Các bộ trưởng quốc phòng ASEAN họp về Biển Đông, Trung Quốc ngang nhiên tập trận

Theo Nikkei, bộ trưởng quốc phòng từ các nước thành viên của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) đã họp trực tuyến hôm 15.6 để thảo luận về an ninh khu vực, với căng thẳng Biển Đông và các động thái gần đây của Trung Quốc được cho là sẽ có ý nghĩa cao trong chương trình nghị sự.

Khối 10 quốc gia thành viên cũng sẽ tổ chức một cuộc họp mở rộng vào ngày 16.6 với các đối tác từ 8 quốc gia quan trọng khác bao gồm Trung Quốc, Mỹ, Nhật Bản, Úc, New Zealand, Hàn Quốc, Nga và Ấn Độ. Trong bối cảnh căng thẳng tiếp tục leo thang giữa Bắc Kinh và Washington, sự kiện này được cho là cơ hội để hai cường quốc và các nước khác thảo luận về các vấn đề địa chính trị.

Brunei, chủ tịch ASEAN năm nay, đã đưa ra một tuyên bố ngắn gọn trên trang web của bộ quốc phòng nước này, thông báo sẽ tổ chức các phiên họp trực tuyến trong 2 ngày nhưng không nêu chi tiết các chủ đề để thảo luận cũng như nêu tên các đại diện cho mỗi quốc gia.

Nhưng Nikkei nhận định các cuộc đàm phán hôm 15.6 có khả năng bao gồm một Bộ Quy tắc ứng xử đã được lên kế hoạch để quản lý các tranh chấp ở Biển Đông, nơi Trung Quốc đơn phương tuyên bố chủ quyền khoảng 90% diện tích và liên tiếp có các hành động cải tạo, xâm lấn phi pháp bất chấp phản đối của cộng đồng quốc tế.

Trong một cuộc họp ngoại trưởng vào tuần trước, ASEAN và Trung Quốc đã nhất trí xúc tiến việc nối lại các cuộc đàm phán về quy tắc này, do đại dịch COVID-19 đã tạm lắng.

Biển Đông cũng từng là một chủ đề chính trong các cuộc họp bộ trưởng quốc phòng ASEAN trước đây. Trước đó vào tháng 12 năm ngoái, 10 nước đã ra tuyên bố nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thúc đẩy "an ninh, an toàn hàng hải, tự do hàng hải và hàng không, vừa tạo môi trường thuận lợi để giải quyết hòa bình các tranh chấp ở Biển Đông", đồng thời kêu gọi "tự kiềm chế trong việc tiến hành các hoạt động có thể làm phức tạp hoặc leo thang tranh chấp”, mà không nêu tên một quốc gia cụ thể.

Tuy nhiên, căng thẳng trên biển đã gia tăng trong những tuần gần đây khi Malaysia hồi đầu tháng đã điều máy bay phản lực để đánh chặn máy bay Trung Quốc được cho là vi phạm không phận của nước này. Philippines cũng đã lên tiếng phản đối sự hiện diện “dai dẳng” của các tàu Trung Quốc trong khu đặc quyền kinh tế (EEZ) của mình.

Ngoại trưởng Philippines Teodoro Locsin hôm 14.6 thông báo Manila đã lần thứ ba đình chỉ quyết định hủy bỏ Thỏa thuận Các lực lượng thăm viếng (VFA) kéo dài 2 thập kỷ với Mỹ. Theo ông Locsin, việc đình chỉ sẽ kéo dài thêm 6 tháng trong thời gian Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte "nghiên cứu và cả hai bên sẽ tháo gỡ thêm những quan ngại của ông về các khía cạnh đặc biệt của thỏa thuận này”.

Đáng chú ý, tờ Thời báo Hoàn cầu (thuộc Cơ quan Ngôn luận của đảng Cộng sản Trung Quốc) hôm 13.6 dẫn lời quân đội nước này cho biết tàu khu trục tên lửa Nam Ninh lớp Type-052D cùng tàu đổ bộ Kỳ Liên Sơn lớp Type 071 và tàu hậu cần Tra Can Hồ thuộc Bộ Tư lệnh Chiến khu phía Nam vừa tổ chức diễn tập 4 ngày trên một số khu vực thuộc Biển Đông. Tuy nhiên, thời gian và địa điểm cụ thể của cuộc diễn tập không được công bố.

Các chuyên gia nhận định, ASEAN hiện đang đối mặt với một giai đoạn đầy thách thức. Nhiều quốc gia thành viên vẫn đang vật lộn với đại dịch COVID-19. Indonesia, Malaysia và Philippines tiếp tục báo cáo hàng nghìn trường hợp mắc mới mỗi ngày, trong khi tiêm chủng vẫn là một cuộc chiến khó khăn. Ngoài ra, khối này đã phải chịu áp lực giải quyết cuộc khủng hoảng bạo lực ở Myanmar, sau cuộc đảo chính ngày 1 tháng 2.

Trong khi tiếp tục đẩy mạnh các hành vi gây hấn ở Biển Đông, Trung Quốc - nước đã phục hồi nhanh chóng sau COVID-19 - cũng đã tìm cách củng cố mối quan hệ với các quốc gia ASEAN bằng cách hứa hẹn viện trợ nhiều vắc xin hơn.

Chiến lược của Bắc Kinh ở Đông Nam Á có thể sẽ được xem xét kỹ lưỡng vào hôm 16.6 khi các bộ trưởng ASEAN gặp gỡ 8 đối tác của họ. Cuộc gặp diễn ra chỉ vài ngày sau hội nghị thượng đỉnh G7, nơi các nhà lãnh đạo Mỹ, Anh, Ý, Pháp, Canada, Nhật và Đức dành phần lớn thời gian để thảo luận về các thác thức toàn cầu trong đó nổi bật là Trung Quốc.

Thông cáo của G7 cho biết: “Chúng tôi vẫn quan ngại nghiêm túc về tình hình ở Biển Đông và Hoa Đông và phản đối mạnh mẽ bất kỳ nỗ lực đơn phương nào nhằm thay đổi hiện trạng và gia tăng căng thẳng”.

Tổng thống Mỹ Joe Biden đã nhấn mạnh đến các liên minh ở khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương, tập trung vào vấn đề an ninh. Do đó, đối với Washington, một cuộc họp với ASEAN sẽ là một cơ hội khác để tìm kiếm sự hợp tác và kiềm chế ảnh hưởng của Trung Quốc.