Nếu tính đúng giá điện mặt trời đến người dân sẽ là bao nhiêu?

Hiện nay, EVN sở hữu khoảng 60% tỷ trọng công suất nguồn toàn hệ thống, bao gồm cả các công ty cổ phần, các tổng công ty phát điện. Theo Quy hoạch điện VII hiệu chỉnh, đến năm 2020, EVN giảm xuống chỉ còn sở hữu khoảng 52%; đến năm 2025 là 30% và năm 2030 còn 18%. Như vậy, trong thời gian tới, việc đáp ứng nhu cầu điện không chỉ là vai trò của EVN mà còn phụ thuộc vào các chủ đầu tư khác.

Đáng lo ngại là một số dự án của các nhà đầu tư bên ngoài EVN đang chậm tiến độ, nên việc đảm bảo nguồn cung cho tốc độ tăng trưởng nhu cầu điện vẫn ở mức cao (từ 8-9%) là rất khó khăn.

Theo đó, giải pháp cung ứng nhiều nguồn điện đang được ngành điện đẩy mạnh, trong đó vận hành lượng lớn điện mặt trời chính là giải pháp trong thời gian tới.

Tuy nhiên, bất cập khi vận hành lượng lớn điện mặt trời và vấn đề giá điện mặt trời đến người tiêu dùng sẽ thế nào nếu tính đúng, tính đủđang là vấn đề được dư luận quan tâm.

Trao đổi với báo chí ngày 30.5 về vấn đề này, ông Nguyễn Đức Ninh - Phó Giám đốc Trung tâm Điều độ Hệ thống điện Quốc gia (A0) cho biết, trước hết về đề bất cập khi vận hành lượng lớn điện mặt trời thì tính đến nay, EVN/A0 đã phối hợp với các chủ đầu tư để nghiệm thu, kiểm tra điều kiện đóng điện và đưa vào vận hành 44 nhà máy điện mặt trời với tổng công suất 2.231 MW và 7 nhà máy điện gió với tổng công suất 240 MW.

Các nguồn năng lượng tái tạo vào vận hành đã đóng góp nhất định về công suất và sản lượng điện cho hệ thống điện, đặc biệt là khu vực miền Trung và miền Nam. Điển hình, ngày 28.5, sản lượng điện năng lượng mặt trời (NLTT) đạt khoảng 8 triệu kWh/ngày, chiếm khoảng 6-7% sản lượng điện ngày của toàn hệ thống (trên 720 triệu kWh).

Tuy nhiên, theo ông Ninh, mặt trái của điện mặt trời là sự không ổn định, phụ thuộc hoàn toàn vào thời tiết. Với các nhà máy điện truyền thống, A0 có thể chủ động điều chỉnh công suất của nhà máy tương ứng với sự lên/xuống của phụ tải trong ngày. Nhưng các nguồn NLTT thì không thể tính toán được vì công suất thay đổi liên tục trong ngày.

Đó là chưa kể, trong Quy hoạch điện VII hiệu chỉnh, công suất điện mặt trời được phê duyệt cho đến năm 2020 là 850 MW, nhưng đến nay đã có trên 10.000 MW điện mặt trời được phê duyệt.

Ngày 23.4 vừa qua, Tổng giám đốc EVN đã có buổi làm việc với gần 100 chủ đầu tư nhà máy điện mặt trời kí hợp đồng mua bán điện với EVN. Tại thời điểm đó, mới chỉ có khoảng 150 MW điện mặt trời vào vận hành. Còn bây giờ, con số này đã lên tới 2.200 MW, tăng xấp xỉ 15 lần chỉ trong vòng 1 tháng qua.

Dự kiến, cuối tháng 6.2019, số công suất điện mặt trời tiếp tục tăng lên khoảng 3.500 - 4000 MW và đạt 5.000 MW vào cuối năm 2019. Điều này đồng nghĩa với một khối lượng công việc vô cùng lớn mà EVN/A0 đã và đang phải thực hiện.

Thêm một khó khăn nữa, do các nhà máy điện mặt trời chủ yếu tập trung ở Ninh Thuận, Bình Thuận – khu vực phụ tải thấp. Cụ thể, đến cuối tháng 6.2019, Ninh Thuận và Bình Thuận sẽ có khoảng 2.000 MW điện mặt trời vào vận hành, trong khi phụ tải khu vực này chỉ khoảng 300 MW. Do đó, EVN phải truyền tải 1.700MW vào TP.HCM và khu vực miền Nam.

Theo kinh nghiệm thế giới, khi phát triển năng lượng tái tạo, vấn đề truyền tải điện sẽ được tính đến. Còn thực tế ở Việt Nam, hệ thống lưới điện hiện hữu rất khó hấp thụ hết số công suất và sản lượng điện mặt trời với tốc độ các nhà máy vào vận hành có thể nói là lớn nhất thế giới như hiện nay. Để xây dựng một công trình lưới điện truyền tải phải mất khoảng 3-5 năm, còn xây dựng một nhà máy điện mặt trời chỉ mất khoảng 6-8 tháng.

Trong việc điều hành hệ thống, để giải quyết tính bất định của nguồn NLTT, A0 sẽ phải khởi động nhiều tổ máy ở các nhà máy điện truyền thống (nhưng không cho phát công suất) để dự phòng. Hiện nay, ở miền Nam, A0 đang dự phòng khoảng 100 - 200 MW, con số này phải tăng lên từ 300 - 600 MW trong thời gian tới, tùy theo công suất điện mặt trời đưa vào vận hành.

"Đáng nói, trong nhiều thời điểm, nhu cầu sử dụng điện tăng cao khiến hệ thống điện không còn dự phòng. Do đó, A0 phải huy động các tổ máy nhiệt điện dầu là nguồn đắt tiền, để bù đắp cho NLTT", Phó Giám đốc A0 nhấn mạnh.

Giá mua điện mặt trời theo quy định là 9,35 cent/kWh và được đánh giá là đắt đỏ so với thủy điện, nhiệt điện. Tuy nhiên, mức giá này chưa bao gồm chi phí truyền tải. Vậy nếu tính đúng, tính đủ thì giá điện mặt trời đến người tiêu dùng là bao nhiêu?

Ông Nguyễn Đức Ninh giải thích do NLTT là lĩnh vực rất mới, hiện nay vẫn chưa có con số tính toán chuẩn xác cho giá điện mặt trời từ nhà máy đến tận hộ tiêu thụ. Ước tính, nếu tính đúng, tính đủ thì các chi phí, giá điện mặt trời sẽ ở mức 13-14 cent/kWh, tương ứng khoảng 3.000 đồng/kWh. Tuy nhiên, ông Ninh cho biết nếu là điện mặt trời áp mái thì sẽ tiết kiệm được chi phí này do không phải đầu tư thêm hệ thống lưới để hấp thụ.