Lo ngại tình hình Biển Đông, Philippines thôi xóa hiệp ước quân sự với Mỹ

Ngoại trưởng Philippines Teodoro Locsin đã đưa ra thông điệp này vào hôm 2.6 trên Twitter, nói rằng ông đã thông báo cho Washington về việc đình chỉ quyết định trước bằng một công hàm ngoại giao và không giải thích chi tiết.

Phản ứng trước động thái bất ngờ trên, Đại sứ quán Mỹ tại Manila cho biết trong một tuyên bố: “Mỹ hoan nghênh sự đảo ngược quyết định cũ này. Liên minh lâu đời của chúng tôi đã mang lại lợi ích cho cả hai nước và chúng tôi mong muốn tiếp tục hợp tác chặt chẽ về an ninh và quốc phòng với Philippines".

Được biết chính quyền của Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte ngày 11.2 đã tuyên bố chấm dứt Thỏa thuận các lực lượng viếng thăm (VFA), một thỏa thuận đưa ra các quy định về những cuộc tập trận chung cũng như sự hiện diện của binh sĩ Mỹ trên lãnh thổ Philippines, bước đi được cho là cụ thể đầu tiên của Manila nhằm cắt đứt quan hệ quốc phòng với Mỹ. Theo thỏa thuận VFA, sau khi có thông báo hủy hiệp ước, Washington và Manila có 180 ngày, trong trường hợp này là cho đến tháng 8, để cố gắng cứu vãn thỏa thuận.

Theo các nhà phân tích, việc đảo ngược quyết định này là một dấu hiệu cho thấy các nước láng giềng của Trung Quốc đang lo lắng về sự hiện diện quân sự ngày càng tăng của Bắc Kinh tại Biển Đông, nơi có tuyến đường hàng hải quan trọng và cũng đang có tranh chấp về chủ quyền lãnh thổ. Một số khác nhìn nhận sự đảo ngược này là một lợi ích chiến lược của Washington, cho rằng Philippines là đồng minh duy nhất của Mỹ tại khu vực.

"Trong bối cảnh Trung Quốc không ngừng thúc đẩy các yêu sách phi lý của mình tại Biển Đông như trong năm ngoái, Manila có thể đã đưa ra kết luận rằng mối quan hệ từng có với Bắc Kinh sẽ không bảo vệ được lợi ích của Philippines", ông M.Taylor Fravel, Giáo sư khoa học chính trị kiêm Giám đốc Chương trình nghiên cứu an ninh tại Viện Công nghệ Massachusetts (Mỹ), nhận định.

Chuyên gia luật hàng hải Jay Batongbacal, người đứng đầu Viện Các vấn đề hàng hải và luật biển của Đại học Philippines, cho biết việc đình chỉ bất ngờ quyết định hủy bỏ VFA với Mỹ bị ảnh hưởng bởi các động thái gần đây của Trung Quốc ở Biển Đông chống lại Việt Nam và Malaysia, và đáng chú ý là công hàm ngoại giao phản đối Bắc Kinh gần đây của Indonesia lên Liên Hợp Quốc.

Ông Batongbacal cho rằng lực lượng vũ trang Philippines hiện dễ bị tổn thương vì thiếu tàu để thực hiện các nhiệm vụ tuần tra và tiếp tế. “Hai chiếc tàu lớn nhất của Philippines vẫn còn ở Ấn Độ Dương, trong khi các tài sản khác đang được sử dụng cho vận tải hàng không hoặc vận tải biển các vật tư y tế thiết yếu và hàng cứu trợ”.

Chuyên gia này ca ngợi động thái của Manila là đáng hoan nghênh, có nghĩa hợp tác quân sự về các vấn đề như HADR (hỗ trợ nhân đạo và cứu trợ thảm họa) có thể tiếp tục nếu cần trong bối cảnh đại dịch COVID-19 vẫn đang hoành hành. Theo ông Batongbacal, HADR không thể thực hiện được nếu VFA chấm dứt như dự kiến ​​ban đầu.

Ông Greg Poling, người điều hành Sáng kiến minh bạch hàng hải châu Á tại Trung tâm Nghiên cứu chiến lược quốc tế (CSIS) của Mỹ, cho biết việc chấm dứt VFA vốn đã luôn không được ủng hộ. “Trong bối cảnh Trung Quốc đang hành xử khá hung hăng vào thời điểm đại dịch COVID-19 khiến hầu hết các cuộc họp cấp cao giữa các quan chức Mỹ và Philippines bị hủy bỏ, rõ ràng Manila đang cần thêm thời gian để suy nghĩ”, ông nói.

Hoàng Vũ (theo SCMP, New York Times)