‘Ngoài tuyên bố chung, ASEAN còn có 3 tuyên bố rất quan trọng khác’

Phán quyết PCA được đưa vào mục xây dựng Cộng đồng ASEAN

Theo ông Phạm Bình Minh, về vấn đề Biển Đông tại Hội nghị AMM49 vừa qua ở Vientiane (Lào), Việt Nam đương nhiên phải tranh luận nhưng vấn đề quan trọng nhất là phải duy trì được vai trò trung tâm đoàn kết trong ASEAN trên tất cả các vấn đề của khu vực.

Ông Minh cho hay, từ trước đến nay, nhiều nhà quan sát vẫn cho rằng trong ASEAN không đạt được đồng thuận nhưng Hội nghị AMM-49 tại Lào đã đạt được Tuyên bố chung. Trong Tuyên bố chung đó, các vấn đề liên quan đến Biển Đông đã đạt được tất cả các yếu tố mà từ trước đến nay đã đạt được.

“Thậm chí còn hơn thế nữa, đó là sự khẳng định lại việc các nước ASEAN vẫn quan tâm, lo ngại về các hoạt động gây căng thẳng, trong đó có vấn đề cải tạo các đảo tại Biển Đông”, Phó thủ tướngnói.

Đồng thời, ông Phạm Bình Minhcũng cho rằngđiều đó khẳng định các bên phải kiềm chế, trong đó có cả kiềm chế các hoạt động gây ra căng thẳng. Phải giải quyết vấn đề bằng biện pháp hòa bình, trên cơ sở luật pháp quốc tế và Công ước Liên Hợp Quốc (LHQ) về Luật Biển năm 1982.

Trả lờivề việctại sao không đề cập đến vấn đề Tòa Trọng tài Thường trực (PCA) phán quyết vụ Philippines kiện Trung Quốc và các biện pháp ngoại giao pháp lý, ông Phạm Bình Minh cho biết, điều đó đã được khẳng định ngay tại phần đầu tiên, trong mục xây dựng Cộng đồng ASEAN và xây dựng Cộng đồng cho đến năm 2025.

Theo ông Minh, các quốc gia ASEAN đã đưa ra một nguyên tắc mà từ trước đến nay trong các văn kiện chưa đưa ra, đó là: nguyên tắc giải quyết các tranh chấp bằng các biện pháp hòa bình, và phải tôn trọng các biện pháp pháp lý và ngoại giao trên cơ sở luật pháp quốc tế và Công ước LHQ về Luật Biển năm 1982.

“Tại sao phải gắn giữa Công ước Luật Biển với các biện pháp ngoại giao pháp lý, vì đó là điều mà các nước muốn nói với hàm ý khu vực Đông Nam Á có vấn đề gì nổi lên ngoài việc vấn đề trên biển, gắn với vấn đề trên biển”, Phó thủ tướnglý giải.

Như vậy, theo ôngPhạm Bình Minh, dù vấn đề phán quyết PCA không được nêu trong tuyên bố chung phần Biển Đông nhưng mà lại được đề cập ở phần trang trọng là xây dựng cộng đồng với các nguyên tắc. Đó là thành công lớn của hội nghị lần này. Việc khẳng định lại vai trò trung tâm của ASEAN và tinh thần đoàn kết của khối thì dù không nói đến vụ kiện nhưng những lời văn như vậy là những hàm ý rất lớn.

Giải quyết trong hòa bình và tôn trọng luật pháp quốc tế

Về quan điểm của các quốc gia Đông Nam Á về PCA trong quá trình trao đổi tại AMM, ông Minh nhấn mạnh rằng đây là vụ kiện pháp lý giữa Philippinnes và Trung Quốc nên tại hội nghị có nước đề cập, có nước không, các nước có đề cập cũng thực hiện với những cách thức khác nhau.

Dẫn ra ví dụ cụ thể, ông Minh nói, với Việt Nam, người phát ngôn Bộ Ngoại giao của ta đã nói là hoan nghênh việc ra tuyên bố và tiếp tục nghiên cứu vì Việt Nam là nước nằm ở khu vực Biển Đông, có lợi ích trong khu vực này.

Theo đó, nhiều nước khác trong ASEAN thì nói là ghi nhận phán quyết này. Còn một số nước không đề cập trực tiếp đến vụ kiện nhưng nói, trong bối cảnh hiện nay mong muốn giải quyết bằng các biện pháp hòa bình trên cơ sở tôn trọng luật pháp quốc tế và Công ước Luật Biển.

“Có thể nói, dù với cách thức nói như thế nào thì thành tựu chung lớn nhất là các biện pháp là giải quyết hòa bình và quan trọng nhất là tôn trọng luật pháp quốc tế và Công ước LHQ về Luật Biển năm 1982”, ông Minh cho hay.

Giải đáp câu hỏi khi có một số nước phản đối, vậy có cần đưa ra cơ chế đồng thuận thiểu số phục tùng đa số, ông Phạm Bình Minh giải thích rằng, hiện nay ASEAN hoạt động đều theo Hiến chương của ASEAN. Trong Hiến chương của ASEAN có các nguyên tắc cơ bản, mà một trong những nguyên tắc đó là nguyên tắc đồng thuận.

Theo đó, phải nói một điều rằng vì sao ASEAN đóng được vai trò trung tâm, đó là vì ASEAN có được một sự đoàn kết trong nội khối. Và đoàn kết tạo cơ sở, sức mạnh cho ASEAN thì mới đóng được vai trò trung tâm. Cho đến nay, cụ thể là tại hội nghị lần này chứng tỏ rằng các nước trong ASEAN vẫn tạo ra khối đoàn kết, tạo được sự nhất trí và ra được tuyên bố.

3 tuyên bố quan trọng

Trả lời báo chí, ông Minh cũng nói thêm rằng, lần này không chỉ có một tuyên bố chung mà kèm vào tuyên bố chung đó có 3 tuyên bố hết sức quan trọng trong bối cảnh hiện nay.

Theo đó, tuyên bố thứ nhất là tuyên bố của các ngoại trưởng về vấn đề duy trì hòa bình an ninh. Tuyên bố này nhắc lại các nguyên tắc của ASEAN nhưng quan trọng là yêu cầu các nước ở bên ngoài phải tôn trọng vai trò đoàn kết, vai trò trung tâm của ASEAN.

Tuyên bố thứ hai đó là tuyên bố giữa ASEAN và Trung Quốc trong bối cảnh hiện nay thì lại đưa ra một tuyên bố quan trọng là yêu cầu thực hiện đầy đủ Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC) và tiến tới xây dựng Bộ quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC).

Tuyên bố thứ ba là nhân dịp 40 năm Hiệp ước thân thiện và hợp tác Đông Nam Á (TAC). Đây là nền tảng để xây dựng ASEAN, trong đó nguyên tắc nền tảng nhất của ASEAN là vai trò trung tâm của ASEAN, đó là vai trò của các nước đang phải duy trì tôn trọng hòa bình ổn định trong khu vực.

“Ba tuyên bố đó cộng với tuyên bố chung của ASEAN tạo nên một điểm nhấn với hai yêu cầu. Đó là vai trò trung tâm đoàn kết, hai là duy trì hòa bình ổn định trong khu vực. Điều đó cũng hàm ý với tất cả các nước đối tác bên ngoài ASEAN hiện nay, các nước phải tôn trọng sự đoàn kết và vai trò trung tâm của khối. Yêu cầu các nước phải đảm bảo, duy trì hòa bình ổn định ở đây”,ông Minh nói.

Về việcdư luận và nhiều chuyên gia đánh giá rằng Campuchia là mắt xích yếu trong khối, là nguyên nhân COC chưa thể nào thúc đẩy tiến lên được, Phó thủ tướng cho biết ASEAN là một tập thể của các quốc gia đa dạng về văn hóa, đa dạng về các thể chế.Do đó, việc tập hợp của các nước đa dạng về văn hóa, đa dạng về thể chế có nghĩa các nước phải có chung một giá trị để cùng nhau tôn trọng giá trị chung trong ASEAN nhưng đồng thời cũng quan tâm đến sự riêng biệt của từng nước.

Theo đó, sức mạnh của ASEAN là làm sao trên tất cả sự đa dạng đó tập trung được vào trong khối cùng một mục đích lớn nhất của ASEAN đó là hòa bình, hữu nghịvà phát triển phồn thịnh trong ASEAN.