Đó là khẳng định của PGS.TS Trần Đắc Phu - Cục trưởng Cục Y tế Dự phòng (Bộ Y tế) trước tình trạng người dân chê vắc xin Quinvaxem, đổ xô đưa trẻ đi tiêm vắc xin Pentaxim (vắc xin 5 trong 1), gây khan hiếm và tạo ra nhiều hệ lụy khác.
Theo PGS.TS Trần Đắc Phu, vắc xin Quinvaxem là vắc xin ho gà toàn tế bào; còn các vắc xin 5 trong 1 và 6 trong 1 là vắc xin vô bào. Thành phần ho gà khác nhau là công nghệ vô bào (chọn lọc các kháng nguyên của vi khuẩn) và toàn tế bào (vẫn còn giữ nguyên cấu trúc vi khuẩn).
Việt Nam đang sử dụng vắc xin ho gà toàn tế bào trong chương trình tiêm chủng mở rộng và đã tạo ra được nền miễn dịch cộng đồng vững chắc, tác nhân gây bệnh không lây lan. Hiện nay có 8% dân số tiêm vắc xin vô bào.
Thông báo của CDC - Hoa Kỳ (Trung tâm kiểm soát dịch bệnh Hoa Kỳ) và báo cáo tình hình bệnh ho gà tại Úc cho thấy, việc triển khai vắc xin ho gà toàn tế bào từ thập kỷ 90 trở về trước đã có hiệu quả làm giảm mạnh số mắc ho gà.
Tuy nhiên, sau một thời gian triển khai vắc xin ho gà vô bào thay thế từ những năm 1995, số mắc ho gà tăng lên nhiều lần mặc dù bên cạnh lịch tiêm chủng cho trẻ em, các nước này đã áp dụng lịch tiêm bổ sung cho trẻ lớn và phụ nữ có thai. Hiện các nước này đang xem xét lại hiệu quả của vắc xin ho gà vô bào.
“Miễn dịch cho cộng đồng của vắc xin ho gà vô bào là không mạnh bằng vắc xin công nghệ toàn tế bào”, ông Phu khẳng định.
Nhưng hiện nay nhiều bậc phụ huynh lo ngại, vắc xin có thành phần ho gà toàn tế bào có tỉ lệ phản ứng cao, trong khi vắc xin 5 trong 1, 6 trong 1 dịch vụ lại chưa ghi nhận trường hợp nào tai biến sau tiêm tại Việt Nam?
- Theo nghiên cứu công bố trên tạp chí PlosOne thì tại Ý đã có 1,5 triệu mũi tiêm vắc xin Infarix Hexa (vắc xin 6 trong 1) được thực hiện trong giai đoạn từ 1999-2004 và ghi nhận 21 trường hợp tử vong đột ngột trong vòng 15 ngày sau tiêm vắc xin này.
Vắc xin Pentaxim (vắc xin 5 trong 1) kết quả ghi nhận sau sử dụng vắc xin này cho thấy các trường hợp khóc nhiều dai dẳng chiếm 5,3%, nôn 16%. Tỉ lệ các phản ứng này gần như tương đương với vắc xin ho gà toàn tế bào.
Theo thông báo của Tổ chức Y tế thế giới, vắc xin ho gà toàn tế bào có tỉ lệ phản ứng nhẹ như sốt, sưng đau tại chỗ tiêm… cao hơn so với vắc xin chứa thành phần ho gà vô bào. Tuy nhiên, tỉ lệ phản ứng nặng của vắc xin ho gà vô bào và toàn tế bào là tương đương nhau.
Tại Việt Nam, hằng năm có khoảng 100.000-200.000 liều vắc xin ho gà vô bào được sử dụng tại các cơ sở tiêm chủng dịch vụ. Con số này thấp hơn nhiều so với 5,5 triệu liều vắc xin Quinvaxem được triển khai hằng năm trong Chương trình Tiêm chủng mở rộng trên toàn quốc.
Theo đánh giá năm 2014 của Tổ chức Y tế thế giới về các trường hợp phản ứng sau tiêm vắc xin Quinvaxem tại Việt Nam. Kết quả đánh giá cho thấy có 9 trường hợp phản ứng có liên quan đến vắc xin trên tổng số 14 triệu mũi tiêm (0,64/1 triệu liều), không có tử vong trong số 9 ca này. Chỉ ghi nhận 1 trường hợp sốc phản vệ trên tổng số 14 triệu mũi tiêm (0,07/1 triệu liều), thấp hơn so với thông báo của nhà sản xuất.
Tuy nhiên, thực tế thời gian qua nhiều trường hợp sau khi tiêm vắc xin Quinvaxem đã bị tử vong. Vậy điều này là do đâu, nếu không phải do vắc xin, thưa ông?
- Vắc xin sử dụng để tiêm chủng cho người khỏe (để phòng bệnh) nên nếu bị rủi ro thì luôn luôn khiến cộng đồng quan tâm. Khác với thuốc chữa bệnh, dùng đơn lẻ cho từng bệnh nhân, thì vắc xin được dùng cho số đông đối tượng trong đó chủ yếu là trẻ em.
Giai đoạn này trẻ rất dễ bị nhiễm trùng hay các bệnh bẩm sinh, là nguyên nhân chính gây ra tử vong. Theo ước tính của WHO (Tổ chức y tế thế giới) dị tật bẩm sinh và nhiễm trùng là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở trẻ dưới 5 tuổi tại Việt Nam. Nếu các dấu hiệu của bệnh chưa được phát hiện tại thời điểm tiêm chủng thì rất dễ có sự trùng hợp giữa thời điểm bệnh tiến triển và tiêm chủng, vì thế các dấu hiệu bất thường sau tiêm rất dễ bị quy kết do tiêm chủng.
Ngoài Việt Nam sử dụng vắc xin Quinvaxem còn quốc nào đang sử dụng loại vắc xin này để phòng ngừa bệnh tật cho trẻ?
- Từ năm 2006, vắc xin phối hợp phòng bệnh bạch hầu, ho gà, uốn ván, viêm gan B, viêm phổi/viêm màng não do vi khuẩn Hib (Quinvaxem) được sản xuất tại Hàn Quốc và đã đạt tiêu chuẩn tiền thẩm định về chất lượng của Tổ chức Y tế thế giới (WHO). Cho đến nay đã có khoảng 450 triệu liều vắc xin đã được sử dụng tại 94 quốc gia trên toàn thế giới.
Tại Việt Nam, vắc xin Quinvaxem được triển khai trong chương trình tiêm chủng mở rộng để tiêm chủng miễn phí cho trẻ dưới 1 tuổi từ tháng 6.2010. Vắc xin này được Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF) cung ứng cho Việt Nam và phân bổ đến các địa phương để sử dụng đủ cho trẻ em dưới 1 tuổi trên toàn quốc theo lịch tiêm chủng 3 mũi vào các thời điểm 2 tháng, 3 tháng và 4 tháng tuổi.
Từ khi triển khai đến nay, đã có khoảng 25 triệu mũi tiêm được thực hiện, với tỉ lệ tiêm chủng 3 mũi vắc xin hàng năm đạt trên 90%. Trong năm 2015, cũng đã có 4,8 triệu lượt trẻ dưới 1 tuổi được tiêm chủng vắc xin này tại tất cả các điểm tiêm chủng xã - phường trên cả nước.
Vắc xin Quinvaxem phải nhập khẩu từ nước ngoài, vậy công tác kiểm định và quản lý chất lượng được thực hiện như thế nào, có gì khác so với các vắc xin dịch vụ?
- Đối với các vắc xin nhập khẩu vào Việt Nam, bao gồm vắc xin Quinvaxem và tất cả các loại vắc xin sử dụng trong tiêm chủng mở rộng và tiêm chủng dịch vụ đều phải tuân thủ các quy định của Việt Nam.
Các vắc xin này phải thực hiện các thủ tục để đăng ký lưu hành bao gồm các thử nghiệm cần thiết và đảm bảo đạt được các tiêu chuẩn theo quy định của Việt Nam và của Tổ chức Y tế thế giới. Vắc xin chỉ được cấp phép sử dụng tại Việt Nam sau khi đã được kiểm định nghiêm ngặt và đạt được các yêu cầu của Việt Nam.
Từng lô vắc xin khi nhập vào Việt Nam đều phải được Viện Kiểm định quốc gia Vắc xin và Sinh phẩm y tế kiểm định và đạt tiêu chuẩn về an toàn trước khi đưa vào sử dụng.
Hồ Quang (thực hiện)
