Phát hiện vi rút mới ở dơi có thể lây sang người giống COVID-19

Nghiên cứu này được dẫn đầu bởi Shi Zhengli (Thạch Chính Lệ), nhà vi rút học hàng đầu Trung Quốc. Bà Shi được gọi là "người dơi", nổi tiếng với các nghiên cứu về vi rút corona trên dơi tại Viện vi rút học Vũ Hán (Trung Quốc). Công trình này được thực hiện tại Phòng thí nghiệm Quảng Châu, phối hợp với Viện Hàn lâm khoa học Quảng Châu, Đại học Vũ Hán và Viện vi rút học Vũ Hán.

Loại vi rút mới thuộc một nhánh của chủng HKU5, lần đầu tiên được phát hiện trên dơi Nhật Bản ở Hồng Kông (Trung Quốc). Vi rút này thuộc nhóm Merbecovirus, trong đó có vi rút gây ra Hội chứng hô hấp Trung Đông (MERS).

Theo South China Morning Post, vi rút HKU5 có khả năng liên kết với enzyme chuyển đổi angiotensin (ACE2) của con người, cùng một thụ thể được vi rút gây COVID-19 SAR-CoV-2 sử dụng để lây nhiễm tế bào. Trong bài báo công bố trên tạp chí khoa học Cell, nhóm nghiên cứu viết: "Chúng tôi đã phát hiện và phân lập một dòng vi rút HKU5-CoV mới (dòng 2), có thể sử dụng không chỉ thụ thể ACE2 của dơi mà còn của con người và nhiều loài động vật có vú khác".

Khi vi rút được phân lập từ mẫu dơi, nó có thể xâm nhập vào tế bào người cũng như các mô nhân tạo mô phỏng cơ quan hô hấp và đường ruột. "Vi rút Merbecovirus từ dơi có nguy cơ cao lây nhiễm sang người, thông qua con đường truyền trực tiếp hoặc thông qua vật chủ trung gian", báo cáo cho biết.

Vi rút HKU5-CoV-2 không chỉ có khả năng bám vào thụ thể ACE2 của con người mà còn ở nhiều loài động vật khác, tạo ra nguy cơ lây lan sang người thông qua các vật chủ trung gian.

Song báo cáo cũng cho biết vi rút này có nguy cơ gây dịch nhưng chưa đáng lo ngại. Vi rút thuộc nhóm Merbecovirus gồm 4 loài riêng biệt: Vi rút MERS, 2 loại vi rút tìm thấy trên dơi và một loại vi rút tìm thấy trên nhím.

Do nguy cơ gây dịch, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã đưa nhóm vi rút này vào danh sách mầm bệnh mới cần theo dõi trong công tác chuẩn bị ứng phó với đại dịch.

Tuy nhiên, một nghiên cứu khác gần đây do Đại học Washington, Seattle (Mỹ) và Đại học Vũ Hán thực hiện lại cho thấy vi rút HKU5 tuy có thể bám vào thụ thể ACE2 của dơi và động vật có vú nhưng không có khả năng bám kết hiệu quả trên người.

Phát hiện mới tiếp tục làm dấy lên cuộc tranh luận về nguồn gốc của COVID-19. Ngày 2.12.2024, một báo cáo dài 520 trang từ Tiểu ban đặc biệt về đại dịch COVID-19 của Hạ viện Mỹ đã công bố kết quả điều tra kéo dài 2 năm, chỉ ra rằng vi rút SARS-CoV-2 nhiều khả năng xuất hiện do một sự cố liên quan đến nghiên cứu hoặc rò rỉ từ phòng thí nghiệm tại Trung Quốc. Kết luận này được đưa ra sau 25 buổi họp, hơn 30 cuộc phỏng vấn, và phân tích hơn 1 triệu trang tài liệu.

Trung Quốc đã nhiều lần phủ nhận cáo buộc vi rút SARS-CoV-2 rò rỉ từ phòng thí nghiệm ở Vũ Hán. Trong các tuyên bố trước đây, Trung Quốc nhấn mạnh rằng truy tìm nguồn gốc COVID-19 là vấn đề khoa học và cáo buộc Mỹ chính trị hóa vấn đề này. Bắc Kinh từng yêu cầu Tổ chức Y tế thế giới (WHO) giữ lập trường khoa học và không trở thành công cụ của bất kỳ quốc gia nào.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc từng tuyên bố rằng các nhà khoa học tại Viện vi rút học Vũ Hán nên được vinh danh thay vì bị đổ lỗi, bởi họ là những người đầu tiên phát hiện ra trình tự gien của vi rút SARS-CoV-2.