Chuyên gia đề xuất đưa giáo dục tài chính vào chương trình học cấp 3

Cú “va vấp” cần thiết để chuẩn hóa thị trường

Tại tọa đàm về trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) do Cổng TTĐT Chính phủ tổ chức chiều 4.12, các chuyên gia cho rằng vừa qua có nhiều vụ án lớn liên quan tới các vi phạm trong phát hành, mua bán TPDN. Các trường hợp vi phạm này đã ảnh hưởng rất lớn tới niềm tin thị trường, nhưng cũng là cơ hội để “cải tổ” thị trường.

Ông Nguyễn Hoàng Dương, Phó vụ trưởng Vụ Tài chính các ngân hàng và các tổ chức tài chính (Bộ Tài chính) cho rằng tác động các vụ việc này trong ngắn hạn là có, ví dụ thị trường suy yếu không có đợt phát hành nào quý 1/2023. Nhưng về dài hạn sẽ củng cố tính minh bạch của thị trường.

Ông Dương nhấn mạnh sau các vụ việc này, các DN phải biết là Nhà nước rất kiên quyết, bất kể là DN nhỏ to, quan trọng, hay lớn bé. Qua đây, nhà đầu tư cũng tích lũy được nhiều kiến thức cho mình.

Bà Nguyễn Ngọc Anh, Tổng giám đốc Công ty Quản lý Quỹ SSI nghĩ rằng thị trường trái phiếu hay bất kỳ thị trường nào, đều phải trải qua giai đoạn phát triển và những vấp váp để chuẩn chỉnh hóa quá trình phát triển của mình.

"Lịch sử các nước trước khi họ đi đến một thị trường trái phiếu phát triển, thậm chí cho đến hiện nay họ cũng vẫn có vấn đề và tiếp tục hoàn thiện lại thể chế", bà Ngọc Anh nói.

Theo bà Ngọc Anh, trong thời gian vừa qua, có một số DN làm ăn phi pháp, bị xử lý hình sự, ảnh hưởng tới niềm tin của nhà đầu tư đối với thị trường trái phiếu.

“Cũng phải nhìn nhận với những DN này, vi phạm về trái phiếu là một phần các vi phạm của họ trong nhiều lĩnh vực khác nhau. Chúng ta phải xác định đây là số ít nếu so với toàn bộ quy mô thị trường. Việc xử lý cho tới thời điểm này là quyết tâm rất lớn của Đảng và Nhà nước, xử lý đến cùng tất cả các trường hợp vi phạm”, bà Ngọc Anh nói.

Theo vị chuyên gia này, những trường hợp vi phạm này chủ yếu rơi vào tổ chức phát hành cố tình dựa thực hiện các hoạt động phát hành không đúng mục đích, không đúng đối tượng phát hành.

Ngoài ra, một số tổ chức tài chính trung gian có thể vô tình hoặc cố tình cũng có những sai phạm nhất định trong quá trình làm hồ sơ và phân phối trái phiếu đến tay những người chưa đủ tiêu chuẩn mua trái phiếu.

“Tất cả những cái này là cơ sở, nền tảng để các bên cùng ngồi lại và chuẩn hóa lại khuôn khổ pháp lý. Tôi cho rằng, cái sai này là một cú va vấp có thể xảy ra ở tất cả các thị trường trong quá trình phát triển của mình. Sau cú va vấp này, chúng ta đã rút ra kinh nghiệm và tránh được tối đa va vấp ở quy mô lớn hơn”, bà Ngọc Anh nhấn mạnh.

Nhà đầu tư phải biết phân tích rủi ro

Theo các chuyên gia, việc phát hành TPDN riêng lẻ chỉ cho các nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp. Nghĩa là sản phẩm thị trường tài chính rủi ro hơn không phải như phát hành ra công chúng, do đó pháp luật có giới hạn lại.

Ông Nguyễn Hoàng Dương chia sẻ rằng, thời gian vừa qua, cơ quan chức năng đã cảnh báo nhiều đến nhà đầu tư, từ những kiến thức cơ bản, đối tượng mua TPDN riêng lẻ là ai, khi mua căn cứ vào cái gì để mua, nếu DN xảy ra rủi ro xử lý như thế nào...

“Rủi ro trái phiếu không phải chỉ liên quan đến vi phạm của DN, vì có thể DN hôm nay làm ăn tốt, thị trường BĐS tốt họ sẵn sàng huy động nhiều, trả nợ đúng hạn. Nhưng khi thị trường ngành nghề kinh doanh của DN đó có vấn đề, hay kinh tế vĩ mô xấu đi thì DN bị ảnh hưởng, DN tốt có thể không trả được nợ trái phiếu. Do đó, việc phân tích rủi ro của DN từ phía nhà đầu tư rất cần thiết”, ông Dương nêu.

Trong khi đó, theo bà Nguyễn Ngọc Anh, nhìn ở khía cạnh trái phiếu là sản phẩm đi vay và cho vay, nếu ngân hàng có tỷ lệ nợ xấu nhất định, thì về nguyên tắc thị trường trái phiếu cũng vận động theo nguyên tắc chung như vậy.

“Chỉ có với khía cạnh nhà đầu tư là những người thực hiện mua trái phiếu cần kiến thức đầy đủ và được tiếp cận nguồn thông tin đầy đủ trên cơ sở khuôn khổ pháp lý hoàn chỉnh. Tôi nghĩ đó là việc rất quan trọng”, bà Ngọc Anh nêu.

Bà Nguyễn Ngọc Anh nhấn mạnh, Nhà nước vừa qua đã làm quyết liệt và nhanh chóng xử lý sai phạm về trái phiếu. Các nhà đầu tư bị thiệt hại là nạn nhân nhưng đâu đó chính họ tự đẩy mình thành nạn nhân như vậy. Do đó, cần khuôn khổ pháp lý mới, để nâng cao hiểu biết, nâng cao yêu cầu, quy định trở thành nhà đầu tư chuyên nghiệp.

“Cần có sự tham gia nhiều hơn của các tổ chức tài chính mua trái phiếu thay vì quá tập trung vào đầu tư cá nhân như hiện nay”, bà Ngọc Anh nói.

Chung quan điểm, TS Cấn Văn Lực, Kinh tế trưởng BIDV cho rằng hiện nay, 90% TPDN là phát hành riêng lẻ và chỉ có 10% phát hành ra công chúng.

"Phát hành riêng lẻ thì quy trình thủ tục đơn giản hơn rất nhiều, phát hành chỉ trong một nhóm các nhà đầu tư. Mà chỉ những nhà đầu tư chuyên nghiệp mới được mua những trái phiếu này, tức là phải có hiểu biết và phải theo những điều kiện mà Bộ Tài chính và Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đã đưa ra. Rõ ràng là chúng ta thấy cấu trúc này rất mất cân đối", ông Lực nói.

TS Cấn Văn Lực cho rằng cần tăng cường truyền thông, giáo dục tài chính cho cả DN, nhà đầu tư và các bên có liên quan.

“Tôi nhiều lần đề xuất là chúng ta nên đưa giáo dục tài chính vào chương trình học cấp 3 như một môn học phổ thông giống như nhiều nước khác đang làm. Hiện hay, các nước đã đưa ra hướng phải quan tâm hơn đến bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng tài chính. Chúng ta có Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng nhưng khá chung chung, chưa có phân nhóm riêng, phân ngạch riêng và quyền lợi của người tiêu dùng tài chính”, ông Lực nói.

“

Để lành mạnh thị trường, cần hành động của tất cả các bên liên quan chứ không riêng cơ quan Nhà nước. Đặc biệt, phải thúc đẩy tinh thần vượt lên trên sự tuân thủ của chính các tổ chức phát hành và của các nhà đầu tư. Tức là nếu như pháp luật không yêu cầu nhưng vì lợi ích của mình, mình có thể làm tốt hơn luật yêu cầu.

Luật pháp chỉ nên dừng lại ở những quy chuẩn tối thiểu, vì nếu tăng quy chuẩn, tăng điều kiện thì kèm theo đó có thể vô hình trung tạo ra rào cản không cân xứng cho những tổ chức phát hành và các nhà đầu tư khác nhau với kế hoạch sản xuất kinh doanh khác nhau.

Đại biểu Quốc hội Phan Đức Hiếu