Thành tựu công nghệ sinh học: ‘Thiết kế’ gene cho con như mong muốn

MIT Technology Review đã công bố khả năng kĩ thuật này có thể được thực hiện và tại thời điểm này, mặc dù vẫn còn tồn tại những rào cản kĩ thuật cần được làm rõ, câu hỏi cần được đặt ra lại thiên về đạo đức hơn là khoa học, rằng: liệu điều chỉnh gene trên con người như thế nào là có thể chấp nhận được, đặc biệt là trước khi người đó được sinh ra?

Thành tựu của kĩ thuật này có thể được chấp nhận khi nó giúp thế hệ mới không bị mắc các chứng bệnh di truyền, chẳng hạn như Huntington, một loại bệnh không thể chữa trị gây tổn thương não. Có thể sẽ đáng lo ngại hơn nếu điều chỉnh gene có thể cho phép nhóm người tối ưu hơn tạo ra những đứa trẻ thông minh hơn, mạnh mẽ hơn và khỏe mạnh hơn những đứa trẻ khác trong xã hội.

Nhà sinh vật học Berkeley, Jenifer Doudna, người đồng phát hiện công nghệ quan trọng này rất quan tâm đến việc công nghệ này có thể gây ra những gì. Vào tháng 1 vừa qua, bà đã tổ chức một cuộc họp để cố gắng thuyết phục những nhà khoa học Mỹ tạm dừng nghiên cứu trước khi không thể thay đổi được nữa. Nhưng với những nghiên cứu đã được thực hiện trên toàn cầu và những lời đồn đại về các cuộc thí nghiệm hiệu chỉnh phôi thai người đang được xem xét công bố tại Trung Quốc, điều này dường như không thể dừng lại.

Doudna chia sẻ với Antonio Regalado của MIT Technology Review: “Hầu hết dư luận sẽ không đánh giá cao những điều đang diễn ra.”

Khoa học đang ở đâu?

CRISPR-Cas9 là công nghệ từ thế giới tự nhiên mà Doudna và Emmanuelle Charpentier đã tìm ra cách đây 3 năm và hiện đang được áp dụng rộng rãi. Regalado miêu tả CRISPR như là một công cụ cho phép các nhà sinh vật học nghiên cứu và thay thế các thành phần của DNA, điều đó có nghĩa họ có thể viết lại một đoạn mã di truyền cụ thể của một ai đó.

Những chú khỉ được các nhà nghiên cứu áp dụng công nghệ CRISPR.

Khả năng này chưa thể hoàn hảo ngay bây giờ: CRISPR có thể xóa bỏ thành công 40% và điều chỉnh chính xác 20% một đoạn mã. Nó còn có thể gây ra những thay đổi không mong muốn. Như vậy, hiện nay, CRISPR vẫn chưa đạt được khả năng tin cậy và phù hợp như mong đợi. Nhưng các nhà khoa học mong rằng chỉ số này có thể được cải thiện.

Mặt dù vẫn còn khiếm khuyết, CRISPR vẫn đang được sử dụng trong chăn nuôi gia súc như bò, heo và thậm chí là khỉ vào năm ngoái. Đó là lần đầu tiên điều chỉnh gene được thực hiện thành công trên động vật linh trưởng. Gia súc được thiết kế gene trở nên khỏe mạnh hơn, trong khi loài khỉ được các nhà nghiên cứu thay đổi gene được cải thiện hệ trao đổi chất, phát triển hệ miễn dịch và tế bào gốc.

Các nhà nghiên cứu đang phát triển cách sử dụng CRISPR để điều trị các bệnh di truyền như thiếu máu hồng cầu và xơ nang, và đồng thời đang thí nghiệm các thay đổi về gene có thể loại bỏ virus như HIV. Mặc dù visus không phải là bệnh di truyền, điều chỉnh gene đã được chứng minh vẫn có thể ngăn chặn virus phát triển sang các tế bào mới và phá hủy virus chưa hoạt động đang cư trú trong cơ thể người. Các chuyên gia thậm chí nghĩ rằng những hình thức thay đổi này có thể giúp điều trị các bệnh phức tạp như bệnh tâm thần phân liệt và bệnh tự kỉ.

Ngoài ra, điều chỉnh gene ở người trưởng thành để điều trị bệnh tật hoặc để giúp con người mạnh mẽ và thông minh hơn sẽ không thay đổi được bộ gene của thế hệ con cái mà người đó sẽ sinh ra. Regalado giải thích, sự thay đổi trên người trưởng thành có thể thay thế gene lỗi trong tế bào máu hoặc xương của họ, nhưng điều đó sẽ không ảnh hưởng đến tinh trùng hay tế bào trứng sẽ hình thành DNA truyền cho thế hệ kế tiếp. Để khắc phục, cần phải điều chỉnh phôi thai, hoặc tinh trùng, hoặc tế bào trứng sẽ tạo thành phôi.

Điều chỉnh phôi thai sẽ không chỉ loại bỏ các vấn đề về sức khỏe mà còn tạo ra loài người ưu tú hơn. Điều này có ý nghĩa khi giải quyết các vấn đề sức khỏe hơn so với việc cải thiện sức mạnh của con người.

Doudna chia sẻ với Regalado của tờ MIT Technology Review: “Nếu điều chỉnh phôi thai được thực hiện, điều này sẽ ảnh hưởng đến sự tiến hóa của loài người.”

Tính khả thi của công nghệ

Một vài nhà nghiên cứu vẫn còn nghi ngờ và cho rằng mặc dù chúng ta có thể thực hiện công nghệ này nhưng vẫn còn rất lâu để được sử dụng điều chỉnh phôi thai người. Tuy nhiên, tiến trình đó vẫn đang được thực hiện. Các nhà nghiên cứu vẫn sử đang sử dụng CRISPR và đang điều chỉnh 20 phôi thai trên loài khỉ.

Guoping Feng, nhà nghiên cứu của Viện MIT’s McGovern cho rằng khả năng điều chỉnh phôi thai ở người có thể thực hiện được trong vòng 10 đến 20 năm tới.

Tuy nhiên, đến lúc đó, câu hỏi sẽ không còn là “Chúng ta có thể làm được hay không?” mà là “Chúng ta sẽ làm hay không?” và “Vì sao chúng ta lại thực hiện điều đó?” Đó không còn là câu hỏi khoa học mà trở thành những câu hỏi xã hội.

Thiên An (Theo Business Insider)