Tên tuổi của cố nhạc sĩ Phạm Anh Cường gắn liền với bản nhạc bolero nổi tiếng “Tìm lại người xưa”... nhưng rất ít người biết anh còn có bản nhạc viết về chủ đề Giáng sinh rất hay, đó là ca khúc “Xóm đạo vắng em”.
Vào những năm đầu của thập niên 2000, nhạc sĩ Phạm Anh Cường nổi lên như là một hiện tượng mới của dòng nhạc trữ tình Việt Nam. Bản nhạc bolero Tìm lại người xưa của anh với giai điệu ngọt ngào, ca từ mộc mạc kể về câu chuyện tình dang dở của chính tác giả đã trở nên nổi tiếng khi được ca sĩ Long Nhật hát trong các chương trình âm nhạc lớn nhỏ trong và ngoài nước. Một thời gian ngắn sau đó, Tìm lại người xưa đã được nhiều ca sĩ chọn hát, trong đó có danh ca Bảo Yến, ca sĩ Ngô Quốc Linh,... tác phẩm đã trở thành một trong những ca khúc bolero thịnh hành nhất tại Việt Nam.
Từ đó, sức lan tỏa của bài hát đã đi vào mọi ngóc ngách của cuộc sống. Tìm lại người xưa được hát trong các cuộc thi âm nhạc lớn trên truyền hình quốc gia. Nhiều trung tâm ca nhạc nổi tiếng ở nước ngoài cũng liên hệ với tác giả để đưa bài hát vào các show ca nhạc chủ đề về tình yêu. Cho đến thời điểm hiện tại, bài hát này vẫn được nhiều ca sĩ trong và ngoài nước chọn thể hiện và dàn dựng theo hàng trăm bản độc đáo khác nhau. "Tìm lại người xưa" cũng trở thành xu hướng tìm kiếm trên mạng Youtube, và trending (xu hướng) trên Tiktok...
Ngoài Tìm lại người xưa nhạc sĩ Phạm Anh Cường còn sáng tác rất nhiều ca khúc mang chủ đề khác nhau, trong đó bản nhạc trữ tình điệu slow rock Xóm đạo vắng em là trường hợp rất đặc biệt. Xóm đạo vắng em lần đầu tiên được hòa âm hoàn chỉnh do chính tác giả Phạm Anh Cường hát thu âm và dựng thành một video clip đơn giản để gửi đến bạn bè người thân nghe chơi vào cuối năm 2013. Thời điểm này, nhạc sĩ Phạm Anh Cường đang chuẩn bị làm bản phối mới và tìm ca sĩ phù hợp thể hiện… nhưng rất tiếc sau đó anh đột ngột qua đời nên bài hát đã mãi mãi thành dang dở…
“Nơi vùng quê ngân nga tiếng chuông xa/Nghe thật quen đêm đông tiếng chuông Noel/Giáng sinh đang về khắp nẻo đường quê/Tâm tư miên man gió đông theo sang/Noel năm nay nhớ em vô vàn…” - Ca khúc Xóm đạo vắng em bắt đầu bằng một đoạn ca từ mang tính tự sự da diết trên nền nhạc slow rock vừa êm đềm vừa réo rắt như thế.
Theo chia sẻ của nhạc sĩ Phạm Anh Cường lúc sinh thời, bài hát được anh lấy cảm hứng từ câu chuyện tình buồn có thật ở một xóm đạo Đà Nẵng (quê hương của tác giả). Xóm đạo bình yên đó có một đôi trai tài gái sắc quen biết nhau khi cùng đi lễ ở một nhà thờ, sau đó họ yêu nhau và nên vợ thành chồng. Nhưng không may người vợ bị hiếm muộn không thể sinh con được. Khao khát sinh cho chồng một đưa con, ngày nọ nàng đến Thánh địa Trà Kiệu để xin Đức Mẹ cho gia đình nàng một đứa con. Lời cầu nguyện đã thành hiện thực, không lâu sau đó cô mang thai và sinh con... Nhưng ngày con gái ra đời thì cũng là ngày cô được Chúa gọi về...
Từ đó về sau, vào dịp lễ Thiên Chúa giáng sinh, trên sân giáo đường quen thuộc ở xóm đạo những người đi lễ không khỏi nghẹn lòng khi thấy chàng thanh niên và đứa con nhỏ mắt ngấn lệ quỳ rất lâu nguyện cầu dưới tượng tượng Chúa Hài Đồng… Hình ảnh đó đã khiến cho nhiều người trong đó có nhạc sĩ Phạm Anh Cường không khỏi bùi ngùi thương cảm... Và đó cũng chính là nguồn cảm hứng để nhạc sĩ viết nên ca khúc Xóm đạo vắng em. Giai điệu và ca từ của bài hát là sự đồng cảm sâu sắc của tác giả trước nỗi đau mất mát và chia lìa của kiếp nhân sinh.
Xóm đạo vắng em là bài hát chủ đề Giáng sinh duy nhất của cố nhạc để lại trước khi qua đời. Ca khúc Phạm Anh Cường thai nghén và hoàn thành vào những năm cuối của thập niên 1990, nhưng mãi đến năm 2013 tác giả mới công bố khi được một người bạn là nhạc sĩ trẻ Thanh Tùng hỗ trợ hòa âm phối khí. Bản thu âm đầu tiên do chính nhạc sĩ Phạm Anh Cường hát ra đời tại phòng thu của nhạc sĩ trẻ này ở TP.HCM. Từ bản thu âm này nhạc sĩ đã dựng thành video đơn giản gửi cho bạn bè người thân nghe chơi. Đầu năm 2014 nhạc sĩ Phạm Anh Cường đang chuẩn bị làm bản phối mới và tìm ca sĩ phù hợp thể hiện… nhưng rất tiếc, đến tháng 6 cùng năm, nhạc sĩ Phạm Anh Cường đã đột ngột qua đời vì tai nạn nên bài hát đã mãi mãi thành dang dở…
Nghe Xóm đạo vắng em do chính tác giả trình bày:
Nhạc sĩ Phạm Anh Cường sinh năm 1968 tại Đà Nẵng trong một gia đình không ai làm nghệ thuật nhưng từ nhỏ anh đã tỏ ra có khiếu ở bộ môn hội họa. Với niềm đam mê vẽ chân dung, tốt nghiệp lớp 12, anh được người thầy ở tiệm ảnh gần nhà hướng theo nghề chụp ảnh chân dung nghệ thuật. Anh nhanh chóng đạt được thành công với nghệ thuật nhiếp ảnh từ năm 22 tuổi tại Đà Nẵng, Quy Nhơn, Huế qua thương hiệu Photo Hàm Yên rất nổi tiếng.
25 tuổi, anh ra Hà Nội theo học khóa đạo diễn điện ảnh do thầy Đỗ Minh Tuấn giảng dạy. Năm 1995, anh tiếp tục thành công với nghệ thuật nhiếp ảnh qua thương hiệu Hàm Yên tại Đà Nẵng.
Năm 2001, hôn nhân tan vỡ, cuộc sống gia đình đảo lộn, cũng từ đây anh bắt đầu viết nhạc ghi lại những cảm xúc của mình rồi bài hát Tìm lại người xưa đã đưa tên tuổi Phạm Anh Cường vào danh sách những nhạc sĩ viết bolero nổi tiếng của Việt Nam.
Do không gian hoạt động nghệ thuật ở Đà Nẵng còn nhiều hạn chế, để tìm cho mình môi trường nghệ thuật rộng hơn, Phạm Anh Cường đã rời quê nhà Đà Nẵng vào Sài Gòn và tại đây tài năng của anh đã được ghi nhận. Ngoài sáng tác, anh cũng tham gia vào các lĩnh vực nghệ khác như nhiếp ảnh, đạo diễn các chương trình hài kịch, các show truyền hình... Anh là người khởi xướng tổ chức chương trình "Đêm nhạc họ Phạm" tại TP.HCM. Qua 3 lần tổ chức từ năm 2011 - 2013, chương trình đã để lại ấn tượng sâu sắc với công chúng yêu âm nhạc khi có sự tham gia trực tiếp của các nhạc sĩ ca sĩ nổi tiếng họ Phạm như Phạm Duy, Phạm Tuyên, Phạm Minh Tuấn, Elvis Phương, Duy Quang, Ngọc Sơn…
Thời gian ở Sài Gòn anh tái hôn với một cô gái tên Huyền ở quận Gò Vấp, hai người có một đứa con tên là Phạm Quang Kha. Tháng 5.2014, do cuộc sống quá khó khăn, anh quyết định đưa vợ con về Đà Nẵng để làm việc cho một phim trường ở Tam Kỳ, Quảng Nam. Về quê được một tháng thì anh đã vĩnh viễn ra đi vì tai nạn giao thông.
Sau ngày anh mất, nhiều tác phẩm của anh vẫn tiếp tục được các ca sĩ trình bày trên sân khấu trong và ngoài nước. Di sản âm nhạc Phạm Anh Cường để lại cho đời gồm 2 album riêng Tìm lại người xưa (vol 1), Chuyến phà dĩ vãng (vol 2) và một album phát hành chung với nhạc sĩ Vinh Sử. Các ca khúc được nhiều người yêu thích phần lớn nằm trong dòng nhạc trữ tình như Tìm lại người xưa , Xuân bơ vơ , Ánh trăng đêm buồn, Ôi quá là yêu, Mưa gọi tên anh... Ca khúc của anh được nhiều ca sĩ nổi tiếng như Giao Linh, Tuấn Vũ, Bảo Yến, Long Nhật, Duy Trường, Xuân Phú, Quỳnh Lan, Phương Anh... chọn hát.