Mai anh đào và loài anh đào Nhật Bản đầu tiên đến Đà Lạt

Có lẽ từ đó dẫn đến suy luận nó từ dãy núi Himalaya di thực đến Nam Tây Nguyên bằng nhiều "phương tiện" như vòi rồng, gió bão và động vật... Nhưng đến nay, các nhà khoa học đều thống nhất rằng mai anh đào phân bố tự nhiên trên cao nguyên Lang Biang xuất hiện cùng thời với mai anh đào Himalaya, tạo thành một dải từ Sikkim, Bắc Ấn Độ, qua Nepal, Bhutan, Myanmar đến Tây Tạng, Chiang Mai - Thái Lan...

Và một điều rất đáng lưu ý là ở các nơi ấy đều đã nhập nội được những giống anh đào Nhật Bản thích hợp, làm phong phú thêm bộ sưu tập những loài hoa đẹp trong chi Prunus của các nước này. Cũng như các loài anh đào khác, mai anh đào mang nét đặc trưng của thực vật ôn đới: rụng lá vào cuối thu rồi "ngủ đông", từ dịp Noel cho đến Tết Nguyên đán hoa mai anh đào nở rộ...

Đầu thập niên 1960, căn cứ vào đặc điểm sinh thái của mai anh đào và điều kiện tự nhiên trên cao nguyên Lang Biang, các nhà lâm học ở miền Nam nước ta đã liên hệ với Cơ quan Di truyền - Chọn giống Nhật Bản để được giới thiệu và cung cấp giống một vài loài anh đào phục vụ công tác nhập nội cây - hoa cho thành phố Đà Lạt. Kết quả khảo nghiệm trên cao nguyên Lang Biang thật bất ngờ: một loài anh đào có xuất xứ từ miền Nam nước Nhật, tên khoa học Prunier sumonobeauty ^(*) khi trưởng thành sẽ cho hoa đẹp màu phớt hồng đã sinh trưởng tốt...

Theo ông Nguyễn Văn Tài, nguyên Giám đốc Trung tâm Khảo cứu lâm học Đà Lạt, cũng là người trực tiếp làm đề tài này thì anh đào Prunier sumonobeauty của Nhật Bản được gieo ương ở Trạm Khảo cứu lâm học Măng Lin (trực thuộc Trung tâm) vào ngày 7.1.1963 trên luống đất bazan trộn hỗn hợp hữu cơ, có tủ rơm rạ và được chăm sóc kỹ.

Đến giữa tháng 10.1963, khi đã đạt chiều cao trung bình 1,2m, cây được đưa ra trồng quanh hồ Xuân Hương, với cự ly cách nhau 5m. Hố trồng có kích thước 60x60x60cm, được bón lót dưỡng chất hữu cơ, trên cũng tủ rơm rạ khô đã sát trùng bằng nước vôi. Mỗi hố có rọ tre bảo vệ và đai giữ cho cây khỏi bị gió lay... Công việc đã diễn ra rất chu đáo và đảm bảo mỹ quan.

Song cũng vào thời điểm này, ngày 1.11.1963, một cuộc đảo chính do tướng Dương Văn Minh cầm đầu đã nổ ra, lật đổ chế độ Tổng thống Ngô Đình Diệm. Sau khi nghe tin trên đài Sài Gòn rằng anh em ông Diệm đã bị sát hại, thành phố Đà Lạt vốn yên tĩnh bỗng sôi lên xé ảnh ông Diệm và các khẩu hiệu, đốt phá ở nhiều nơi. Hăng hái nhất là các chủ hộp đêm, nhà chứa và bọn trộm rừng vì từ nay tự do hành nghề không bị cấm đoán bởi "Luật thuần phong mỹ tục" và "Luật bảo vệ thiên nhiên cây cối".

Sang ngày 3.11.1963, quân đảo chính đã cho chặt phá hết những cây anh đào trồng quanh hồ Xuân Hương. Ông Tài có phản đối thì được nhà cầm quyền mới trả lời: Vì nó là tàn dư của chế độ cũ và vì những cây anh đào ấy được trồng để chào mừng ông Diệm khi lên thăm Trung tâm Nghiên cứu nguyên tử Đà Lạt... Đó là sự thật về cái chết của những cây anh đào Nhật Bản đầu tiên đến thành phố sương mù trên cao nguyên Lang Biang.

Ngày nay, trong điều kiện đất nước thanh bình, chúng tôi kể lại câu chuyện trên với thiện ý trao đổi cung cấp thêm thông tin với các nhà di truyền chọn giống và nghiên cứu lâm sinh trong công tác nhập nội những loài anh đào Nhật Bản thích hợp. Và hy vọng một ngày nào đó, đồng bào ta và du khách quốc tế lại thấy những cây anh đào Prunier sumonobeauty trên cao nguyên Lang Biang, quê hương của mai anh đào tươi đẹp.

Nguyễn Hoàng Bích

^(*) Tên khoa học viết theo Latin làPrunus sumonobeauty.