Tân Tổng thống Angola sẽ chặn được quan chức rửa tiền?

Ông Lourenco được Tổng thống José Eduardo dos Santos đề cử làm người kế nhiệm và được cho là sẽ trúng cử tổng thống. Ông Dos Santoslãnh đạo Angola suốt từ năm 1979 đến nay.

Tiền bất chính đổ qua "thuộc địa"Bồ Đào Nha

Nhưng sức ép sẽ lập tức đè nặng lên vị Bộ trưởng Quốc phòng từng hứa sẽ tăng cường minh bạch, xử lý những quan chức cấp cao bị cáo buộc nhận hối lộ và “rửa tiền” ở Angola, quốc gia sản xuất dầu thô lớn hàng thứ hai châu Phi. Angola từng là thuộc địa của Bồ Đào Nha vàđến năm 1975 thì độc lập.

Những vụ bê bốiđều liên quan Sonangol, tập đoàn dầu khí nhà nước từng vực dậy nền kinh tế đất nước nam châu Phisau khi kết thúc cuộc nội chiến 1975-2002. Nhờ Sonangol, nhiều nhân vật quyền thế Angola đã có thể chuyển hàng triệu USD thành những tòa nhà sang trọng ở Bồ Đào Nha, trong lúc nhiều người dân Angola thuộc nhóm công dân nghèo nhất thế giới.

Báo New York Times viết Bồ Đào Nha từng đô hộ Angola thìnay bị Angola “đô hộ” lại, khigiới nhà giàu Angola đến thủ đô Lisbon mua sắm hàng hiệu, nhà sang, làm chủ vô số ngân hàng, công ty của Bồ Đào Nha.

Hồi tháng 7, ngành công tố Bồ Đào Nha cáo buộc 7 công dân Angola “rút ruột” 10 triệu euro (11,7 triệu USD) bằng cách lập hợp đồng giả giữa Sonair (nhánh hàng không của Sonangol) với hãng hàng không TAP của Bồ Đào Nha.

Khoản tiền này được dùng để mua những ngôi nhà sang trọng ở Bồ Đào Nha. Những người hưởng lợi là một cựu Tổng giám đốc Sonangolvà cựu Phó chủ tịch Sonangol -con trai cùng cha khác mẹ của Phó tổng thống Manuel Vicente. Cả hai công ty trên cùng 2 người này chưa hề bị buộc tội nào.

Nhà báo Rafael Marques (Angola), ngườicung cấp chứng cứ cho các công tố viên Bồ Đào Nha, nói:“Các vụ án này đều bị treo”.

Phó tổng thống “chạy án” với thẩm phán

Tòa án Bồ Đào Nha cũng đã có những quyết định, trao quyền cho ngành công tố điều tra hàng chục quan chức trong đảng cầm quyền Phong trào nhân dân giải phóng Angola (MPLA).

Phó tổng thống Vicente được cho là đã mua một tòa nhà 9 tầng trong khu dân cư cao cấp Estoril Sol ở vùng ngoại ô thủ đô Lisbon (Bồ Đào Nha) với giá 3,83 triệu euro hồi năm 2007. Khu dân cư này có nhiều nhân vật quyền thế Angola sống, gồm một cựu Bộ trưởng Tài chính và vợ của tướng Manuel Vieira Dias, chỉ huy an ninh - tình báo của Tổng thống Santos.

Những lần chuyển khoản của ông Vicente đã khiến chính quyền để ý. Lúc đó, ông là Chủ tịch Sonangol.

Năm 2011, khi ông Vicente chuẩn bị tranh cử Phó tổng thống Angola, một cuộc điều tra nghi án ông "rửa tiền"cũng được tăng tốc.

Ngày 29.11.2011, đại diện của ông Vicente ở Bồ Đào Nhagửi email đề nghị ông giải thích nguồn tiền mua nhà, đem theo tài liệu báo lương thưởng và có chữ ký của những quan chức Sonangol. Người đại diện nói rằng“không thể nói chuyện qua điện thoạivì có thể bị nghe lén”.

Cáo trạng của tòa án Bồ Đào Nha nói thư điện tử này là chứng cứ chống lại ông Vicente.

Tháng 2.2017,ngành công tố Bồ Đào Nha còn khẳng địnhông Vicente đút lót số tiền 810.000 USDcho một thẩm phán Bồ Đào Nha phụ trách điều tra nghi án ông "rửa tiền". Vị thẩm phán còn được giúp có việc làm mớitại một ngân hàng Bồ Đào Nha mà Sonangol là cổ đông chính.

Vài tháng sau, hai vụ điều tra tòa nhà và khả năng tài chính của ông Vicente được hủy.

Vụ án nào cũng phải xem xét từ từ, từng vụ một

Phó tổng thống Vicente sẽ phải hầu tòa ở Bồ Đào Nhavề tội “chạy án” với thẩm phán Bồ Đào Nha. Vụ xử này chưa xác định ngày và có thể sẽ tiến hành xử vắng mặt.

Ngành công tố Bồ Đào Nha chưa yêu cầu Angola dẫn độ ông Vicente chịu xét xử. Luật sư của ông từ chối bình luận với WSJ.

Nhưng những cáo buộc làm hỏng tham vọng chính trị của Phó tổng thống Vicente, người từng được chọn sẽ kế nhiệm Tổng thống Santos.

Chính phủ Angola đã lên án những cáo buộc chống lại Phó tổng thống Vicente là để phá rối quan hệ song phương Angola - Bồ Đào Nha.

Khi tranh cử tổng thống, ông Luorenco (63 tuổi)đã nêu rõ cương lĩnh là “chống tham nhũng”, “tạo ra việc làm” và “Angola tươi đẹp hơn”. Nỗ lực chống tham nhũng của ông cũng minh họa nỗ lực của châu Âutrong việc chặn dòng tiền bất chính từ châu Phi chảy qua.

Khi được hỏi ông sẽ ủng hộ việc tòa án nước ngoài truy tố các quan chức Angola tham nhũng hay không, ông Lourenco nói rằngkhông một công dân nào có quyền đứng trên pháp luật. Nhưng ông cũng nói thêm rằng ông sẽ bảo vệ chủ quyền quốc giatrong những vụ án có động cơ chính trị: “Chúng tôi sẽ giải quyết từng vụ một”.

Con gái Tổng thống Angola giàu nhất châu Phi

Hồi tháng 6, tòa án phúc thẩm Bồ Đào Nha cũng tuyên bố rằngcác công tố viên có quyền điều tra nghi án tướng tình báo an ninh Dias và bà Isabel "rửa tiền". Luật sư của bà Isabel và của tướng Dias từ chối bình luận. 2 người từng khẳng định không hề có sai phạm nào.

Bà Isabel(44 tuổi)là con gái cả của Tổng thống Santos, được tạp chí Forbes gọi là người phụ nữ giàu nhất châu Phivới số tài sản 3,5 tỉ USD.

Năm ngoái, cha bà Isabel chọn bà làm Tổng giám đốc Sonangol. Một nhóm luật sư nói đó là cách để Tổng thống Dos Santos hủy chứng cứ ông "rút ruột"công quỹ trước khi mãn nhiệm. Nhưng họ không thể đạt mục tiêu cấm bà nhận chức vụ.

Bà Isabelcũng nắm nhiều cổ phần ở các lĩnh vực như mỏ kim cương, điện thoại di động, ngân hàng… nhưng không cho biết nguồn gốc số vốn.

Hai năm qua, bà Isabel luôn dự Liên hoan phim Cannes (Pháp) để khoe viên kim cương 404 carat của nhà kim hoànGrisogono (Thụy Sĩ) của gia đình bà.

Người em trai cùng cha khác mẹ Danilo dos Santos, trong độ tuổi 20,gần đây được chia nhiều cổ phần trong một ngân hàng Angola. Tại một cuộc đấu giá từ thiện, cậu này chi590.000 USD để mua một bộ sưu tập ảnh. Vụ này gây phẫn nộ cho người dân nghèo Angola, nơi mà hệ thống y tế yếu kém khiến dịch sốt vàng da làm chết hơn 350 người hồi năm 2016.

Ông Santos làm Tổng thống từ tháng 9.1979 và có 38 năm cầm quyền liên tiếp. Năm 2016, ông quyết định không tranh cử thêm nhiệm kỳ 5 năm thứ 10.

Có tin ông đã tuổi cao sức yếunên giới thiệu Bộ trưởng Quốc phòng Lourenco làm người kế nhiệmvà được MPLA chấp thuận. Ông Lourenco được quân đội kính trọng vìkhông có lối sống xa hoa như các nhân vật quyền thế khác.

Thăm dò dư luận cho rằng MPLA sẽ tiếp tục giữ thế đa số ở Quốc hội Angoladù nước này lâm vào khủng hoảng kinh tế, khi giá dầu thô giảm giá năm 2014 làm suy yếu công quỹ Angolavà làm đồng kwanza mất giá.

Dù GDP đầu người ở Angola là 4.320 USD nhưnghầu hết trong 29 triệu dân Angola là dân nghèo, tuổi thọ trung bình là 54,2 tuổi (mức thọ trung bình thấp thứ nhì thế giới, chỉ sau Sierra Leone).

Isaias Samakuva, ứng cử viên tổng thống của đảng đối lập UNITA, kêu gọi cử tri bỏ phiếu cho ông“để thay đổi, thoát cuộc đời nghèo khó, không có điện, thất nghiệp và đói kém”. Ông Samakuva(71 tuổi)làm thủ lĩnh UNITA sau cái chết của thủ lĩnh ly khai Jonas Savimbi năm 2002. Cái chết này giúp chấm dứt nội chiến 27 năm ở Angola (1975-2002).