Làm thế nào việc sưu tập giày thể thao trở thành một ngành công nghiệp triệu đô?

Vào năm 2009, Derek Morrison đứng trong một cửa hàng ở sân bay và cân nhắc chi 960 USD cho một đôi giày thể thao Louis Vuitton x Kanye West được làm thủ công từ da lộn. Nhưng cuối cùng anh lại bỏ qua nó. Hơn một thập kỷ sau, đôi giày này được rao bán trực tuyến với giá 10.000 USD.

Morrison, hiện làm Giám đốc cấp cao cho nền tảng bán lại giày thể thao StockX cho biết: “Tôi đã rất hối hận về điều đó”.

Được phát hành chỉ vài tháng trước khi rapper Kanye West ra mắt dòng giày Nike Yeezy, đôi giày thể thao Louis Vuitton x Kanye West đã trở thành một phần của lịch sử thời trang. “Chúng đại diện cho sự đam mê giày thể thao, Kanye và thời trang cao cấp đã gây tranh cãi vào thời điểm đó nhưng đó là một thời điểm quan trọng trong ngành. Đó là một bước đột phá mở đường cho kỷ nguyên mà chúng ta thấy ngày nay”, Morrison cho biết.

Kỷ lục đấu giá cho giày thể thao đã bị phá vỡ nhiều lần kể từ năm 2017, từ hơn 190.000 USD cho một đôi Converse có chữ ký của cầu thủ bóng rổ Michael Jordan khi anh sử dụng đôi giày này tại Thế vận hội 1984 cho đến 615.000 USD cho đôi Nike Air vào năm 2020. Sau đó, vào đầu năm nay, một mẫu thiết kế Nike x Yeezy được Kanye West mang trong lễ trao giải Grammy 2008 đã trở thành đôi giày thể thao đắt nhất lịch sử sau khi được bán qua hình thức bán riêng với giá 1,8 triệu USD.

Theo Caitlin Donovan, trưởng bộ phận túi xách, thời trang và giày thể thao của sàn đấu giá Christie’s trong vòng 5 năm qua, đã có một sự bùng nổ trong việc các nhà sưu tập chi số tiền lớn cho những đôi giày quý hiếm. Cùng với nền tảng bán giày thể thao Stadium Goods, Donavan "second hand" gần đây đã có một đợt bán đấu giá tập trung vào dòng giày Jordan của Nike. Phiên đấu giá trực tuyến kết thúc vào tuần này và có gần 30 đôi giày quý hiếm được rao bán, từ nguyên mẫu giày Jordan cho đến những phiên bản giới hạn. Đôi Air Jordan High 1s là món đồ đắt nhất trong phiên đấu giá với giá bán lên tới 27.500 USD.

“Trong cuộc đấu giá này, một số đôi giày mang tính biểu tượng bắt đầu được xuất hiện và chúng có một ý nghĩa đặc biệt với lịch sử thời trang và văn hóa đại chúng. Chúng đã từng được dùng bởi những người chiến thắng trong giải Grammy, biểu tượng thời trang nổi tiếng và những vận động viên thể thao xuất chúng”, Donovan nói.

Giá của những đôi giày được đấu giá tăng cao phản ảnh sự tăng trưởng mạnh mẽ của thị trường giày thể thao bán lại, hiện StockX ước tính giá trị khoảng 10 tỉ USD. Con số này được dự đoán là sẽ tăng lên gần 30 tỉ USD vào năm 2030 khi ngày càng nhiều nhà sưu tập đầu tư vào các đôi giày phiên bản giới hạn với mục đích trưng bày như một tài sản quý giá.

Ligaya Salazar, người phụ trách cuộc triển lãm mới do StockX tài trợ của Bảo tàng Thiết kế London mang tên Sneakers Unboxed: Studio to Street nói rằng "chính những người trẻ đã tạo ra những đôi giày thể thao ngày nay. Những người yêu thích giày thể thao có tác động lớn đến ngành công nghiệp này”.

Văn hóa giày thể thao cũng gắn bó sâu sắc với văn hóa thể thao, đặc biệt là sau khi đôi giày thể thao Air Jordan năm 1985 của Nike được ra mắt. Donovan gọi đó là “đôi giày thể thao đầu tiên và đáng để sưu tầm nhất”.

“Đó là những đôi giày thể thao mang tính biểu tượng thời kỳ đầu của siêu sao bóng rổ Michael Jordan. Nó đã gây dấu ấn mạnh trong văn hóa đại chúng và tạo ra một loạt các nhà sưu tập mới, những người yêu thích giày thể thao”, Donovan nói.

Nhà sưu tập giày thể thao Ann Jacobe, người sở hữu khoảng 500 đôi giày cho biết cô vui mừng khi nhận thấy sự quan tâm từ các nhà đầu tư và các sàn đấu giá đồ xa xỉ. Trong khi đó Filipina, người không đếm xuể đã chi bao nhiêu tiền cho giày thể thao cho rằng “những đôi giày có thể được coi là một tác phẩm nghệ thuật”.

Trong khi một số nhà sưu tập giày thể thao chỉ đơn thuần coi đó là một khoản đầu tư, những người khác như Jacobe không chỉ đơn giản muốn sở hữu những đôi giày độc lạ mà họ còn muốn sở hữu những câu chuyện và phong cách sống đằng sau chúng. Nói về sở thích của mình, Jacobe nói: “Đôi khi đó là cách một đôi giày làm tôi ngây ngất khi nhìn thấy chúng lần đầu tiên, đôi khi lại là câu chuyện đằng sau chúng và cách chúng tạo nên giá trị của tôi”.

Nếu Air Jordans là một trong những đôi giày thể thao phổ biến nhất trên thị trường thì chúng cũng có một câu chuyện nổi tiếng ẩn chứa đằng sau. Nó là kết quả của sự hợp tác giữa siêu sao bóng rổ Michael Jordan và hãng Nike, thiết kế này đã nổi tiếng tuân theo “quy tắc 51%” của NBA rằng giày phải có màu trắng làm chủ đạo. Tuy nhiên, Jordan đã từng đi một đôi đỏ đen trong một trận đấu, tạo nên những khác biệt, Nike sau đó đã tận dụng phát hành lại Air Jordan 1s với phiên bản giới hạn.

Nhận thức rõ ràng sức mạnh của văn hóa giày thể thao, Nike kể từ đó đã hợp tác với các nhãn hiệu thời trang cao cấp như Dior và Sacai cũng như những người nổi tiếng khác như Travis Scott. Những hãng khác cũng làm theo, từ giày thể thao chủ đề Marvel Avengers của Adidas cho đến sự hấp dẫn của Balenciaga kết hợp với các tựa game của PlayStation.

Tuy nhiên, không phải tất cả các nhà sưu tập đều bắt nguồn từ tình yêu dành cho giày thể thao. Đối với nghệ thuật và lợi ích kinh tế, giày có thể đại diện cho cả một khoản đầu tư. “Phiên bản giới hạn lặp lại các phong cách cổ điển luôn là đỉnh cao của thị trường sưu tập đồ xa xỉ. Các nhà sưu tập tìm kiếm những tác phẩm này được phát hành với số lượng giới hạn trên thị trường”, Morrison cho biết.

Việc nắm giữ các thiết kế phiên bản giới hạn mới ngày càng trở thành một công việc kinh doanh lớn. Những người sưu tập có thể đã từng phải xếp hàng bên ngoài các cửa hàng để có được những mẫu mới nhất. Nhưng ngày nay thay vào đó, nhiều người chuyển sang mua sắm trực tuyến, sử dụng phần mềm tự động mua hàng vào thời điểm một bộ sưu tập mới xuất hiện rồi giao bán lại.

StockX cho biết sự kết hợp Jordan 1 Retro High Dior là bản phát hành giày sneaker đắt nhất năm 2020 được bán với giá 2.000 USD nhưng lại kiếm được 11.000. USD thông qua một cuộc đấu giá trực tuyến của Sotheby. Chỉ có 8.500 đôi giày dòng này được sản xuất và chúng được ra mắt vào dịp kỷ niệm 35 năm của dòng Air Jordan, tạo nên bộ ba hoàn hảo của sự hiếm có. Vào ngày hôm nay, giá của một đôi Jordan 1 Retro High Dior trên StockX là hơn 12.600 USD.

“Có rất nhiều yếu tố khiến một số đôi giày có thể đắt hơn những đôi khác, bao gồm cả độ hiếm của nó, nó đã được người nổi tiếng đi hay đó là một cường điệu. Nhưng nói chung, nó phụ thuộc vào cung và cầu, càng ít và hiếm thì chúng càng trở nên hấp dẫn và tạo tiếng vang cũng như phải chi rất nhiều tiền để có được”, Morrison nói.

Nhưng bất kể các nhà sưu tập mua vì niềm vui hay lợi nhuận, tất cả đều đang tìm kiếm những đôi giày thể thao nói lên văn hóa, lịch sử. “Chúng không chỉ là một thứ gì đó đi trên đôi chân của bạn, chúng còn là một thứ phương tiện để bạn thể hiện bản thân cho dù bạn là ai”.