Kế hoạch cấm trẻ em sử dụng mạng xã hội tại Úc: Lựa chọn đúng đắn hay con dao hai lưỡi?

Chính phủ Úc vừa công bố một dự luật nhằm cấm hoàn toàn trẻ dưới 16 tuổi sử dụng mạng xã hội. Được Thủ tướng Anthony Albanese mô tả là "bước tiến mạnh mẽ để bảo vệ thế hệ trẻ", dự luật này đặt mục tiêu kiểm soát những tác động tiêu cực từ không gian mạng lên sức khỏe thể chất và tinh thần của trẻ em. Đây được đánh giá là quy định nghiêm ngặt nhất thế giới trong lĩnh vực này.

Nội dung chính của dự luật

Cấm hoàn toàn người dưới 16 tuổi truy cập mạng xã hội: Trẻ em dưới 16 tuổi sẽ không được phép sử dụng bất kỳ nền tảng mạng xã hội nào, bao gồm Facebook, Instagram, TikTok, X (trước đây là Twitter) và YouTube. Không có ngoại lệ, ngay cả khi phụ huynh đồng ý hoặc trẻ đã có tài khoản trước đó.

Hệ thống xác minh độ tuổi: Chính phủ đang thử nghiệm các phương pháp xác minh độ tuổi để thực thi luật này. Tuy nhiên, hiện tại chưa áp dụng công nghệ sinh trắc học hay giấy tờ tùy thân. Bộ trưởng Truyền thông Michelle Rowland cho biết các nền tảng sẽ chịu trách nhiệm đảm bảo người dùng đáp ứng quy định độ tuổi.

Thời gian thực thi: Dự luật được dự kiến sẽ thông qua vào cuối năm 2025. Sau khi luật có hiệu lực, các nền tảng mạng xã hội sẽ phải tìm cách tuân thủ hoặc đối mặt với các biện pháp xử phạt.

Thủ tướng Anthony Albanese đã nhấn mạnh rằng mạng xã hội đang gây ra những tổn hại nghiêm trọng cho trẻ em. Nội dung độc hại trên mạng xã hội, từ bắt nạt trực tuyến đến các hình ảnh tạo áp lực về hình thể, có thể khiến trẻ em gặp các vấn đề như trầm cảm, lo âu và tự ti.

Theo ông Albanese, các nền tảng này có thể truyền tải những nội dung thù ghét hoặc khiêu dâm mà trẻ em không đủ khả năng nhận thức hoặc xử lý. Ngoài ra, trẻ em sử dụng mạng xã hội thường là mục tiêu của các hành vi lừa đảo, tống tiền hoặc xâm hại từ kẻ săn mồi - thuật ngữ dùng để chỉ những cá nhân sử dụng internet và các nền tảng trực tuyến (như mạng xã hội, diễn đàn, hoặc ứng dụng trò chuyện) để lợi dụng, khai thác hoặc lừa gạt người khác, đặc biệt là trẻ em và thanh thiếu niên. Hành vi của nhóm này thường nhằm mục đích xâm hại về thể chất, tinh thần hoặc tình dục.

Trong khi chính phủ và các nhà vận động cho rằng đây là bước cần thiết để bảo vệ trẻ em khỏi các nguy cơ trên mạng, thì các chuyên gia và người dùng trẻ tuổi lại lo ngại rằng giải pháp này có thể gây ra những hệ quả không mong muốn.

Ủng hộ chính trị rộng rãi

Đề xuất đặt giới hạn độ tuổi 16 cho việc sử dụng mạng xã hội đã nhận được sự ủng hộ của các nhà lãnh đạo tại tất cả các tiểu bang và vùng lãnh thổ của Úc. Ngay cả đảng đối lập cũng tuyên bố sẽ thực hiện chính sách này nếu giành chiến thắng trong cuộc bầu cử sắp tới. Tasmania, tiểu bang nhỏ nhất, đề xuất giới hạn thấp hơn ở mức 14 tuổi.

Bà Sonya Ryan, nhà vận động an toàn mạng nổi tiếng, là một trong những người ủng hộ nhiệt tình kế hoạch này. Bà đã trải qua bi kịch cá nhân khi con gái Carly Ryan bị sát hại bởi một kẻ săn mồi trực tuyến vào năm 2007. Bà Ryan cho rằng giới hạn độ tuổi là cách thiết thực để bảo vệ trẻ em khỏi những nguy cơ ngày càng gia tăng trên mạng xã hội, như bắt nạt, thông tin sai lệch và tống tiền tình dục.

Lo ngại từ phía chuyên gia và thanh thiếu niên

Mặc dù chính trị gia và các nhà vận động an toàn mạng hoan nghênh kế hoạch này, nhưng hơn 140 chuyên gia trong lĩnh vực công nghệ và phúc lợi trẻ em đã ký thư ngỏ lên án giới hạn độ tuổi 16 là "quá thô bạo".

Tama Leaver, giáo sư nghiên cứu internet tại Đại học Curtin (Úc), lo ngại rằng biện pháp này có thể dẫn đến việc các nền tảng mạng xã hội nắm giữ dữ liệu nhận dạng của người dùng. Ông chỉ ra rằng các công ty công nghệ có thành tích kém trong việc bảo vệ dữ liệu cá nhân, điều này có thể khiến quyền riêng tư của người dùng bị đe dọa.

Digital Industry Group (DIGI), đại diện cho các tập đoàn lớn như Meta, Google và TikTok, cảnh báo rằng lệnh cấm có thể đẩy trẻ em sang các phần tối của Internet, nơi ít được kiểm soát hơn. Sunita Bose, giám đốc DIGI, cho rằng việc xây dựng một không gian mạng an toàn và phù hợp với lứa tuổi là cách tiếp cận bền vững hơn thay vì cấm hoàn toàn.

Leo Puglisi, một sinh viên 17 tuổi ở Melbourne, cũng cho rằng lệnh cấm này sẽ không giải quyết được tận gốc vấn đề. Theo Leo, mạng xã hội đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống của thế hệ trẻ. Anh chỉ ra rằng việc cấm trẻ em sử dụng mạng xã hội chỉ là "trì hoãn" thay vì giải quyết các vấn đề tiềm ẩn như nghiện mạng xã hội hay bắt nạt trực tuyến.

Khó khăn trong việc thực thi

Một trong những thách thức lớn nhất của kế hoạch này là việc thực thi. Chính phủ Úc đề xuất sử dụng công nghệ nhận diện kỹ thuật số để đảm bảo người dùng đủ 16 tuổi. Tuy nhiên, các chuyên gia công nghệ lo ngại rằng công nghệ này không chỉ thiếu chính xác mà còn tạo ra nguy cơ về quyền riêng tư khi dữ liệu nhận diện được lưu trữ bởi các nền tảng mạng xã hội.

Việc phụ thuộc vào các nền tảng mạng xã hội để thực thi luật có thể tạo ra những kẽ hở trong quản lý. Cấm trẻ em hoàn toàn sử dụng mạng xã hội có thể hạn chế cơ hội học hỏi kỹ năng số quan trọng, vốn là yếu tố thiết yếu trong thời đại công nghệ hiện nay. Một số chuyên gia lo ngại rằng điều này chỉ trì hoãn vấn đề thay vì giải quyết tận gốc các nguy cơ.

Ủy viên eSafety - cơ quan chính phủ độc lập, được thành lập để bảo vệ và thúc đẩy an toàn trực tuyến cho người dân Úc - đã gợi ý rằng chính phủ có thể đóng vai trò trung gian bằng cách giữ dữ liệu nhận diện, trong khi các nền tảng chỉ cần kiểm tra xem người dùng có đủ tuổi hay không. Tuy nhiên, điều này cũng đặt ra câu hỏi về trách nhiệm và khả năng bảo vệ dữ liệu của chính phủ.

Quan điểm đối lập: An toàn hay quyền riêng tư

Sonya Ryan lập luận rằng quyền riêng tư không nên được ưu tiên hơn sự an toàn của trẻ em. Theo bà, việc ngăn chặn trẻ em tiếp xúc với các nội dung độc hại hoặc nguy hiểm trên mạng là điều cần thiết, ngay cả khi điều đó đòi hỏi phải hy sinh một phần quyền riêng tư.

"Cái giá phải trả là gì nếu chúng ta không làm vậy? Nếu chúng ta không đặt sự an toàn của trẻ em lên trên lợi nhuận và quyền riêng tư?", bà Ryan đặt câu hỏi.

Ngược lại, các nhà nghiên cứu như Tama Leaver cho rằng, nếu không giải quyết được các vấn đề về dữ liệu và quyền riêng tư, lệnh cấm này có thể tạo ra nhiều vấn đề hơn là giải quyết. Ông cho rằng trẻ em và thanh thiếu niên cần được giáo dục để sử dụng mạng xã hội một cách an toàn thay vì bị cấm hoàn toàn.

Úc không phải là quốc gia đầu tiên đề xuất các biện pháp hạn chế người dùng trẻ tuổi trên mạng xã hội. Chính phủ Pháp vào năm 2022 đề xuất luật cấm trẻ dưới 15 tuổi sử dụng mạng xã hội nếu không có sự đồng ý của phụ huynh.

Một số tiểu bang của Mỹ như Utah và Arkansas đã thông qua các luật yêu cầu sự đồng ý của phụ huynh trước khi trẻ em dưới 18 tuổi tạo tài khoản mạng xã hội. Tuy nhiên, với việc đặt ngưỡng tuổi cấm hoàn toàn ở mức 16 và không chấp nhận bất kỳ ngoại lệ nào, Úc đã đưa ra biện pháp mạnh mẽ hơn bất kỳ quốc gia nào.

Kế hoạch cấm trẻ em sử dụng mạng xã hội tại Úc là một bước đi táo bạo nhằm bảo vệ thế hệ trẻ khỏi những nguy cơ trên không gian mạng. Tuy nhiên, việc thực thi và các hệ quả tiềm ẩn của nó vẫn là những câu hỏi lớn. Do đó, để đạt được sự cân bằng giữa an toàn và quyền riêng tư, chính phủ Úc cần minh bạch hơn về cách thức thực hiện lệnh cấm và đảm bảo rằng quyền lợi của trẻ em cũng như người dùng mạng xã hội được bảo vệ. Trong khi đó, giáo dục và sự tham gia của phụ huynh vẫn sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc hướng dẫn trẻ em sử dụng mạng xã hội một cách có trách nhiệm và an toàn.