Ông Biden có sớm gặp Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình không?

Cuộc điện đàm đầu tiên của Tổng thống Biden là với Thủ tướng Canada Justin Trudeau, sau đó đến nhà lãnh đạo các đồng minh và đối tác của Mỹ nhằm “tái xây dựng quan hệ, giải quyết những thách thức cùng mối đe dọa đang phải đối mặt”.

Trung Quốc chắc chắn nằm trong danh sách mối đe dọa của Mỹ. Điều này đặt ra câu hỏi Tổng thống Biden có sớm gặp gỡ Chủ tịch Tập Cận Bình hay không? Và liệu cuộc gặp có giúp cải thiện mối quan hệ đang ở mức thấp nhất trong 40 năm trên hầu hết các mặt hay không?

Trước đó chính quyền Bắc Kinh đã kêu gọi nối lại liên lạc sau 4 năm hai nước đối đầu mạnh mẽ xung quanh hàng loạt vấn đề như Biển Đông, Tân Cương, Hồng Kông, Đài Loan… Hàng loạt cơ hội gặp mặt đang chờ sẵn trong đó có hội nghị cấp cao Nhóm các nền kinh tế phát triển và mới nổi hàng đầu thế giới (G20) cuối tháng 10.

Vài giờ sau khi nhậm chức Tổng thống Mỹ, ông Biden hồi tưởng lại một cuộc trò chuyện cùng Chủ tịch Tập vào năm 2011. Lúc đó ông trả lời câu hỏi định nghĩa nước Mỹ từ nhà lãnh đạo Trung Quốc như sau: “Tôi có thể chỉ dùng 1 từ để định nghĩa, đó là khả năng. Chúng tôi tin rằng bất cứ điều gì cũng khả thi nếu chúng tôi quyết tâm và nỗ lực thực hiện, không giống bất kỳ quốc gia nào trên thế giới”.

Tổng thống Biden không liên hệ cuộc trò chuyện trên với mối quan hệ căng thẳng hiện tại, nhưng chính quyền Bắc Kinh đang theo dõi chặt chẽ nhằm tìm kiếm chỉ dấu về đường lối sắp tới.

Vài ngày trước khi ông Biden tuyên thệ nhậm chức, truyền thông Trung Quốc đăng tải thư của Chủ tịch Tập gửi cho cựu Chủ tịch Starbucks Howard Schultz. Trong thư ông mong chuỗi cà phê này tích cực góp phần thúc đẩy hợp tác thương mại và cải thiện giữa hai chính quyền Bắc Kinh - Washington (dưới thời Tổng thống Biden).

Nhà nghiên cứu Triệu Minh Hạo thuộc Đại học Thanh Hoa nhận định: “Tầm quan trọng của ngoại giao nguyên thủ với quan hệ Mỹ - Trung đã suy giảm trong 10 năm qua. Hai ông Tập và Biden quen biết nhau, nhưng đây có thể là yếu tố tích cực lẫn gánh nặng. Tân Tổng thống Mỹ từng bị chỉ trích quá mềm mỏng với Trung Quốc (thời còn giữ chức Phó tổng thống). Giữa lúc mối quan hệ xấu đi thì hai nguyên thủ khó lòng tổ chức cuộc gặp song phương. Thay vào đó họ có thể gặp nhau trong khuôn khổ đa phương chẳng hạn như hội nghị G20 hay bất cứ hội nghị nào bàn luận về chống dịch COVID-19. Hai ông sẽ không gặp nhau sớm”.

Học giả John Lee thuộc Viện nghiên cứu Hudson cho rằng Chủ tịch Tập muốn gặp Tổng thống Biden càng sớm càng tốt để tìm cách xoay chuyển quan hệ song phương. Nếu không có điện đàm sớm thì hai ông sẽ gặp nhau nhân dịp cùng tham gia một sự kiện nào đó.

Học giả Denny Roy thuộc Trung tâm Đông - Tây (Hawaii) dự đoán Chủ tịch Tập khi gặp gỡ sẽ tỏ ý hợp tác về một số vấn đề như biến đổi khí hậu và khôi phục quan hệ kinh tế, nhưng Tổng thống Biden sẽ nêu vấn đề gây tranh cãi hơn như nhân quyền hay đánh cắp tài sản sở hữu trí tuệ.

Theo học giả Roy, hiện tại hợp tác là điều khó có thể xảy ra vì Mỹ - Trung đều xem nhau là mối đe dọa an ninh. Hai bên sẽ tìm kiếm lợi ích tương đối thay vì lợi ích tuyệt đối, đặc biệt Mỹ có thể từ chối cả hợp tác đem lại lợi ích cho họ nếu nhận định chúng có ích cho Trung Quốc.