Tội ‘Đầu cơ’ được hiểu như thế nào trong tình hình dịch COVID-19?

Phân tích rõ hơn về tội “Đầu cơ”, luật sư Lê Hồng Hiển (Đoàn Luật sư TP.Hà Nội) cho rằng đối với tình hình kinh tế - xã hội ổn định như ở Việt Nam, tội phạm liên quan đến tội “Đầu cơ” không được phổ biến bởi tội danh này chỉ xảy ra khi xuất hiện những điều kiện, hoàn cảnh cụ thể. Tuy nhiên, trong tình hình bệnh dịch COVID-19 đang diễn biến hết sức phức tạp như hiện nay, không phủ nhận nhiều đối tượng sẽ nhân cơ hội này để đầu cơ thu lợi bất chính.

Theo quy định tại BLHS 2015, tội “Đầu cơ” được hiểu là hành vi lợi dụng tình hình khan hiếm hoặc tạo ra sự khan hiếm giả tạo trong tình hình thiên tai, dịch bệnh, chiến tranh hoặc tình hình khó khăn về kinh tế mua vét hàng hóa thuộc danh mục mặt hàng bình ổn giá hoặc thuộc danh mục hàng hóa được Nhà nước định giá nhằm bán lại thu lợi bất chính.

Luật sư Hiển phân tích: “Người thực hiện hành vi đầu cơ là do lỗi cố ý trực tiếp; tức là nhận thức rõ hành vi của mình gây ra sự khan hiếm hàng hoá, làm cho hàng hoá tăng giá nhưng vì lợi nhuận nên vẫn mua vét; thấy trước được hậu quả của hành vi và mong muốn cho hậu quả đó xảy ra. Động cơ, mục đích của người phạm tội này là dấu hiệu bắt buộc của cấu thành tội phạm (nhằm thu lợi bất chính)”.

Tuy nhiên, luật sư Hiển cũng nêu rõ nếu việc mua vét hàng hóa không có mục đích bán lại nhằm thu lợi bất chính như mua vét để cứu trợ, để tặng cho các tổ chức cá nhân với mục đích từ thiện thì không cấu thành tội này.

Ngoài ra, theo luật sư Đặng Văn Cường (Đoàn Luật sư TP.Hà Nội), "lợi dụng tình hình khan hiếm" được hiểu là do điều kiện hoàn cảnh nhất định như thiên tai, dịch bệnh, chiến tranh hoặc tình hình khó khăn về kinh tế,một số loại hàng hóa không đủ cung ứng cho thị trường dẫn đến bị khan hiếm nhưng người phạm tội đã mua vét những hàng hóa bị khan hiếm đó nhằm để bán lại thu lợi bất chính.

“Tạo ra sự khan hiếm giả tạo” được hiểu là trong tình hình thiên tai, dịch bệnh, chiến tranh hoặc tình hình khó khăn về kinh tế, mặc dù các loại hàng hóa cần thiết không bị thiếu nhưng lợi dụng tình hình này, người phạm tội đã tích trữ hàng hóa, găm hàng để tạo ra sự khan hiếm giả tạo để mua vét hàng hóa nhằm bán lại thu lợi bất chính.

Luật sư Cường cũng chỉ ra rằng “mua vét hàng hóa” được hiểu là hành vi mua hàng để dự trữ với mục đích chờ giá cao hoặc đẩy giá cao lên để bán thu lợi bất chính. Đặc biệt,số lượng hàng hóa phải đảm bảo giá trị từ 500.000.000 đồng trở lên hoặc thu lợi bất chính từ 100.000.000 đồng trở lên thì mới thỏa mãn tội danh này. Nếu giá trị không lớn thì không đủ yếu tố cấu thành tội này.

Mới đây nhất, liên quan đến dịch bệnh COVID-19 có nhiều diễn biến phức tạp và đặc biệt gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của con người, đã dẫn đến việc một cơ sở kinh doanh lợi dụng tình trạng này để gom hàng, găm hàng, đẩy giá một số mặt hàng thiết yếu lên cao như khẩu trang, lương thực…

Chính vì vậy, Hội đồng Thẩm TAND Tối cao đã có ban hành văn bản hướng dẫn xét xử tội phạm liên quan đến phòng, chống dịch bệnh COVID-19, trong đó mục 1.8 quy định: Người có hành vi lợi dụng sự khan hiếm hoặc tạo sự khan hiếm giả tạo trong tình hình dịch bệnh COVID-19 để mua vét hàng hóa đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền công bố là mặt hàng bình ổn giá hoặc hàng hóa được Nhà nước định giá nhằm bán lại để thu lợi bất chính thì bị xử lý về tội “Đầu cơ” theo quy định tại Điều 196.

Theo nội dung này có thể hiểu dịch bệnh COVID-19 được coi là hoàn cảnh phạm tội bắt buộc để thỏa mãn tội danh này, bất kỳ hành vi đầu cơ nào trong thời điểm dịch bệnh COVID-19 nếu thỏa mãn các yếu tố khác tại Điều 196 BLHS,đều có thể bị xử lý hình sự theo quy định này.

Như vậy, luật sư Lê Hồng Hiển nhấn mạnh cần đẩy mạnhtuyên truyền, vận động toàn thể nhân dân để nhận thức rõ ràng vấn đề này. Bất cứ hành vi nào có dấu hiệu đầu cơ, gây nguy hiểm và thiệt hại cho xã hội đều sẽ bị pháp luật trừng trị một cách thích đáng.