên nhiên của ASEAN, bao gồm thông qua ngăn ngừa, chặn đứng và xoá bỏ nạn phá rừng và suy thoái của các hệ sinh thái, cũng như khôi phục các hệ sinh thái quan trọng, gồm rừng, đất ngập mặn, các hệ sinh thái biển và ven bờ, và tiếp tục hợp tác với Trung tâm Đa dạng sinh học ASEAN (ACB).

Gìn giữ Hòa bình và Xây dựng Lòng tin

Chúng tôi ủng hộ các nỗ lực của ASEAN nhằm duy trì khu vực Đông Nam Á là một Khu vực phi Vũ khí Hạt nhân và không có tất cả các loại vũ khí hủy diệt hàng loạt khác, như được khẳng định trong Hiệp ước về Khu vực Đông Nam Á phi Vũ khí Hạt nhân (Hiệp ước SEANWFZ) và Hiến chương ASEAN nhằm tăng cường cơ chế không phổ biến vũ khí hạt nhân, và giải trừ vũ khí hạt nhân, theo quy định tại Điều VI của Hiệp ước Không phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT), và sử dụng năng lượng hạt nhân vì mục đích hòa bình như quy định tại Điều IV của NPT. Chúng tôi duy trì cam kết phổ cập nghị định thư bổ sung của IAEA và ủng hộ thực hiện đầy đủ Công ước về Cấm phát triển, sản xuất, tàng trữ và sử dụng vũ khí hóa học và việc tiêu hủy chúng (CWC) và Công ước về Cấm phát triển, sản xuất và tàng trữ các loại vũ khí có vi khuẩn (sinh học) và độc tố và việc tiêu hủy chúng (BTWC).

Chúng tôi tái khẳng định cam kết chung đối với mục tiêu phi hạt nhân hóa hoàn toàn và thiết lập hòa bình vĩnh viễn trên Bán đảo Triều Tiên. Chúng tôi tiếp tục kêu gọi CHDCND Triều Tiên tuân thủ đầy đủ các Nghị quyết liên quan của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc, tính tới lời kêu gọi ngoại giao của cộng đồng quốc tế và vì lợi ích duy trì hòa bình và an ninh trong khu vực.

Chúng tôi tiếp tục quan ngại sâu sắc về khủng hoảng tại Mianma. Chúng tôi nhấn mạnh cam kết của Mi-an-ma đối với Đồng thuận 5 điểm của ASEAN tại Cuộc họp các Lãnh đạo ASEAN ngày 24/4/2021 và kêu gọi triển khai kịp thời và đầy đủ Đồng thuận 5 điểm. Chúng tôi sẽ tiếp tục ủng hộ các nỗ lực của ASEAN nhằm hỗ trợ một giải pháp hòa bình vì lợi ích của người dân Mianma, bao gồm thông qua công tác của Đặc phái viên của Chủ tịch ASEAN về Mianma trong xây dựng lòng tin và tin cậy với việc tiếp cận đầy đủ tất cả các bên liên quan, và chuyển cứu trợ nhân đạo một cách hiệu quả đến người dân Mi-an-ma, bao gồm những người đang có nhu cầu nhất, không phân biệt đối xử.

Chúng tôi nhắc lại cam kết đối với hoà bình và ổn định trong khu vực và tiếp tục kêu gọi chấm dứt ngay lập tức bạo lực ở Mianma và thả tất cả các tù nhân chính trị, bao gồm người nước ngoài. Chúng tôi sẽ nỗ lực gấp đôi nhằm đạt được một giải pháp hoà bình tại Mianma mà đồng thời phản ánh sự duy trì cam kết đối với quyền con người và các quyền tự do cơ bản như được nêu trong Hiến Chương ASEAN. Chúng tôi hoan nghênh sự phối hợp chặt chẽ giữa Đặc phái viên của Chủ tịch ASEAN về Mianma và Đặc phái viên của Tổng thư ký Liên Hợp Quốc về Mianma để đảm bảo sự hiệp đồng trong triển khai thực hiện nhiệm vụ quan trọng này.

Về Ukraina cũng như đối với tất cả các quốc gia, chúng tôi tiếp tục tái khẳng định cam kết tôn trọng chủ quyền, độc lập chính trị, và toàn vẹn lãnh thổ. Chúng tôi nhắc lại lời kêu gọi cần tuân thủ Hiến chương Liên Hợp Quốc và luật pháp quốc tế. Chúng tôi nhấn mạnh tầm quan trọng của việc chấm dứt ngay lập tức tình trạng thù địch và tạo dựng một môi trường thuận lợi cho giải quyết hoà bình. Chúng tôi ủng hộ các nỗ lực của Tổng thư ký Liên Hợp Quốc trong tìm kiếm một giải pháp hoà bình. Chúng tôi cũng kêu gọi tạo điều kiện thuận lợi cho việc tiếp cận hỗ trợ nhân đạo nhanh chóng, an toàn và không bị cản trở dành cho những người có nhu cầu tại Ukraina, và bảo vệ dân thường, nhân viên nhân đạo và những người trong các tình huống dễ bị tổn thương.

Trong quá trình triển khai chương trình nghị sự đầy tham vọng này trong các tháng và các năm tới, chúng tôi trông đợi vươn lên được một cấp độ quan hệ đối tác và hợp tác mới và giao các Bộ trưởng phối hợp thực hiện Tuyên bố Tầm nhìn chung này.