Kỳ 2: Những phận người dưới chân cầu Cần Thơ

Kỳ 1: Tiếng kêu bên dòng sông Hậu

Bữa cơm chiều với những nông dân

Trong làn gió mát rượi thổi miên man bên dòng sông rộng, chúng tôi ngồi ăn cơm với những nông dân cuối cùng còn bám trụ lại trên mảnh đất của ông cha trong KCN Bình Minh. Nghe nói có nhà báo xuống xác minh, tìm hiểu vụ việc… các gia đình rủ nhau kéo đến để “nộp đơn” kêu cứu. Những lá đơn được nộp bằng… miệng, vì họ không biết viết lá đơn như thế nào. “Đơn” ở đây đơn giản chỉ là những câu chuyện, những nỗi lòng bị dồn nén bấy lâu. Hiểu và thông cảm cho những “lá đơn” ấy, chúng tôi “nhận” hết.

Những người còn sót lại của KCN Bình Minh kéo đếnđể trình bày nỗi oan ức của mình

Dù rất muốn cho các nhà báo “ăn cơm cho no” rồi mới nhận đơn, thế nhưng lẫn trong câu chuyện đưa cơm, những “lá đơn” đầy tâm sự cứ tự động “tuôn” ra, khiến mấy nhà báo như chúng tôi bất giác buông đũa, cầm bút để ghi chép…

Quyết liệt nhất trong những người đi kiện có thể xác định luôn là bà Huỳnh Anh Nga, 79 tuổi. Mẹ ruột bà Nga là bà Võ Thị Kinh, khiếu nại đến năm 99 tuổi thì qua đời vào năm 2010, ủy quyền cho bà Nga.. tiếp tục khiếu nại.

Bà Nga là một cán bộ cách mạng lão thành, tham gia cách mạng từ năm 1947, được đưa ra Bắc tập kết lúc còn là một cô bé tóc buộc đuôi gà… Bà Nga cho biết: “Gia đình tôi có khoảng 3 công đất bị thu hồi, giá đền bù cả nhà thờ và 2 căn nhà quê chỉ được hơn 200 triệu đồng. Chúng tôi chỉ được áp một giá đền bù, không có quyết định thu hồi đất.

Cái chúng tôi muốn nhất bây giờ là: Không đi, vì UBND tỉnh lấy đất làm kinh tế chứ không phải vì lợi ích công cộng, xã hội. Trả giá quá thấp, không thỏa đáng. Chúng tôi muốn ở lại đây còn vì mảnh đất này là mảnh đất của ông cha chúng tôi. Cha của tôi làm chủ tịch xã đầu tiên ở đây, xã này còn là xã anh hùng… Tụi tui giữ đất để con cháu sau này còn biết quê hương, bà con, dòng họ…”.

Ngồi đối diện chúng tôi là anh Huỳnh Minh Truyền (SN 1966), con trai ông Huỳnh Văn Sung, cứ một câu mời cơm là lại đến một câu… “đơn”. Anh đọc vanh vách: “Đề nghị UBND xã chấp hành đúng chủ trương của Chính phủ làm KCN Bình Minh. Ngày 13.7.2004 Hoàng Quân rao bán nền, đến ngày 20.7.2004 UBND Tỉnh mới có Quyết định thu hồi đất (?!).

Anh Huỳnh Minh Truyền (SN 1966), con trai ông Huỳnh Văn Sung, đọc “không cần ngó” các giấy tờ mà anh có được trong suốt gần 13 năm gửi đơn thư khiếu nại. Anh nhớ như in các số, ngày, tháng, năm...

Đề nghị hủy Quyết định đưa năm 2016 ký ngày 8.7.2004… Ngày 29.12.2016 người dân mới nhận được bản sao y này mà không có đính kèm bản danh những người bị thu hồi đât… Quyết định UBND Tỉnh ký ngày 19.1.2006 mà căn cứ luật đất đai năm 2003, lấy Nghị định 22 của năm 1998 làm cơ sở thu hồi đất… Người dân không đồng ý vì lợi cho Khu Công nghiệp, bất lợi cho người dân…”. Cứ như thế, anh thao thao bất tuyệt như một luật sư trong khi vẫn còn đang đi chân trần.

Quả thật, sau 13 năm đi khiếu nại lang bạt kỳ hồ, người nông dân nào ở đây cũng… “am hiểu pháp luật” để lấy nó làm cơ sở, cãi cho chính mình. Tuy nhiên, sau một hồi nghe những “luật sư chân đất” này biện giải, chúng tôi phải cố gắng lắm mới lờ mờ hiểu được rằng: Chắcchắn có một cái gì đó khuất tất trong vụ việc, chắcchắn có một cái gì đó bất hợp lý đối với họ, khiến họ chưa thỏa lòng, dù họ chỉ là những nông dân chân chất. Và, chắc chắn là những nông dân này đang cảm thấy rất oan ức.

Trời càng về chiều, những nông dân kéo đến càng nhiều, mỗi người một hoàn cảnh như: Anh Trần Văn Bé (SN 1956), là bộ đội, có 13 năm tuổi Đảng, bị khai trừ Đảng năm 2005 với lý do… không chấp hành giao gần 4.000m2 đất của mình. Con của anh cũng không được gia nhập Đảng vì cha chống lại quyết định thu hồi đất; Chị Bùi thị Bích Nhiên (SN 1964), có hơn 4.000m2 đất cặp cầu Cần Thơ, chưa chịu nhận tiền đền bù, chưa có Quyết định cưỡng chế, nhưng nhà chị đang ở đã bị Công ty Hoàng Quân bơm cát san lấp ngập đến bụng, 4 công bưởi chết hết, không thu lại được một cây củi nào. Chồng chết, 3 đứa con dại, chị Khiêm giờ ra ngoài lộ dựng chòi ở tạm suốt 5 năm nay, cứ hễ trời mưa gió là chị lại ngồi niệm… Phật.

Chị Bùi Thị Bích Nhiên (SN 1964) chỉ căn chòi dựng tạm ngoài lộ mà chị đang ở cùng 3 con trong suốt 5 năm nay

Gia đình 2 chị em sinh đôi Nguyễn Thị Tòng, Nguyễn Thị Bá cùng sinh năm 1932, không chồng con, không người chăm sóc, bị áp giá đền bù hơn 400 triệu đồng cho tất cả nhà, đất, mồ mả ông, bà… bây giờ 2 bà già này đã hơn 85 tuổi, không đi lại được nữa, chỉ nằm một chỗ trong ngôi nhà xưa, tiếp tục khiếu nại…

Vâng, dù cho có hoàn cảnh khác nhau, nhưng họ đều có chung một nỗi niềm: là những nông dân bị mất đất, đang cảm thấy bị oan ức và quyết tâm bám giữ lấy mảnh đất của ông cha để lại.

Sóng trên dòng sông Hậu vỗ oàm oạp vào đôi bờ, lặng lẽ bồi đắp phù sa như vẫn thế từ bao đời qua. Những người nông dân nhìn dòng sông rồi quay lại nói với chúng tôi: “Mai mốt nhà báo về đây nữa thì chắc không còn con cá ngon để bắt đãi nhà báo…”.

Có lẽ như thế thật, dòng phù sa vô tận của sông Cửu Long đã từ lâu không còn là nguồn sống chính cho những vườn cây trái ven bờ trên mảnh đất này. Mai đây, giả sử những nhà máy, xí nghiệp có mọc lên trên mảnh đất màu mỡ này, thì phù sa càng trở nên vô nghĩa hơn đối với các khối nhà toàn bê tông.

Với cái kiểu quản lý đầy sơ hở như chúng ta vẫn thấy phô bày đó đây trên mặt báo hiện nay, ai dám đảm bảo rằng trong số những nhà máy sẽ hoạt động trên bờ sông Hậu đó, không có vài nhà máy lặng lẽ, lén lút xả thải chưa qua xử lý vào dòng sông mà “không bị phát hiện”? Và khi đó, con cá, con tôm có còn sống nổi nữa không, để người dân sông nước xem nó như một đặc sản đãi khách thành phố về chơi?

Ai là người được lợi?

Chúng tôi ra về khi trời chạng vạng chiều, KCN Bình Minh đã hoang vu, lại càng vắng lặng đến ghê sợ. Cỏ mọc hỗn loạn mênh mông bên những con đường nhựa loang lổ, vỡ nát vì xuống cấp. Gió thổi u u luồn qua những ngôi nhà thô, không cửa, không người… Dạo một vòng trong KCN, chúng tôi chỉ thấy những chú trâu, bò đang lặng lẽ gặm cỏ, như nhắc nhở rằng đây đã từng một thời là mảnh đất nông nghiệp trù phú, đem lại hàng ngàn tỉ đồng cho mỗi vụ mùa bưởi bội thu.

Trâu, bò gặm cỏ trên những bãi đất trống trong Khu công nghiệp Bình Minh

Ở một số nước, trong đó có Nhật, một quốc gia có nền công nghiệp phát triển hàng đầu thế giới, chính quyền chỉ lấy những vùng đất hoang vu, khô cằn, sỏi đá, không thể phát triển nông nghiệp được để quy hoạch thành những khu công nghiệp. Người ta quý đất nông nghiệp như vàng, nhất là những vùng đất màu mỡ phù sa, những vùng trồng cây đặc sản vì không phải ở đâu cũng có được lợi thế này. Những sản phẩm nông nghiệp, nhất là đặc sản, ở các quốc gia phát triển này được chăm chút, đầu tư kỹ lưỡng và có vị thế chẳng hề kém cạnh hàng công nghiệp trên thương trường quốc tế…

Thế mà, tại tỉnh Vĩnh Long, có một vùng đất đã từng trù phú, cây trái bạt ngàn, đang dần trở nên hoang hóa. Cứ cho rằng kế hoạch biến vùng bưởi Năm Roi thành KCN Bình Minh của Tỉnh Vĩnh Long là đã được nghiên cứu, cân nhắc kỹ trước khi thực hiện một cách “đúng chủ trương, đúng quy trình” đi, vậy thì kết quả nó đem lại cho tỉnh nhà, cho người dân tại chỗ, nằm ở đâu? Chẳng lẽ 13 năm không đủ để hiện hình một kết quả, dù chỉ là những dấu hiệu sơ khai?

Thế mạnh, phát triển đâu chúng tôi chưa thấy, người nông dân cư ngụ bao đời trên mảnh đất này cũng không thấy. Bây giờ, dù có nhìn ở góc độ nào cũng chỉ thấy mảnh đất được quy hoạch thành KCN Bình Minh đang phô bày hậu quả về những thiệt hại trên các mặt:

Cả một vùng đất rộng lớn chẳng mang lại lợi ích nào đáng kể cho việc góp phần vào sự phát triển nền kinh tế chung của tỉnh Vĩnh Long; những người nông dân đang mỏi mòn, kêu gào nỗi oan khuất của mình, sống lay lắt trên mảnh đất ông cha họ khai phá, để lại; chủ đầu tư KCN không thể lấp đầy được KCN với các nhà máy, không hình thành được dãy phố thương mại sầm uất, văn minh, hiện đại như dự kiến; cả một KCN rộng lớn hàng trăm hecta đất chỉ có vài nhà máy hoạt động trong suốt 13 năm, lãng phí quĩ đất một cách khủng khiếp; chính quyền tỉnh thì bị dân khiếu kiện miệt mài…

Hàng trăm căn nhà do công ty Hoàng Quân xây dựng, không người ở như thế này từ nhiều năm nay

Bỏ qua những tập hồ sơ dày cộp với những kế hoạch vĩ mô, vi mô, quy trình thực hiện... tất cả mọi người không có liên quan đến việc hoạch định, thực thi dự án này chỉ muốn nhìn sự việc theo một cách giản đơn, ai cũng hiểu: Thực hành và kết quả. Nếu kết quả tốt cho mọi người, cho đất nước, thì người ta cho đó là đúng, còn ngược lại là sai, thế thôi! Nếu kết quả là sai, thì chẳng có tập hồ sơ nào có thể biện minh cho cái sai ấy…

Cái sai, có thể dùng ngôn từ để ngụy biện là… chưa đúng, như một số người vẫn làm. Nhưng, tới bao giờ thì mới… đúng? Cái chưa đúng, nếu kéo dài đến một thời gian “không hứa trước được”, thì đã có thể tạm xem như đó là sai. Vậy nếu đó là sai, thì ai sẽ là người chịu trách nhiệm cho cả một quãng thời gian dài ấy, cho quá khứ, hiện tại và cả tương lai?

Có quá nhiều KCN được lập ra trên khắp các tỉnh, thành trong cả nước trong suốt mấy chục năm qua. Thế nhưng, đến nay chúng ta vẫn còn là một nước có nền công nghiệp chưa phát triển bởi những KCN không ra hình ra dáng như KCN Bình Minh, và nền sản xuất nông nghiệp thì lạc hậu, manh mún…