Bà Phạm Chi Lan: 300 DN đủ năng lực tham gia chuỗi nhưng chỉ là thay thế

Nhận định trên được chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan đưa ra tại hội thảo Nâng cao chuỗi giá trị sản phẩm - Giải pháp tăng trưởng xuất khẩu bền vững, diễn ra ngày 8.8.

Bà Lan cho biết vai trò của các khu/cụm công nghiệp trong kết nối kinh doanh rất hạn chế. Quá trình sản xuất của các doanh nghiệp Việt Nam ít gắn kết vào chuỗi giá trị. Hợp tác kinh doanh chủ yếu ở khâu tiếp thị bán hàng chiếm 29,5% và sản xuất hàng hoá và dịch vụ chiếm 24,8%. Khâu phát triển sản phẩm mới ít có sự hợp tác. Mối liên kết ngược và liên kết xuôi còn hạn chế, không tạo được hiệu ứng lan tỏa của các doanh nghiệp FDI với doanh nghiệp Việt Nam.

"Việt Nam đang đứng trước ngã rẽ: hoặc tiếp tục xuất khẩu tập trung vào gia công, lắp ráp giá trị gia tăng thấp; hoặc đa dạng hoá và vươn lên trong chuỗi giá trị toàn cầu để tham gia vào công đoạn đem lại giá trị gia tăng hơn. Đứng trước ngà rẽ này, Việt Nam còn gặp rất nhiều khó khăn, nhất là khi chỉ có 300 doanh nghiệp đủ năng lực tham gia chuỗi cung ứng nhưng là cung ứng thay thế, không phải sản xuất.

Trong đó chỉ có 2% là doanh nghiệp lớn, khoảng 2-5% là doanh nghiệp vừa, còn lại là doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ. Vấn đề chính của doanh nghiệp là thiếu kỹ năng lao động, quản lý, ít đổi mới công nghệ, khó tiếp cận tài chính, thiếu tính lan toả từ các đối tác nước ngoài đến các doanh nghiệp trong nước và rất ít doanh nghiệp kết nối được vào chuỗi giá trị toàn cầu", bà Lan nói.

Do đó, bà Lan đề xuất muốn nâng cao chuỗi giá trị sản phẩm để tăng trưởng xuất khẩu bền vững, Việt Nam phải có gói cải cách toàn diện theo chiều ngang và dọc ở các ngành cụ thể, triển khai theo một lộ trình toàn diện xuyên suốt nhiều khía cạnh.

Đặc biệt là cần tăng liên kết trong nước với nước ngoài, giữa doanh nghiệp xuất khẩu với các doanh nghiệp cung cấp đầu vào trong nước bởi khả năng kết nối của quốc gia với thị trường toàn cầu về hàng hoá, dịch vụ, vốn và lao động là yếu tố chính để tham gia chuỗi giá trị toàn cầu. Song song đó, doanh nghiệp cần nâng cao mức độ tinh thông trong hoạt động như kỹ năng, năng lực và thực tiễn quản lý bên trong giúp doanh nghiệp đạt được năng suất và trình độ đổi mới sáng tạo cao nhất có thể.

Các doanh nghiệp lớn cần cải thiện hệ thống quản trị, gắn kết, bổ trợ nội bộ và liên kết với các doanh nghiệp khác. Có chiến lược tốt tránh mang tính ngắn hạn và thời cơ. Giảm khoảng cách về hiệu quả hoạt động và năng suất giữa khu vực doanh nghiệp nhà nước, doanh nghiệp tư nhân trong nước và doang nghiệp nước ngoài...

Bà Lan Phạm Chi Lan cho hay: "Thời gian qua, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam tăng mạnh về quy mô, năng lực sản xuất hàng xuất khẩu của nước ta không ngừng được mở rộng, tăng trưởng cả chiều rộng và chiều sâu. Năm 2017 là năm đặc biệt thành công của xuất khẩu, lần đầu tiên kim ngạch xuất khẩu nước ta đạt 214 tỉ USD, tăng 21,2% so với năm 2016. Việt Nam cũng đã thực hiện đúng lộ trình của chiến lược xuất nhập khẩu hàng hóa đến năm 2020, định hướng 2030".

Năm 2018, tình hình xuất khẩu được nhận định sẽ tiếp tục có cơ hội tăng trưởng khi các cam kết hội nhập được triển khai sâu rộng giúp thuế xuất nhập khẩu tiếp tục giảm sâu. Bộ Công Thương cho biết tính đến hết tháng 7 vừa qua, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hóa của Việt Nam tăng 12,7% so với cùng kỳ năm 2017, ước đạt 264,32 tỉ USD. Trong đó, kim ngạch xuất khẩu đạt 133,69 tỉ USD. Xuất khẩu tiếp tục duy trì tốc độ tăng trưởng khá với mức tăng 15,3% so với cùng kỳ năm 2017, cao hơn mức tăng trưởng phấn đấu đạt được cả năm 2018, bằng 56,5% kế hoạch năm.

Cục Xuất nhập khẩu thuộc bộ này cho biết để hướng tới xuất khẩu bền vững, trong thời gian tới cần có nhiều giải pháp trọng tâm như thúc đẩy sản xuất phát triển, tạo nguồn hàng có chất lượng cho xuất khẩu và nâng cao giá trị gia tăng; xây dựng các chuỗi giá trị sản phẩm xuất khẩu; đàm phán mở cửa và phát triển thị trường, tăng cường các biện pháp nhằm duy trì thị trường xuất khẩu ổn định; tăng cường và đổi mới thông tin thị trường; cải cách thể chế, hoàn thiện hành lang pháp lý đối với hoạt động xuất khẩu; tiếp tục đẩy mạnh cải cách hành chính, tạo thuận lợi hơn nữa cho hoạt động xuất khẩu...

Tuyết Nhung