Thứ trưởng Bộ Công an: Nguy cơ xuất hiện tội phạm tham nhũng xuyên quốc gia

Tại phiên họp thứ 48 ngày 14.9, Ủy ban Thường vụ Quốc hội nghe Thứ trưởng Bộ Công an Lê Quý Vương trình bày báo cáo về công tác phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật.

Tội chống người thi hành công vụ gia tăng

Thứ trưởng Bộ Công an Lê Quý Vương cho biết, về tình hình, kết quả công tác phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật về trật tự xã hội, lực lượng chức năng đã điều tra, làm rõ 33.131 vụ phạm pháp về trật tự xã hội, đạt tỷ lệ 86,04% (trong đó án rất nghiêm trọng đạt 85,75%, án đặc biệt nghiêm trọng đạt 95,91%); khởi tố 20.242 vụ (tăng 7,6%). Các vụ án nổi cộm, gây bức xúc dư luận đều được điều tra làm rõ.

Triệt phá 2.485 băng, nhóm tội phạm hình sự các loại, trong đó đã trấn áp mạnh tội phạm liên quan đến hoạt động “tín dụng đen” tạo được chuyển biến tích cực. Qua công tác phòng ngừa, đấu tranh đã góp phần làm giảm 3,19% số vụ phạm pháp hình sự so với cùng kỳ năm 2019.

Tuy nhiên, tình hình tội phạm về trật tự xã hội còn diễn biến phức tạp. Toàn quốc xảy ra 38.506 vụ phạm pháp về trật tự xã hội. Tội phạm có tổ chức, tội phạm xuyên quốc gia, tội phạm liên quan đến hoạt động “tín dụng đen” tiếp tục được kiềm chế và kiểm soát; tuy nhiên, tại một số địa phương có thời điểm còn có dấu hiệu buông lỏng; công tác chỉ đạo, đấu tranh triệt phá chưa quyết liệt dẫn đến một số băng nhóm hoạt động trong một thời gian dài nhưng chưa được phát hiện, triệt phá.

Còn xuất hiện tình trạng các băng, nhóm tụ tập dùng hung khí để giải quyết mâu thuẫn với nhau. Tội phạm hoạt động “tín dụng đen” truyền thống vẫn hoạt động rải rác, nhỏ lẻ ở một số địa phương và đang chuyển dịch theo phương thức, thủ đoạn cho vay trực tuyến.

Tội phạm xâm hại tình dục, nhất là xâm hại tình dục trẻ em còn diễn biến phức tạp; nhiều trường hợp đối tượng là thân nhân, người quen của nạn nhân. Tội phạm sử dụng công nghệ cao, giả danh các cơ quan tư pháp để lừa đảo chiếm đoạt tài sản diễn biến phức tạp. Xảy ra một số vụ cướp tiệm vàng, ngân hàng với thủ đoạn liều lĩnh, manh động. Tội phạm mua bán người diễn biến phức tạp.

Tội phạm chống người thi hành công vụ gia tăng đột biến trong thời gian cao điểm phòng, chống dịch COVID-19 và triển khai Nghị định số 100 của Chính phủ quy định xử phạt hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ và đường sắt, gây bức xúc trong xã hội.

Tình trạng trộm cắp, lừa đảo, mua bán thông tin thẻ tín dụng, làm giả thẻ tín dụng để rút tiền, thanh toán dịch vụ, kinh doanh đa cấp còn xảy ra ở nhiều địa phương. Tệ nạn cờ bạc, mại dâm chưa có dấu hiệu thuyên giảm.

Nguy cơ tội phạm tham nhũng xuyên quốc gia

Lực lượng chức năng đã phát hiện số vụ phạm tội và vi phạm pháp luật về trật tự quản lý kinh tế tăng nhiều hơn 25,19%. Khởi tố 1.895 vụ án với 2.986 bị can; 228 vụ, 492 bị can phạm tội về tham nhũng; 23 vụ, 158 bị can phạm tội về chức vụ.

Tuy nhiên, theo ông Vương, tội phạm và vi phạm về tham nhũng, kinh tế vẫn chủ yếu xảy ra ở một số lĩnh vực kinh tế trọng điểm, nhạy cảm với các thủ đoạn: lợi dụng chức vụ, nhiệm vụ, quyền hạn được giao; lợi dụng sơ hở trong quy định và những lỏng lẻo trong quản lý, giám sát để thực hiện hành vi phạm tội; thông đồng, móc nối giữa cán bộ có chức vụ, quyền hạn của các cơ quan quản lý nhà nước với người trong doanh nghiệp ngoài khu vực Nhà nước.

Bên cạnh đó, nguy cơ xuất hiện tội phạm kinh tế, tham nhũng có tổ chức, xuyên quốc gia, một số hành vi phạm tội kinh tế, tham nhũng được thực hiện bên ngoài lãnh thổ Việt Nam.

Tội phạm buôn lậu, gian lận thương mại, sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng cấm diễn ra phức tạp. Đã đấu tranh, triệt phá nhiều đường dây buôn lậu lớn, làm rõ sự tiếp tay của cán bộ trong cơ quan quản lý nhà nước. Hành vi gian lận nguồn gốc xuất xứ hàng hóa Việt Nam để “né thuế” có xu hướng gia tăng do cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung, tiềm ẩn nguy cơ Việt Nam bị trừng phạt gây thiệt hại về kinh tế.

Các vi phạm pháp luật trên một số lĩnh vực quản lý nhà nước còn xảy ra nhiều, nhất là trong các lĩnh vực quản lý, sử dụng đất đai, tài chính, ngân hàng, chứng khoán, thuế, y tế, xây dựng, giao thông vận tải, thông tin và truyền thông...

Phát sinh một số loại tội phạm, vi phạm liên quan đến công tác phòng, chống dịch bệnh COVID-19, nổi lên là hành vi thu gom, đầu cơ để tăng giá, buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới; sản xuất hàng giả là hàng hóa, trang thiết bị phục vụ phòng bệnh, lợi dụng công tác phòng, chống dịch bệnh để trục lợi.

Khai thác rừng trái phép vẫn nghiêm trọng

Liên quan đến công tác phòng, chống tội phạm, vi phạm pháp luật về môi trường, tài nguyên, an toàn thực phẩm, lực lượng chức năng đã phát hiện 19.682 vụ vi phạm pháp luật về môi trường; cơ quan điều tra đã khởi tố 347 vụ, 357 bị can.

Tuy nhiên, tình hình tội phạm, vi phạm pháp luật về môi trường, tài nguyên, an toàn thực phẩm vẫn diễn ra phổ biến trên nhiều lĩnh vực. Một số doanh nghiệp thực hiện chưa nghiêm các quy định của pháp luật về môi trường nhằm giảm chi phí khiến các lưu vực sông Sài Gòn - Đồng Nai, Nhuệ - Đáy, hệ thống thủy lợi Bắc Hưng Hải... bị ô nhiễm nghiêm trọng.

Còn tình trạng lạm dụng hóa chất công nghiệp, thuốc bảo vệ thực vật trong nuôi trồng. Tình trạng vi phạm pháp luật trong hoạt động thăm dò, khai thác khoáng sản diễn ra ở nhiều địa phương, nhất là khai thác cát, sỏi lòng sông. Hoạt động khai thác rừng, mua bán, vận chuyển, cất giữ, chế biến, kinh doanh lâm sản trái phép vẫn diễn ra nghiêm trọng.

động buôn bán, vận chuyển trái phép động vật hoang dã, quý hiếm có chiều hướng gia tăng, thậm chí diễn ra công khai trên mạng Internet.

Vi phạm pháp luật về an toàn thực phẩm vẫn diễn biến rất phức tạp dẫn đến xảy ra nhiều vụ ngộ độc tập thể. Công tác xử lý các vi phạm pháp luật về môi trường chưa đủ sức răn đe, số vụ xử lý hình sự chưa nhiều so với số vi phạm phát hiện được, nguyên nhân chủ yếu là một số tội danh về lĩnh vực môi trường khó xác định thiệt hại nên rất khó khăn trong xử lý.

Tội phạm và vi phạm trong lĩnh vực công nghệ thông tin, mạng viễn thông diễn biến ngày càng phức tạp với nhiều phương thức, thủ đoạn phạm tội mới, hoạt động có tính chất xuyên quốc gia và xảy ra trên nhiều lĩnh vực, gây thiệt hại lớn. Tội phạm sử dụng mạng viễn thông, internet để lừa đảo; đánh bạc, tổ chức đánh bạc với quy mô lớn xảy ra tại nhiều địa phương với số tiền lớn, gây hậu quả nghiêm trọng.

Tỷ lệ người sử dụng ma túy tổng hợp gia tăng

Đối với tội phạm ma túy, ông Vương cho biết đã phát hiện 24.842 vụ, 40.461 người phạm tội về ma túy; thu giữ trên 580 kg heroin, gần 3,2 tấn và gần 1,7 triệu viên ma túy tổng hợp.

Tuy nhiên, tội phạm về ma túy vẫn diễn biến phức tạp; hoạt động của tội phạm ma túy xuyên quốc gia, có yếu tố nước ngoài giảm, song ma túy tổng hợp từ Lào, Campuchia được vận chuyển vào Việt Nam tiếp tục có xu hướng gia tăng. Tình trạng thanh, thiếu niên sử dụng ma túy tổng hợp vẫn còn diễn ra nhiều.

Tỷ lệ người sử dụng ma túy tổng hợp tiếp tục có xu hướng gia tăng. Toàn quốc hiện có 234.620 người nghiện có hồ sơ quản lý và phần lớn đang sinh sống tại cộng đồng, tuy nhiên số lượng người nghi nghiện còn rất lớn, là nguyên nhân, điều kiện phát sinh nhiều loại tội phạm, trong khi công tác đưa người vào cơ sở cai nghiện gặp nhiều khó khăn do thủ tục pháp lý.

Tình trạng nhập cảnh trái phép diễn biến phức tạp

Theo Thứ trưởng Bộ Công an Lê Quý Vương, tổng số tin báo, tố giác tội phạm và kiến nghị khởi tố phải giải quyết là 119.574; số đã giải quyết là 100.368, đạt tỷ lệ giải quyết 83,94%.

Nhìn chung, công tác tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố tiếp tục đi vào nền nếp, cơ bản đúng trình tự, thủ tục quy định. Tuy nhiên, tỷ lệ giải quyết tin báo, tố giác tội phạm chưa đạt yêu cầu Quốc hội giao; số tin báo, tố giác quá hạn giải quyết tuy giảm, nhưng vẫn còn chiếm 0,36% tổng số tin báo phải giải quyết.

Công tác điều tra, xử lý tội phạm, công tác bắt, giam, giữ được thực hiện theo đúng quy định của pháp luật. Tuy nhiên, vẫn còn xảy ra các trường hợp đình chỉ điều tra do không có sự việc phạm tội hoặc hành vi không cấu thành tội phạm; kết thúc thời hạn điều tra vụ án mà không chứng minh được bị can phạm tội; Viện kiểm sát không phê chuẩn các lệnh, quyết định của Cơ quan điều tra; bị can, phạm nhân trốn, chết tại trại tạm giam, nhà tạm giữ...

Sự phối hợp giữa cơ quan điều tra và viện kiểm sát trong điều tra, giải quyết vụ án ở một số địa phương còn chưa chặt chẽ, thống nhất, nhất là trong thu thập, đánh giá chứng cứ dẫn đến viện kiểm sát trả hồ sơ để điều tra lại, điều tra bổ sung; tình trạng sợ trách nhiệm, tâm lý giữ an toàn đã khiến tinh thần, ý chí tấn công tội phạm có lúc, có nơi giảm sút, chưa xử lý tội phạm kịp thời...

Việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn khởi tố vụ án và tiến hành các biện pháp điều tra ban đầu của các cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra vẫn còn hạn chế, số vụ trực tiếp khởi tố còn chiếm tỷ lệ thấp.

Thời gian qua cũng đã phát hiện, điều tra, làm rõ một số đường dây tổ chức cho công dân Việt Nam di cư trái phép ra nước ngoài. Tình trạng nhập cảnh trái phép vẫn còn diễn biến phức tạp; hoạt động đưa người Việt Nam ra nước ngoài lao động trái phép có chiếu hướng gia tăng; hoạt động sản xuất, mua bán, tàng trữ, sử dụng trái phép vũ khí, vật liệu nổ, công cụ hỗ trợ, pháo tuy đã được kiểm soát song còn tiềm ẩn nhiều yếu tố phức tạp...

COVID-19 góp phần làm gia tăng tội phạm

Bộ Công an đánh giá, năm 2020, bên cạnh những ưu điểm còn có những tồn tại, hạn chế. Đó là mặc dù đã có nhiều nỗ lực, cố gắng nhưng tình hình tội phạm và vi phạm pháp luật vẫn diễn biến phức tạp. Công tác quản lý nhà nước trên nhiều lĩnh vực còn một số tồn tại, thiếu sót chưa theo kịp với sự phát triển của tình hình, còn sơ hở cho tội phạm lợi dụng hoạt động.

Công tác phòng ngừa tội phạm chưa mang lại hiệu quả thực chất, phòng ngừa xã hội ở một số địa phương còn hình thức, phòng ngừa nghiệp vụ hiệu quả chưa cao. Tỷ lệ giải quyết tin báo, tố giác tội phạm, kiến nghị khởi tố chưa đạt chỉ tiêu đề ra, một số loại tội phạm xảy ra nhiều nhưng tỷ lệ điều tra khám phá thấp. Còn để xảy ra vi phạm trong hoạt động điều tra, xử lý tội phạm.

Vi phạm hành chính diễn ra phổ biến trên các lĩnh vực của đời sống xã hội, nhưng việc xử lý chưa nghiêm, chưa đủ sức răn đe, đã ảnh hưởng đến kỷ cương, phép nước trong một số lĩnh vực. Công tác quản lý cư trú, hoạt động xuất, nhập cảnh của người nước ngoài tại Việt Nam còn sơ hở, thiếu sót...

Thứ trưởng Bộ Công an Lê Quý Vương khẳng định nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế nêu trên chủ yếu là do hậu quả của đại dịch COVID-19 đã góp phần làm gia tăng tỷ lệ thất nghiệp, tạo áp lực gia tăng tội phạm và vi phạm pháp luật, nhất là tại các thành phố lớn, các khu đô thị.

Hoạt động của tội phạm và vi phạm pháp luật ngày càng tinh vi, xảo quyệt, với nhiều phương thức mới, có nhiều thủ đoạn để che giấu hành vi phạm tội, đối phó với sự phát hiện của các cơ quan chức năng. Hệ thống các văn bản pháp luật trong lĩnh vực phòng, chống tội phạm, vi phạm pháp luật chưa đầy đủ, còn nhiều khó khăn, vướng mắc.

Các nguồn lực cho công tác phòng, chống tội phạm, vi phạm pháp luật mặc dù đã được quan tâm nhưng vẫn chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn. Trình độ nghiệp vụ, tinh thần trách nhiệm của một số cán bộ thực thi pháp luật còn hạn chế, thậm chí có sai phạm, tiêu cực trong thực hiện nhiệm vụ... làm ảnh hưởng đến hiệu lực, hiệu quả thi hành pháp luật.

Tiếp tục triển khai đề án ghi âm, ghi hình trong điều tra

Năm 2021, dự báo tình hình thế giới và khu vực tiếp tục diễn biến phức tạp. Chính phủ yêu cầu tiếp tục tập trung lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện có hiệu quả các chỉ thị, nghị quyết của Trung ương Đảng, Quốc hội nhằm phát huy sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị và toàn dân trong công tác bảo đảm an ninh, trật tự, phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật.

Xác định rõ trách nhiệm cụ thể của từng cấp, từng ngành, gắn với trách nhiệm của người đứng đầu trong phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật; lồng ghép công tác phòng, chống tội phạm, vi phạm pháp luật trong chính sách phát triển kinh tế - xã hội.

Đẩy mạnh việc xây dựng và hoàn thiện thể chế, cơ chế, chính sách pháp luật liên quan đến công tác phòng, chống tội phạm, vi phạm pháp luật. Chỉ đạo các lực lượng chức năng tổ chức nắm, phân tích, dự báo sát tình hình thế giới, khu vực, trong nước; kịp thời tham mưu đề xuất các chủ trương, giải pháp góp phần bảo vệ an ninh quốc gia, giữ gìn môi trường hòa bình để phát triển kinh tế - xã hội.

Thực hiện tốt các mặt công tác phòng ngừa tội phạm với mục tiêu làm giảm tội phạm, kết hợp chặt chẽ công tác phòng ngừa xã hội và phòng ngừa nghiệp vụ, giữa phòng ngừa nghiệp vụ với đấu tranh, trấn áp tội phạm. Phát huy vai trò của các tổ chức chính trị, xã hội ở địa bàn cơ sở trong phòng, chống tội phạm; xác định rõ và giao trách nhiệm cụ thể trong công tác phòng ngừa tội phạm.

Mở các cao điểm đấu tranh, trấn áp tội phạm; tập trung đấu tranh với tội phạm có tổ chức, tội phạm hoạt động theo kiểu “xã hội đen”, liên quan đến “tín dụng đen”, tội phạm sử dụng vũ khí, vật liệu nổ để gây án, tội phạm lừa đảo, chiếm đoạt tài sản. Chủ động phát hiện, đấu tranh có hiệu quả với tội phạm kinh tế, buôn lậu, tham nhũng, chức vụ; tội phạm về môi trường, ma túy, tội phạm sử dụng công nghệ cao; tội phạm và vi phạm pháp luật liên quan đến công tác phòng, chống dịch COVID-19.

Tiếp tục chuẩn bị các điều kiện cần thiết để triển khai thực hiện Đề án ghi âm, ghi hình có âm thanh trong hoạt động điều tra theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự. Thực hiện tốt các mặt công tác quản lý nhà nước về an ninh, trật tự.

Lam Thanh