TS Cấn Văn Lực: Cần sớm “luật hóa” Nghị quyết 42 về xử lý nợ xấu

Tỷ lệ nợ xấu có xu hướng tăng từ năm 2020

Số liệu từ Ngân hàng Nhà nước (NHNN) cho thấy cuối năm 2021 tỷ lệ nợ xấu nội bảng là 1,9% (tăng 0,21 điểm phần trăm so với cuối năm 2020), nếu tính thêm nợ bán cho VAMC thì con số này là 3,9%. Tỷ lệ nợ xấu gộp (bao gồm nợ xấu nội bảng, nợ xấu bán cho VAMC chưa được xử lý và nợ xấu tiềm ẩn từ các khoản cơ cấu lại) tăng mạnh lên mức 7,31% cuối năm 2021 từ mức 5,1% cuối năm 2020 và gần tương đương với con số cuối năm 2017 (7,4%), cũng là năm mà Nghị quyết 42 bắt đầu có hiệu lực.

TS Cấn Văn Lực, chuyên gia kinh tế trưởng của BIDV cho rằng nợ xấu của hệ thống tài chính tín dụng gia tăng là điều đã được dự báo trước khi mà sự bùng phát của đại dịch COVID-19 đã gây ra các tổn thất nặng nề đối với các hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp, sinh kế và đời sống của người dân.

Theo báo cáo tài chính năm 2021 mới được các ngân hàng công bố, nợ xấu có xu hướng gia tăng rõ rệt tại một số ngân hàng, thí dụ như VPBank (tăng 60% so với 2020), Vietinbank (49%), VIB (58%), HDB (43%...; bình quân số dư nợ xấu 28 ngân hàng thương mại niêm yết và Agribank tăng 17,3% so với năm 2020.

Theo TS Lực, dự báo bối cảnh kinh tế Việt Nam và thế giới cùng với môi trường pháp lý cho hoạt động xử lý nợ xấu trong năm 2022 không hoàn toàn thuận lợi cho vấn đề giải quyết nợ xấu của hệ thống tài chính tín dụng.

Theo đó, trong bối cảnh dịch bệnh vẫn còn tiếp diễn trong năm 2022, hoạt động kinh tế tiếp tục phục hồi song doanh nghiệp vẫn gặp nhiều khó khăn khiến nợ xấu có xu hướng gia tăng. Vấn đề nợ xấu có thể trở thành tâm điểm của thị trường tài chính Việt Nam trong năm 2022, khi mà tỷ lệ nợ xấu gộp đang ở mức cao nhất trong vòng 4 năm trở lại đây, phá vỡ thành quả tái cơ cấu các tổ chức tài chính tín dụng giai đoạn 2016-2020.

Do có độ trễ, nợ xấu nội bảng được dự báo có thể lên mức 2,3 - 2,5% và nợ xấu gộp sẽ khoảng 6% trong năm 2022 và có thể còn ở mức cao hơn khi từ năm 2024, quy định giữ nguyên nhóm nợ hết hiệu lực (theo Thông tư 14), nếu tình hình phục hồi kinh tế thiếu khả quan.

Nửa cuối năm 2022, các vấn đề về khung pháp lý có thể xoay chuyển theo hướng không có lợi cho vấn đề xử lý nợ xấu của toàn ngành ngân hàng. Cụ thể, Thông tư 14 sẽ hết hiệu lực từ ngày 30.6.2022 và nếu không được gia hạn thì nợ xấu tiềm ẩn từ số dư nợ được cơ cấu theo thông tư này sẽ được thể hiện rõ ràng hơn trên bảng cân đối tài sản của các ngân hàng, khiến rủi ro nợ xấu khả năng tăng cao.

Hơn nữa, Nghị quyết 42 cũng sẽ hết hiệu lực từ ngày 15.8.2022 và khi đó thì toàn bộ cơ chế thí điểm xử lý nợ xấu theo nghị quyết này cũng sẽ kết thúc. Trong trường hợp Nghị quyết 42 không được gia hạn hoặc luật hóa sẽ gây ra việc thiếu hụt các cơ chế xử lý hiệu quả nợ xấu.

Sớm luật hóa Nghị quyết 42

TS Cấn Văn Lực cho rằng Chính phủ nên xem xét đề xuất Quốc hội sớm tổng kết Nghị quyết 42, tiến tới luật hóa Nghị quyết 42 trên cơ sở rà soát, hoàn thiện và hệ thống hóa các quy định pháp luật liên quan; hoặc ít nhất là gia hạn, có điều chỉnh phù hợp Nghị quyết 42 theo hướng tiếp thu các mặt được, giải quyết các tồn tại, vướng mắc trong quá trình thực thi.

TS Cấn Văn Lực, chuyên gia kinh tế trưởng BIDV

Lý do là Nghị quyết 42 đã mang lại rất nhiều kết quả tích cực cho công tác xử lý nợ xấu. Theo số liệu được công bố gần đây nhất của NHNN, lũy kế từ thời điểm Nghị quyết 42 bắt đầu có hiệu lực (tháng 8.2017) đến hết tháng 8.2021, hệ thống các tổ chức tài chính tín dụng đã nhận diện 424,1 nghìn tỉ đồng nợ xấu và đã giải quyết được 364,1 nghìn tỉ đồng (khoảng 86%); góp phần hoàn thiện thể chế, khung pháp lý cho công tác xử lý nợ xấu; đẩy nhanh hơn tốc độ xử lý nợ xấu, góp phần quan trọng vào thực hiện thành công Đề án cơ cấu lại các tổ chức tài chính tín dụng giai đoạn 2016-2022.

Cụ thể, cũng theo số liệu công bố mới nhất của NHNN, xử lý nợ xấu theo Nghị quyết 42 với mức trung bình khoảng 7,15 nghìn tỉ đồng/tháng (giai đoạn từ ngày 15.8.2017 đến hết tháng 8.2021), gấp hơn 2 lần so với mức 3,63 nghìn tỉ đồng/tháng của giai đoạn 2012-2017 trước khi có Nghị quyết 42.

Tuy nhiên, theo ông Lực, trong quá trình thực hiện Nghị quyết 42 vẫn còn một số vướng mắc. Cụ thể, sự vào cuộc, kết hợp của các cơ quan chức năng, địa phương còn chưa kịp thời, chưa đồng bộ và nhất quán, dẫn đến quá trình thực thi nghị quyết gặp không ít khó khăn; nhiều vướng mắc trong xử lý tài sản đảm bảo liên quan đến quyền thu giữ tài sản bảo đảm (TSBĐ) của tổ chức tín dụng; việc mua, bán, sang tên TSBĐ là quyền sử dụng đất, tài sản gắn liền với đất, tài sản gắn liền với đất hình thành trong tương lai…

Ngoài ra, khâu định giá, thẩm định giá khoản nợ và TSĐB còn nhiều khó khăn; số lượng hồ sơ được áp dụng theo thủ tục rút gọn rất hạn chế. Trên thực tế, chỉ cần bên vay không thống nhất với tổ chức tín dụng về dư nợ hoặc người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan vắng mặt hay từ chối thực hiện nghĩa vụ bảo đảm… thì tòa án sẽ không áp dụng thủ tục rút gọn; Việt Nam vẫn còn thiếu vắng một thị trường mua bán nợ chính thức thực sự.

Vì lẽ đó, ông Lực cho rằng việc luật hóa Nghị quyết 42 sẽ góp phần quan trọng giải quyết những vướng mắc lớn nêu trên. Đồng thời, nợ xấu là vấn đề liên tục, luôn hiện hữu của ngành ngân hàng và có xu hướng gia tăng. Do ảnh hưởng của đại dịch COVID-19, tỷ lệ nợ xấu nội bảng và nợ xấu gộp sau khi suy giảm liên tục từ năm 2016 thì đến cuối năm 2021 đã tăng mạnh, quay lại mức gần tương đương với giai đoạn đầu triển khai Nghị quyết 42. Quy mô nợ xấu cũng sẽ ngày càng gia tăng khi quy mô tín dụng của hệ thống các tổ chức tín dụng cũng ngày một tăng lên.

Hơn nữa, việc luật hóa xử lý nợ xấu cũng góp phần hoàn thiện, tăng hiệu lực, hiệu quả của công tác thể chế, một trong 3 đột phá chiến lược tiếp tục được Đại hội Đảng 13 lựa chọn, thông qua.

Theo ông Lực, hướng luật hóa Nghị quyết 42 có thể được tiến hành theo 2 bước: Một là có thể gia hạn, điều chỉnh, cập nhật phù hợp Nghị quyết 42 với thời gian khoảng 3 năm để có thêm thời gian rà soát, chuẩn bị cho dự thảo luật, cũng như kịp thời tháo gỡ những vướng mắc nêu trên; hai là xây dựng Luật xử lý nợ xấu theo hướng phù hợp với thị trường và thông lệ quốc tế hơn.