Những ‘ông lớn’ như Google, Amazon… doanh thu lớn tại Việt Nam nhưng đóng thuế chưa tương xứng

Thương mại điện tử (TMĐT) Việt Nam phát triển rất nhanh trong vòng 10 - 15 năm qua, đặc biệt 5 năm gần đây, tốc độ tăng trưởng duy trì từ 20 - 25% một năm.

Đến năm 2023, theo thống kê, đánh giá của Bộ Công Thương, quy mô thị trường TMĐT bán lẻ đã đạt mức 20,5 tỉ USD, chiếm 8% tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng toàn quốc. Tỷ lệ này đang được dự đoán đạt 10% vào năm 2025.

Với tốc độ tăng trưởng nhanh, bài toán đặt ra là cần đảm bảo được sự cạnh tranh lành mạnh cũng như bảo đảm việc tuân thủ pháp luật của chủ thể tham gia thị trường, trong đó có việc tuân thủ nghĩa vụ về thuế.

Theo chuyên gia kinh tế, PGS-TS Đinh Trọng Thịnh, TMĐT là hình thức kinh doanh mới, thay đổi rất nhanh chóng. Do đó, việc quản lý TMĐT cũng gặp rất nhiều khó khăn. Việc thu đúng, thu đủ với hoạt động TMĐT là khó khăn chung với hầu hết cơ quan thuế, kể cả ở Mỹ hay Liên minh châu Âu…

Theo ông Thịnh, trước đây Việt Nam mỗi năm chỉ thu một vài nghìn tỉ đồng từ TMĐT. Chỉ từ khi có eTax Mobile, có các công cụ hỗ trợ người nộp thuế kê khai bằng phương thức điện tử, đồng thời tăng cường công tác tuyên truyền, hỗ trợ người nộp thuế trong việc thực thi pháp luật thuế, lượng thuế thu được lớn dần lên, khoảng 90.000 tỉ đồng trong năm 2023.

“Đây là những nỗ lực của các cơ quan, ban ngành trong hoạt động kinh tế số. Cũng từ đó, với những ông lớn như Google, Amazon... lượng nộp thuế của họ từ chỗ rất nhỏ đến lúc có hàng nghìn tỉ đồng như hiện nay cũng đã là một bước tiến vượt bậc”, ông Thịnh nêu.

Tuy nhiên, theo ông Thịnh, doanh thu từ những "ông lớn" này ở trên thị trường Việt Nam rất lớn, nhưng lượng thuế họ nộp chưa tương xứng. “Rõ ràng chúng ta cần phải có cơ sở thống kê dữ liệu, các kho dữ liệu lớn và các phương pháp quản lý để từ đó chúng ta có bằng chứng để có thể thu đúng, thu đủ từ các ông lớn này”.

Ông Thịnh cũng dẫn số liệu của Bộ Thông tin - Truyền thông cho thấy hàng hóa nhỏ di chuyển qua biên giới mỗi tháng khoảng 1,3 - 1,9 tỉ USD không phải đóng thuế.

“Những hàng hóa này rõ ràng khi đóng thuế đã là một con số rất lớn. Bình quân một ngày khoảng 50 triệu USD vào-ra thị trường Việt Nam, nhưng chúng ta hoàn toàn miễn. Như vậy cơ chế chính sách của chúng ta đang không phù hợp”, ông Thịnh nói.

Theo ông Thịnh, Liên minh châu Âu từ tháng 1.2021 đã bỏ quy định những hàng hóa trị giá dưới 22 euro không phải đóng thuế. Hay như nước Anh, trị giá 135 bảng Anh trước đây không phải đóng thuế, bây giờ phải đóng thuế, Thái Lan cũng đánh thuế đồng bộ tất cả hàng hóa ra-vào quốc gia, đều phải chịu thuế suất 7%...

“Như vậy không kể nhỏ hay lớn, nếu mỗi ngày chúng ta có 4 - 5 triệu đơn qua biên giới thì con số thất thoát rất lớn. Năm 2010, bằng Quyết định 78, Chính phủ đề nghị không thu thuế đối với những khoản thu nhỏ dưới 1 triệu đồng để giải tỏa vấn đề thông quan và kiểm tra hải quan. Nhưng đến bây giờ, thời đại khác rồi, kinh tế số chỉ cần 1 giây là đã có đầy đủ, chúng ta không phải miễn cái đó”, ông Thịnh nói.

Tiếp theo, ông Thịnh cho rằng phải xây dựng cơ sở dữ liệu lớn, kho dữ liệu. Kho này không chỉ phục vụ cho cơ quan thuế để thu đúng thu đủ, mà còn phục vụ cho việc bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng cũng như việc bảo vệ an sinh xã hội. Do đó, việc xây dựng cơ sở dữ liệu, xây dựng kho dữ liệu về TMĐT là việc làm cần thiết và cấp bách.

Ông Thịnh cũng nhấn mạnh việc ứng dụng công nghệ thì mới quản lý phù hợp và chặt chẽ, đồng thời tuyên truyền để người kinh doanh chủ động nộp thuế đúng, đủ cho nhà nước.

Bà Nguyễn Thị Lan Anh, Vụ trưởng Vụ Quản lý thuế danh nghiệp nhỏ và vừa và hộ cá nhân, kinh doanh (Tổng cục Thuế) chia sẻ kinh nghiệm quốc tế về vấn đề này.

Theo đó, World Bank và OECD chia sẻ, nhằm quản lý thuế hiệu quả đối với hoạt động TMĐT, một số quốc gia đã áp dụng cơ chế yêu cầu sàn TMĐT, nền tảng số khai thuế và nộp thuế thay các nhà cung cấp và cơ chế thu thập dữ liệu từ các nền tảng số, sàn TMĐT và các đơn vị trong hệ sinh thái TMĐT đối với người nộp thuế trong nước.

Theo kinh nghiệm quốc tế, việc quy định sàn TMĐT, nền tảng số khai thuế thay, nộp thuế thay được áp dụng phổ biến trong việc quản lý thuế giá trị gia tăng đối với các nhà cung cấp nước ngoài có giao dịch trên các sàn TMĐT hoặc các nền tảng số.

Theo đó, nghĩa vụ kê khai, nộp thuế đối với các giao dịch qua sàn TMĐT hoặc nền tảng số thuộc về các sàn TMĐT hoặc các nền tảng số. Việc quy định như vậy sẽ giúp giảm rất nhiều gánh nặng tuân thủ đối với các nhà cung cấp, cũng như nâng cao hiệu suất, hiệu quả hoạt động của cơ quan quản lý thuế.

Cũng theo bà Lan Anh, tại một số bang của Mỹ đã yêu cầu một số sàn TMĐT lớn trên thế giới có trách nhiệm thu hộ và nộp thuế thay cho người bán (bao gồm cả người bán trong nước và nước ngoài).

Vào tháng 7.2020, OECD đã công bố các quy tắc mẫu được thiết kế để trở thành một phần của quy trình quốc tế nhằm thu thập và chia sẻ thông tin về các nhà cung cấp sử dụng nền tảng kỹ thuật số để bán dịch vụ.

Vào tháng 3.2021, Liên minh châu Âu đã áp đặt một nghĩa vụ mới đối với các nhà vận hành nền tảng số phải báo cáo thông tin thu nhập của người bán hàng trên các nền tảng của họ và để các quốc gia thành viên tự động trao đổi thông tin này…