Người Philippines nghĩ gì khi Việt Nam vượt qua GDP đầu người?

Mỹ đã thất bại tại COVID-19, nhưng nền kinh tế vẫn ổn. Tại sao?" Annie Lowrey đã viết trên The Atlantic vào ngày 27.11.2020, “Nước Mỹ ban đầu bước vào cuộc suy thoái coronavirus mà có vẻ không chịu nhiều tác động nhờ cấu trúc của nền kinh tế. Thành công của nó có thể không kéo dài lâu”.

Theo Lowrey, Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) dự kiến ​​nền kinh tế Mỹ sẽ giảm 4,4% vào năm 2020, so với 5,3% ở Nhật Bản, 6% ở Đức, 7,1% ở Canada, và gần 10% ở Anh và Pháp. Nhưng chính quyền Trump đã có thể nhận được một "kích thích khổng lồ và thành công" để bảo trợ cho nền kinh tế Mỹ đa dạng hóa cao. Dữ liệu của Ngân hàng Thế giới cũng cho thấy xuất khẩu của Mỹ chỉ chiếm 12% tổng sản phẩm quốc nội (GDP), so với 18% của Nhật Bản, 32% của Canada và 47% của Đức. Sự sụp đổ của thương mại toàn cầu ảnh hưởng nặng nề nhất đến các quốc gia chủ yếu phụ thuộc vào xuất khẩu.

Sự sụp đổ của châu Á

Các nước châu Á cũng phải chịu những trở ngại lớn về kinh tế. Sebastian Strangio, biên tập viên Đông Nam Á của The Diplomat, đã viết: “…vì cuộc suy thoái kinh tế do COVID-19 gây ra, số lượng người nghèo trong khu vực sẽ tăng lần đầu tiên sau 20 năm,…. với 38 triệu người tái nghèo vào cuối năm 2020”. Điều này làm tăng số lượng người châu Á sống dưới mức nghèo khổ lên 517 triệu người.

Nếu loại trừ Trung Quốc, sự suy giảm kinh tế hàng năm ở Châu Á -Thái Bình Dương có thể dao động từ 3,5 đến 4,8%. Báo cáo ngày 29.9.2020 của Ngân hàng Thế giới cho biết: "Bệnh tật, mất an ninh lương thực, mất việc làm và đóng cửa trường học có thể dẫn đến xói mòn nhân lực và tổn thất thu nhập kéo dài suốt đời".

Ngân hàng Thế giới ước tính thận trọng rằng sự suy giảm GDP vào năm 2020 có thể ở mức 6,1% ở Malaysia, 9,9% ở Philippines và 10,4% ở Thái Lan. Cùng với nhau, 10 thành viên của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (Asean), không bao gồm Brunei và Singapore, có thể ghi nhận mức thu nhập GDP giảm 4,7% vào năm 2020.

Báo cáo của Ngân hàng Thế giới lưu ý rằng những nền kinh tế bị ảnh hưởng nặng nề nhất là những nơi bị ảnh hưởng bởi sự sụp đổ toàn cầu về du lịch và xuất khẩu, cũng như những nền kinh tế “tiếp tục đối mặt với sự bùng phát nghiêm trọng của dịch bệnh, gồm Indonesia, Philippines và Myanmar”.

Điểm sáng dường như duy nhất ở châu Á là Việt Nam, nước cân bằng rất tốt giữa sức khỏe cộng đồng và kinh tế ngay từ khi đại dịch bùng phát. Ngân hàng Thế giới kỳ vọng Việt Nam sẽ tăng trưởng 2,8% vào năm 2020, ngay cả khi các nước láng giềng châu Á đang vật lộn để phục hồi sau cuộc khủng hoảng đang diễn ra.

Kỳ tích Việt Nam

Takashi Nakano và Tomoya Onishi, viết trên Nikkei Asia, rằng “Việt Nam đã thành công trong việc kiểm soát vi rút. Xuất khẩu tăng cũng đã giúp thúc đẩy tăng trưởng, trong bối cảnh các công ty chuyển hoạt động sản xuất khỏi Trung Quốc. Xuất khẩu tăng 9,9% trong tháng 10 lên 26,7 tỉ USD”. Năm 2019, xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam chiếm 10,9% GDP, trong khi xuất khẩu hàng hóa của Philippines ở mức 14,2% GDP.

Khi coronavirus tấn công, Việt Nam đã có thể khống chế được tác động của nó ở mức tối thiểu. Tính đến ngày 1.12.2020, chỉ ghi nhận 1.351 ca nhiễm, 1.195 ca hồi phục và chỉ có 35 ca tử vong, trong khi dân số Việt Nam là 97.338.579 người. Trong khi đó, Philippines với dân số 110.206.570 người ghi nhận hơn 433.000 ca nhiễm, hơn 399.000 ca hồi phục và 8.418 ca tử vong.

Chỉ sau ba tuần ngừng hoạt động vào tháng 4, Việt Nam đã trở lại các hoạt động sản xuất, nhanh hơn các nước khác trong khu vực. Việc thực hiện các giao thức y tế rất nghiêm ngặt và làm chặt ở những khu vực thực sự nóng đã tỏ ra hiệu quả. Do đó, rất ít người mất việc làm và chi tiêu của người tiêu dùng (chiếm 70% GDP) vẫn ổn định.

IMF dự đoán rằng GDP bình quân đầu người của Việt Nam trong năm 2020 là 3.498 USD sẽ vượt qua 3.373 USD của Philippines. Việt Nam mất bốn thập kỷ để vượt qua Philippines về khía cạnh này.

Có lẽ, chìa khóa thành công của Việt Nam trong cuộc khủng hoảng đang diễn ra là cách nước này “phản ứng ấn tượng với đại dịch để giữ cho nền kinh tế của mình phát triển”. Sonny Africa, Giám đốc Điều hành của Ibon Foundation, cho biết. “Tất nhiên ở đây có một bài học để cải thiện đáng kể khả năng ứng phó với đại dịch của đất nước (Philippines)… Tuy nhiên, bài học sâu hơn là tìm hiểu tại sao Việt Nam có thể bắt kịp chúng ta ngay từ đầu. Tăng trưởng kinh tế nhanh chóng và bền vững không thực sự xuất phát từ việc mở cửa nền kinh tế và dường như là nắm lấy thị trường tự do".

“Việt Nam trước đây nghèo hơn, đã và đang thực hiện chiến lược phát triển do nhà nước lãnh đạo trong nhiều thập kỷ. Đó là loại mô hình mà các nhà quản lý kinh tế của chúng ta quá mù quáng để xem xét. Đó là lý do tại sao nền kinh tế Philippines đã được tự do hóa và tư nhân hóa một cách liều lĩnh theo thị trường tự do giáo điều. Điều này đã làm xói mòn nền nông nghiệp và công nghiệp trong nước và khiến đất nước phụ thuộc quá nhiều vào các nguồn tăng trưởng bên ngoài như kiều hối, chi tiêu chính phủ, đầu tư và nợ nước ngoài”.

Ngược lại, Việt Nam mở cửa nền kinh tế nhưng vẫn đảm bảo “quyền sở hữu nhà nước và kiểm soát các doanh nghiệp chiến lược - trong nông nghiệp, khai khoáng, viễn thông, đường sắt, hóa chất, nước, dầu, điện, xi măng, thép và các ngành công nghiệp nặng khác, cũng như ngân hàng và tài chính".

Africa lấy câu chuyện của Việt Nam và Philippines để phân tích rằng: “Đầu tư nước ngoài được coi là một phương tiện để phát triển quốc gia chứ không phải là mục đích tự thân như ở Philippines. Do đó, tăng trưởng kinh tế của Việt Nam ngày càng sâu rộng, mạnh mẽ và bền vững. Mức độ công bằng hoàn toàn là một vấn đề khác”.

Trong ba năm qua, Việt Nam có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) gấp đôi so với chúng ta. Vào năm 2020, trước khi Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) được hình thành và trước khi sự di cư của các trung tâm sản xuất từ ​​Trung Quốc sang Việt Nam bắt đầu, các cam kết FDI vào Việt Nam ước tính đạt 38 tỉ USD, so với 7,7 tỉ USD vào Philippines. (Nguồn: Nikkei)

RCEP và Việt Nam

Vào ngày 15.11.2020, Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) đã được ký kết bởi 15 quốc gia thành viên. Ngay lập tức, một số công ty nước ngoài đã chuyển đến Việt Nam để tăng cường năng lực sản xuất của họ. RCEP là “một hiệp định thương mại tự do do Indonesia khởi xướng giữa Úc, Brunei, Campuchia, Trung Quốc, Indonesia, Nhật Bản, Lào, Malaysia, Myanmar, New Zealand, Philippines, Singapore, Hàn Quốc, Thái Lan và Việt Nam”.

Yu Nakamura, một cây viết của Nikkei Asia, viết, “Foxconn, thuộc Hon Hai Precision Industry, có kế hoạch mở rộng sản xuất tại Việt Nam, với vốn đầu tư khoảng 270 triệu USD. Công ty có trụ sở tại Đài Loan mới bắt đầu sản xuất màn hình tinh thể lỏng tại Việt Nam. Họ sẽ sớm thành lập một công ty địa phương mới tại Việt Nam, có khả năng sản xuất các bộ phận liên quan đến PC” và nhận được những lợi ích từ khuôn khổ thương mại tự do.

Young Liu, Chủ tịch Foxconn, cho biết, “Cơn sốt đầu tư vào Việt Nam của các doanh nghiệp lớn là khá đáng kể”. Như chúng tôi đã nêu, một số công ty đang dự tính chuyển một số hoạt động sản xuất của họ từ Trung Quốc sang Việt Nam. Câu hỏi đặt ra là: Tại sao không đến Philippines?

James C. Collins hẳn đã học được điều gì đó từ cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu vừa qua. Ông nói: "Không phải mọi công ty tài chính đều sụp đổ trong cuộc khủng hoảng năm 2008 và một số đã nắm bắt cơ hội để tận dụng lợi thế của các đối thủ cạnh tranh yếu hơn trong lúc hỗn loạn".

Cách đây nhiều năm, khi hội nhập ASEAN người ta chỉ nghĩ về hợp tác, còn tôi đã nghĩ khác. Như bây giờ chúng ta có thể thấy, nó còn có sự cạnh tranh, sàng lọc.

Ernie Cecilia là Chủ tịch Ủy ban Nhân lực của Phòng Thương mại Mỹ tại Philippines (AMCHAM); Đồng Chủ tịch TWG của Hiệp hội Người sử dụng lao động Philippines (ECOP’s) phụ trách về Chính sách Lao động và Các vấn đề Xã hội; và là cựu Chủ tịch của Cơ quan Quản lý Con người của Philippines (PMAP).

Tác giả bài viết: Ernie Cecilia