'Khó cấm TikTok tại Mỹ nếu không có luật mới'

Các nhà làm luật và những người ủng hộ quan điểm về an ninh quốc gia ngày càng gây áp lực để cấm TikTok vì lo ngại ứng dụng của công ty ByteDance (Trung Quốc) có thể kiểm duyệt nội dung, ảnh hưởng đến người dùng và chuyển dữ liệu cá nhân của người Mỹ cho chính phủ Trung Quốc. Đây là những cáo buộc mà TikTok phủ nhận.

Các tòa án Mỹ đã chặn nỗ lực trước đó của chính quyền Trump để cấm TikTok, một phần vì việc đó vi phạm các biện pháp bảo vệ quyền tự do ngôn luận. Điều này đồng nghĩa bất kỳ động thái nào để chặn TikTok có thể phụ thuộc vào việc thông qua luật như RESTRICT ACT, dự luật lưỡng đảng được các Thượng nghị sĩ giới thiệu trong tháng này trao cho Bộ Thương mại Mỹ quyền mới để cấm công nghệ nước ngoài gây rủi ro an ninh quốc gia, qua đó sẽ phá vỡ các biện pháp bảo vệ ngôn luận có trong luật hiện hành.

"RESTRICT ACT thực sự hữu ích vì cung cấp một quyền hạn pháp lý hoàn toàn mới, từ đầu và không có bất kỳ vướng mắc nào với các luật khác. Đó là quyền hạn pháp lý mạnh mẽ và rõ ràng hơn rất nhiều”, theo Emily Kilcrease, nhà nghiên cứu chính tại Center for a New American Security và cựu phó trợ lý Đại diện Thương mại Mỹ.

TikTok từng chỉ trích RESTRICT ACT, nói rằng "chính quyền Biden không cần thêm thẩm quyền từ Quốc hội Mỹ để giải quyết các mối lo ngại về an ninh quốc gia về TikTok, mà có thể phê duyệt thỏa thuận đã đàm phán trong hơn 2 năm mà họ dành 6 tháng qua xem xét".

Hôm 23.3, Shou Zi Chew, Giám đốc điều hành TikTok, sẽ làm chứng trước Ủy ban Thương mại và Năng lượng Hạ viện, đối mặt với những câu hỏi hóc búa từ những nhà làm luật muốn cấm ứng dụng này.

Hồi tháng 11.2022, Giám đốc FBI - Christopher Wray cho biết TikTok có thể được sử dụng để "kiểm soát phần mềm trên hàng triệu thiết bị”. Ứng dụng này nằm trong tầm ngắm của chính phủ Mỹ trong nhiều năm kể từ khi Thượng nghị sĩ Cộng hòa Marco Rubio kêu gọi đánh giá lại nó hồi 2019.

Các tòa án đã bác bỏ nỗ lực chặn TikTok của cựu Tổng thống Donald Trump vào năm 2020 bằng lệnh hành pháp cấp cho Bộ Thương mại Mỹ các thẩm quyền tương tự như RESTRICT ACT.

Trong trường hợp đó, lệnh hành pháp mà ông Trump dựa vào đã gặp phải một rào cản lớn: Nó lấy sức mạnh từ Đạo luật Quyền lực Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế, quy định việc nhập khẩu hoặc xuất khẩu "tài liệu thông tin" và "giao tiếp cá nhân" thông qua Berman Amendment, nhằm bảo vệ quyền tự do ngôn luận.

Berman Amendment là quy định được đưa ra trong luật Mỹ về Quan hệ Ngoại giao năm 1988. Berman Amendment đưa ra một số hạn chế về việc xuất khẩu các vũ khí và công nghệ nhạy cảm từ Mỹ đến các quốc gia bị nghi ngờ có liên hệ với khủng bố hoặc vi phạm quyền nhân quyền. Nó yêu cầu chính phủ Mỹ thực hiện các biện pháp để đảm bảo rằng các vật phẩm nhạy cảm không được chuyển đến các quốc gia này.

Berman Amendment là một trong những quy định quan trọng trong lĩnh vực quản lý xuất khẩu của Mỹ và được xem là một phần của chiến lược của Mỹ để ngăn chặn sự bùng nổ vũ khí, công nghệ nhạy cảm trên toàn thế giới.

Trong khi đó, động thái của Ủy ban Đầu tư nước ngoài tại Mỹ (CFIUS), cơ quan quyền lực chuyên xem xét các khoản đầu tư nước ngoài vì rủi ro an ninh quốc gia, nhằm buộc ByteDance phải thoái vốn khỏi hoạt động kinh doanh TikTok tại Mỹ vẫn bị sa lầy trong các cuộc đàm phán 2 năm rưỡi sau đó.

Jake Sullivan, cố vấn an ninh quốc gia của Nhà Trắng, đã tán thành RESTRICT ACT vào ngày 7.3, nói rằng đạo luật này "sẽ tăng cường khả năng của Mỹ trong việc giải quyết các rủi ro riêng biệt do các giao dịch riêng lẻ gây ra và rủi ro hệ thống của một số giao dịch liên quan đến các quốc gia đáng quan ngại trong các lĩnh vực công nghệ nhạy cảm".

Thế nhưng, RESTRICT ACT có thể sẽ không cung cấp giải pháp ngay lập tức cho những người kêu gọi cấm TikTok. Dù RESTRICT ACT nhận được sự ủng hộ của lưỡng đảng nhưng vẫn chưa có dự luật đồng hành nào được đưa ra tại Hạ viện. Cũng chưa rõ khi nào Quốc hội Mỹ xem xét RESTRICT ACT và một số người nghĩ rằng nó có thể được đính kèm vào một biện pháp phòng vệ cuối năm.

Một số chuyên gia cho biết việc sử dụng các công cụ pháp lý mới để cấm TikTok vẫn có thể gây ra những thách thức với Tu chính án thứ nhất. 

Tu chính án thứ nhất bảo vệ quyền tự do ngôn luận, báo chí, hoạt động tôn giáo, quyền tự do thành lập tôn giáo, tự do hội họp và kiến nghị của cơ quan lập pháp.

"Thực tế, tôi không thấy công cụ này được áp dụng cho đến năm 2024. Nếu nó được sử dụng để cấm TikTok thì có thể sẽ gây ra tranh chấp pháp lý", luật sư Nicholas Klein của CFIUS và công ty DLA Piper nói.

Hôm 16.3, Trung Quốc thúc giục chính phủ Mỹ ngừng "lạm dụng quyền lực" để đàn áp các doanh nghiệp liên quan trong bối cảnh có thông tin chính quyền Biden yêu cầu các chủ sở hữu thoái vốn khỏi TikTok.

Uông Văn Bân, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc, cho biết trong cuộc họp báo thường kỳ rằng Mỹ đã không đưa ra bất kỳ bằng chứng nào cho thấy TikTok gây ra mối đe dọa với an ninh quốc gia và Mỹ nên ngừng phát tán “thông tin sai lệch” về bảo mật dữ liệu.

Các bình luận được đưa ra sau khi chính quyền Biden yêu cầu chủ sở hữu Trung Quốc tách khỏi TikTok hoặc ứng dụng chia sẻ video ngắn này đối mặt với nguy cơ bị cấm hoạt động tại Mỹ, giống hệt yêu cầu của cựu Tổng thống Donald Trump hai năm trước.

Người phát ngôn TikTok, Brooke Oberwetter, nói với Reuters rằng công ty gần đây đã nhận được thông tin từ CFIUS, yêu cầu chủ sở hữu Trung Quốc của TikTok bán lại cổ phần, nếu không họ sẽ đối mặt với nguy cơ Mỹ cấm ứng dụng chia sẻ video ngắn.

ByteDance xác nhận 60% cổ phần của họ được sở hữu bởi các nhà đầu tư toàn cầu, 20% bởi nhân viên và 20% thuộc các nhà sáng lập của họ.

"Nếu bảo vệ an ninh quốc gia là mục tiêu thì việc thoái vốn không giải quyết vấn đề: Một sự thay đổi về chủ sở hữu sẽ không áp đặt bất kỳ hạn chế mới nào về luồng dữ liệu hoặc quyền truy cập", Brooke Oberwetter tuyên bố.

Bà nói thêm: “Cách tốt nhất để giải quyết những lo ngại về an ninh quốc gia là bảo vệ dữ liệu và hệ thống của người dùng Mỹ một cách minh bạch, tại Mỹ, với sự giám sát, kiểm tra và xác minh mạnh mẽ của bên thứ ba mà chúng tôi đang triển khai”.

Một thỏa thuận bán TikTok vào năm 2020 đã sụp đổ sau khi Trung Quốc can thiệp và cho biết cần có sự chấp thuận trước của chính phủ trước khi xuất khẩu các thuật toán trong nước. TikTok cũng thách thức lệnh hành pháp của chính quyền Trump tại tòa án Mỹ và chính quyền Biden sau đó cho phép ứng dụng này tiếp tục hoạt động tại Mỹ.

Các nhà phân tích cho rằng yêu cầu mới từ Mỹ về việc thay đổi quyền sở hữu sẽ lại bị Trung Quốc và các chủ sở hữu của TikTok phản đối.

Ứng dụng TikTok hiện có hơn 150 triệu người dùng hoạt động hàng tháng tại Mỹ, chiếm gần một nửa dân số nước này và cao hơn nhiều so với mức 100 triệu người dùng vào năm 2020.