Bà Phạm Chi Lan: Không nên khuyến khích giải cứu nông sản kiểu từ thiện

Sản xuất một đằng, thị trường một nẻo

Chỉ trong 3 tháng đầu năm nay, khi việc "giải cứu" chuối Đồng Nai, dưa hấu Quảng Ngãi chưa xong đến thì bí đao Quảng Nam lại lao đao vì giá thấp. Câu chuyện tiêu thụ nông sản cho người nông dân vẫn là một trong những vấn đề khó khăn, nhức nhối nhất của nông nghiệp Việt Nam hiện nay.

Với mỗi kýdưa hấu, người nông dân phải bán tại ruộng ít nhất 3.000 đồng/kg mới có lãi nhưng những ngày qua, thương lái chỉ trả 1.000 đồng/kg. Không ít nông dân ở các tỉnh Quảng Ngãi, Trà Vinh… lỗ nặng, dưa chất đống ngoài đồng. Điều này cũng tương tự với ớt, chuối và gần đây nhất là bí đao ở Quảng Namchỉ còn khoảng 2.000 đồng/kg, trong khi phải đạt giá 12.000 đồng/kg thì người nông dân mới bắt đầu có lãi.

Trao đổi với báo điện tử Một Thế Giới, chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan cho rằng, nguyên nhân chính của tình trạng nàylà sản xuất không căn cứ trên yêu cầu của thị trường. Lẽ ra phải làm những gì thị trường cần chứ không phải làm những gì mình có, nhưng chúng ta lạilàm ngược lại, mạnh ai nấy làm.

Bên cạnh đó, theo bà ở Việt Nam hiệnnay, năng lực sản xuất lớn hơn so với nhu cầu thị trường cho nên phải điều chỉnh. Bây giờ các nước trên thế giới cũng đang sản xuất nhiều mặt hàng nông sản, kể cả những nước vốn dĩ nhập khẩu của Việt Nam.

“Nhiềumặt hàng tươi, có thời gian bảo quản ngắn, trong khi hiện nay chúng ta không mạnh về công nghệ chế biến, thói quen ăn hàng chế biến cũng chưa phổ biến trong dân. Vì vậy vấn đề sản xuất gắn với nhu cầu thị trường càng trở nên bức thiết”, bà Lan nói.

Nhà nước phải cung cấp thông tin thị trường

Theo chuyên gia Phạm Chi Lan, từng hộ nông dân riêng lẻsẽ không thể tính toán thị trường được. Các bộ, ngành chức năng của Nhà nước như Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, Bộ Công Thương cần phải vào cuộc, tính toán và cung cấp thông tin nhu cầu thị trường để khuyến cáo, đánh giá giúp cho người nông dân.

“Khi đã đánh giá được bức tranh thị trường thì việc tổ chức sản xuất phải theo nhu cầu thị trường, không để làm theo phong trào, xây dựng được một mạng lưới tiêu thụ từ khi trồng chứ không phải đợi đến lúc thu hoạch mới kêu gọi”, bà Lan nhận định.

Chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan cho rằng nông sản không thể chỉ trông chờ vào việc xã hội giải cứu

Vẫn theo bà Lan, Nhà nước cũng cần đưa ra những khuyến cáo, rằng vùng nào tập trung làm sản phẩm nào là tốt nhất còn các vùng khác không nên làm, phối hợp với nhau như thế nào. Không nên để nhiều vùng cùng làm một sản phẩm.

Nhà nước hiện nay vẫn quy hoạch vùng này làm cái này, vùng kia làm cái kia, không cho chuyển đổi đất từ trồng cái này sang cái kia. Khi quy định đất này chỉ trồng lúa, không được trồng cái khác thì Nhà nước phải xác định đượclà lúa này sẽ được bán ở đâu chứ không thểmông lung được.

“Khi Nhà nước cung cấp thông tin thị trường, hướng dẫn nông dân mà họ vẫn không làm được thì hãy đổ trách nhiệm cho người sản xuất”, bà Lan nói. Mặt khác, bàcho rằng, người nông dâncó những hạn chế, đó là trình độ thấp, đôi khi còn do lòng tham cái trước mắt nên chỉ chạy theo xu thế mà không có sự tính toán lâu dài.

Bày tỏ ý kiến về nông sản dư thừa, tại cuộc họp báo do Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tổ chức mới đây, ông Nguyễn Đỗ Anh Tuấn, Viện trưởng Chính sách và Chiến lược phát triển nông nghiệp nông thôn cho rằng, mặt hàng nông sản bị dư thừa liên quan đến thị trường Trung Quốc như rau quả vốn có đặc thù là thu hoạch trong thời gian ngắn, khó bảo quản.

Ngoài ra, ông Tuấn cho biết do nông dân thấy giá vụ trước cao nên vụ sau mở rộng dẫn đến cung vượt cầu. Điều này lý giải vì sao thời gian qua có nhiều cuộc giải cứu tự phát cho nông sản. Do đó, cần phải hình thành chuỗi sản phẩm vớisự tham gia của doanh nghiệp, nông dân, để nông dân nắm được thị trường.