Những lỗi tiếng Việt thường thấy trên báo chí, truyền thông (tiếp)

Kỳ trước: Những lỗi tiếng Việt thường thấy trên báo chí, truyền thông

4. Những từ nước ngoài về đo lường viết tắt như: km (ki lô mét), kg (ki lô gam), ha (héc ta), m² (mét vuông)… bị nhiều phóng viên và tờ báo dùng không chuẩn mực. Cần lưu ý rằng những từ đó khi đi liền với con số cụ thể thì có thể viết tắt (ví dụ 200ha, 15km) nhưng khi đi với chữ thì phải viết đầy đủ (ví dụ 200 ngàn héc ta, 1 vạn ki lô mét). Điều rất đáng lưu ý là trong tiếng Việt đã có những từ thay thế rất gọn nhưng ít được dùng, ví dụ: cây số (ki lô mét), ký (ki lô gam).

Ngoài ra, cần quy định rõ những chữ viết tắt chỉ đơn vị tiền tệ, thời gian, đo lường… (như đồng-đ, mét-m, giờ-g, ki lô wat giờ-kwh…) cần viết sát ngay sau các con số bởi khi nó nằm ở cuối dòng dễ bị đẩy xuống dòng dưới đứng một mình, trái với quy chuẩn tiếng Việt.

5. Dùng dấu phảy (còn được đọc là phẩy) tràn lan. Không chỉ trên mặt báo mà ngay cả những văn bản quan trọng của nhà nước bây giờ cũng nhan nhản sự lạm dụng dấu phảy. Họ lý giải rằng tách ra bằng dấu phảy để nhấn mạnh, làm rõ từng thành phần, từng yếu tố được nói đến nhưng thực ra không cần thiết bởi không dùng dấu phảy thì người đọc vẫn hiểu nội dung văn bản đang thể hiện cái gì. Rất nhiều từ ghép, thành ngữ cần phải viết liền thì bị tách ra bằng dấu phảy khiến văn bản trở nên rối, vô duyên, ví dụ: phòng, chống tham nhũng (trong khi đó lại viết liền phòng chống lụt bão); tắm, giặt; cơm, áo, gạo, tiền; rút dây, động rừng; trọng nam, khinh nữ; mưa to, gió lớn; dạy thêm, học thêm; nhà cao, cửa rộng; giận cá, chém thớt…

6. Sai về từ Hán Việt rất phổ biến, nhất là khi dùng những từ: yếu điểm (để nói về điểm yếu), vấn nạn (được hiểu là vấn đề tệ nạn), sáp nhập (được hiểu sát vào và nhập lại), tự (khi viết về ai đó kèm theo một cái tên phụ, ví dụ: Hải, tự Hải bánh; đúng ra phải viết tức Hải bánh; bởi tên tự là tên chữ chỉ dùng cho những bậc hiền tài, không thể dùng cho kẻ xấu). Trên một tờ báo còn đặt cái tít rõ to “Trúng khẩu đồng từ” mà lẽ ra phải là “Chúng khẩu đồng từ”, không phải sơ suất sai chính tả mà do không hiểu nghĩa cụm từ Hán Việt này (bằng chứng là lặp nhiều lần trong bài), bởi không hiểu nghĩa Hán Việt, cứ dùng bừa.

7. Không hiểu do đâu, từ bao giờ, trên cả báo in lẫn phát thanh, truyền hình các phóng viên, phát thanh viên hay dùng cụm từ “bên cạnh đó”. Trong rất nhiều trường hợp, đúng ra phải dùng từ “ngoài ra” bởi không thể “bên cạnh đó” với những điều được nhắc đến ở dạng vô hình, không cụ thể. Lỗi này rất phổ biến, trên tờ báo nào, buổi phát thanh, truyền hình nào cũng mắc.

8. Tốt nhất là tiến tới bỏ dần các chữ số La Mã trên mặt báo vì khó đọc, khó nhớ. Ví dụ: thế kỷ XIX, thế kỷ XXI, điều XXVIII... vừa rườm rà, vừa khó suy; trong khi viết đơn giản 19, 21, 28 thì ai cũng biết.

Nguyễn Thông