Hoàn thiện chính sách pháp luật xây dựng thương hiệu nông sản Việt Nam

Phát biểu tại hội thảo, Thứ trưởng Bộ NN-PTNT Trần Thanh Nam cho biết, về phát triển nông nghiệp thời gian qua Việt Nam đạt nhiều thành tựu to lớn. Sản lượng lương thực, thực phẩm tăng nhanh cả về số lượng và chất lượng, đảm bảo nguồn cung dồi dào, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng trong nước, góp phần ổn định xã hội.

Thương mại nông, lâm, thủy sản tăng nhanh. Kim ngạch xuất khẩu 13 năm (2008-2020) đạt 382,58 tỉ USD, tăng bình quân 8,01%/năm. Kim ngạch xuất khẩu của toàn ngành nông nghiệp năm 2022 đạt 53,22 tỉ USD, tăng 9,3% so với năm 2021. Hiện Việt Nam duy trì 11 nhóm mặt hàng có kim ngạch xuất khẩu từ 1 tỉ USD trở lên, trong đó có 7 nhóm mặt hàng (gỗ và sản phẩm gỗ, tôm, cà phê, gạo, cao su và rau quả, hạt điều) đạt kim ngạch xuất khẩu trên 3 tỉ USD và có mặt ở hầu hết các thị trường nhập khẩu lớn của thế giới như Mỹ, EU và Nhật Bản.

Mặc dù đạt được những con số ấn tượng về kim ngạch xuất khẩu, nhưng có đến 90% nông sản của Việt Nam vẫn xuất khẩu dưới dạng thô, giá xuất khẩu thấp hơn các sản phẩm cùng loại của nhiều nước khác.

Ngoài ra, nhiều sản phẩm nông sản của Việt Nam có sản lượng xuất khẩu đứng nhóm đầu thế giới nhưng hầu như chưa có một thương hiệu mạnh, được người tiêu dùng biết đến rộng rãi. Có đến 80% sản lượng nông sản xuất khẩu chưa xây dựng được thương hiệu, chưa có logo, nhãn mác riêng và chưa tham gia đầy đủ vào chuỗi giá trị toàn cầu. Nhiều sản phẩm được xuất khẩu và bán ở thị trường nước ngoài dưới thương hiệu không phải của doanh nghiệp Việt Nam…

Phó chủ tịch UBND TP.Cần Thơ Nguyễn Ngọc Hè cho rằng, xây dựng thương hiệu cho nông sản là một việc làm rất cần thiết và cấp bách. Nó có vai trò rất lớn trong việc gia tăng giá trị và nâng cao chất lượng sản phẩm, tăng sức cạnh tranh trên thị trường. Đồng thời, việc này còn giúp bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa cộng đồng của sản phẩm truyền thống, sản phẩm bản địa, góp phần nâng cao vị thế và giá trị của nông sản Việt Nam trên thị trường thế giới.

Ông Đặng Phúc Nguyên - Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam nói: “Ngành rau quả năm vừa qua xuất khẩu được khoảng 5,6 tỉ USD, tăng 70% so với năm 2022. Trong tương lai, với sự đầu tư của Chính phủ về hạ tầng logistics cùng việc nâng cao giá trị thương hiệu trái cây Việt Nam, thì ngành rau quả còn sẽ tiếp tục phát triển, đóng góp vào nền kinh tế của đất nước”.

Theo số liệu của Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương), xuất khẩu rau quả sang các thị trường khó tính như Mỹ, Hàn Quốc, Nhật Bản đã tăng trưởng mạnh mẽ. Đặc biệt, Trung Quốc vẫn là thị trường nhập khẩu rau quả lớn nhất của Việt Nam, đạt giá trị 3,4 tỉ USD, chiếm tới 65% thị phần.

Thị phần xuất khẩu rau quả Việt Nam tại thị trường Trung Quốc đã tăng mạnh từ 8% năm 2022 lên 14% năm 2023. Điều này khiến Việt Nam vượt Chile trở thành quốc gia đứng thứ 2 về kim ngạch xuất khẩu rau quả sang Trung Quốc.

Theo ông Nguyên, nguyên nhân có sự bứt phá này trong xuất khẩu rau quả sang Trung Quốc là do kim ngạch xuất khẩu sầu riêng tăng đột biến. Cùng với đó, Trung Quốc cũng tăng nhập khẩu rau quả chế biến từ Việt Nam trong năm vừa qua nên kim ngạch xuất khẩu ngành hàng này cũng tăng vọt, lập kỷ lục lịch sử.

“Trong ngành rau quả của chúng ta hiện nay, nổi trội lên là kim ngạch xuất khẩu của trái sầu riêng. Trong năm qua, xuất khẩu sầu riêng đạt gần 2,3 tỉ USD, chủ yếu qua thị trường Trung Quốc. Trong năm 2024, với lợi thế hiện có thì xuất khẩu sầu riêng có thể đạt 3 tỉ USD. Thái Lan đã xây dựng kế hoạch năm 2024 đối với sầu riêng là 4,5 tỉ USD. Để ngành hàng sầu riêng Việt Nam phát huy thế mạnh về chất lượng, thương hiệu, sản lượng thì chúng ta phải xây dựng thương hiệu và có kế hoạch sản xuất chất lượng tốt. Như vậy, kết quả xuất khẩu có thể còn cao hơn, vào khoảng 4 tỉ USD”, ông Nguyên nhận định.

Hội thảo còn nhiều ý kiến thiết thực xung quanh vấn đề chất lượng nông sản xuất khẩu, các đề xuất về xây dựng pháp luật, xây dựng thương hiệu cho nông sản Việt trên thị trường quốc tế.

Sau khi nghe các ý kiến của đại biểu, Thứ trưởng Bộ NN-PTNT Trần Thanh Nam nhận định, để bảo vệ giá trị của sản phẩm Việt Nam, cần phải có cơ chế pháp lý để quản lý thương hiệu nông sản trong thời gian tới. Vì vậy, ông Nam chỉ đạo xây dựng Nghị định về quản lý và phát triển thương hiệu nông sản Việt Nam.

Thứ trưởng Bộ NN-PTNT giao Cục Chế biến, chất lượng và phát triển thị trường cùng Viện Chính sách và chiến lược phát triển nông nghiệp nông thôn tham mưu xây dựng nghị định để trình Chính phủ. Ông Nam lưu ý nghị định trên phải có các tiêu chuẩn, quy chuẩn theo chuỗi giá trị và phải truy xuất được nguồn gốc nông sản.

Trong thời gian chờ trình Chính phủ, Thứ trưởng Bộ NN-PTNT đề nghị Cục Chế biến, chất lượng và phát triển thị trường cùng với các hiệp hội ngành hàng, đơn vị có liên quan chọn ra một số sản phẩm chủ lực thí điểm thực hiện trước.