Phần Lan xây 'nơi an nghỉ cuối cùng' của chất thải hạt nhân

Tòa thị chính Eurajoki đã nỗ lực chạy đua với các thành phố khác, và giành được quyền xây dựng bãi chôn các thanh nhiên liệu hạt nhân đã qua sử dụng (TNL).

“Nơi an nghỉ cuối cùng” của TNL giúp có nguồn thu ngân sách

Các cư dân thành phố Eurajoki còn đặt tên cho “nơi an nghỉ cuối cùng” của các thanh nhiên liệu hạt nhân đã qua sử dụng này là “Hang Nhỏ” (Onkalo, theo tiếng Phần Lan).

“Hang Nhỏ” cách mặt đất khoảng 500 mét, và gần 3 lò phản ứng của nhà máy điện hạt nhân Olkiluoto.

TNL từ hai nhà máy điện hạt nhân của Phần Lan sẽ được chở đến “Hang nhỏ” rồi được bỏ vào các hộp thép ở trên mặt đất.

Sau nữa, các hộp chứa TNL được đặt vào những bao đựng làm bằng đồng rồi được hạ sâu xuống đáy “Hang Nhỏ”, là nơi chúng được chôn sâu trong đất sét, và đường hầm được lấp kín và niêm phong. Điều có nghĩa bãi chôn sẽ bền vững những 100.000 năm.

Thị trưởng Vesa Lakaniemi cho biết dựa trên sự ủng hộ của các cư dân, việc xây bãi chôn chất thải hạt nhân vĩnh viễn này đem lại an ninh dài dạn cho người dân.

Ngoài ra, thuế bất động sản áp trên các địa điểm hạt nhân thu về 20 triệu euro, tức gần bằng một nửa nguồn thu nhập của thành phố.

Vị thị trưởng nói: “Đó là cách chúng tôi có thể lên kế hoạch đầu tư cho tương lai”, và chỉ vào một ngôi trường cùng với một thư viện lớn vừa được nâng cấp ngay sau tòa thị chính, và một nhà thi đấu trị giá 8 triệu euro đang được xây.

Ông Lakaniemi nhấn mạnh: “Khi bạn có nguồn thu ổn định, sẽ dễ hơn trong việc lập kế hoạch đầu tư cho tương lai. Và dĩ nhiên chúng tôi còn có thể cung cấp các dịch vụ công ích tốt hơn cho cư dân, trường học và y tế”.

Ông lưu ý công dân Phần Lan luôn dành sự tín nhiệm cao cho chính quyền, nhưng ông nhấn mạnh uy tín chính quyền Eurajoki cao còn nhờ khả năng điều hành nhà máy hạt nhân Olkiluoto an toàn và không gặp sự cố nào suốt 40 năm qua.

Bên cạnh đó là 20 năm lập kế hoạch xây “Hang nhỏ” theo hướng trước tiên phải có sự tham vấn của các nhà khoa học cùng các kỹ sư và chuyên gia về lĩnh vực này, nhằm để biết cách có được một bãi chôn an toàn. Sau đó mới trình kế hoạch để chính quyền quyết định.

Johanna Hansen là một trong các nhà khoa học đóng góp ý kiến cho kế hoạch xây bãi chôn TNL. Là người của công ty quản lý rác thải Posiva chịu trách nhiệm xây “Hang nhỏ”, nhà địa chất học này đã dành cả nửa cuộc đời cho dự án xây bãi chôn trên.

Ở sâu trong một đường hầm của “Hang nhỏ”, bà Hansen nói nền đá cứng 2 tỉ năm tuổi, và tính ổn định của nó khiến địa điểm này là lý tưởng về mặt địa-vật lý để xây “nơi an nghỉ cuối cùng” của TNL.

Bà cho biết dù có nhiều sự tin tưởng bãi chôn đã sẵn sàng hoạt động, vẫn cần thử nghiệm thêm vài năm nữa để “bảo đảm trong tương lai gần sẽ không có thứ gì trồi lên khỏi mặt đất”.

Nhà địa chất học còn rất tự hào, vì Phần Lan có thể làm mẫu cho các nước khác làm theo.

Cú hích từ Brussels nhằm đối phó thiếu hụt năng lượng

Nhiều quốc gia đã quan tâm nỗ lực xây bãi chôn TNL của Phần Lan, phần nào do Liên minh châu Âu (EU) đã quyết định điện hạt nhân là “nguồn nhiên liệu xanh” và đang mong muốn giảm lệ thuộc nguồn khí đốt của Nga, vào lúc Nga mở chiến dịch quân sự ở Ukraine.

Giám đốc truyền thông của công ty Posiva, ông Pasi Tuohimaa, nói quyết định của EU mang tính quan trọng, giúp thay đổi quan điểm của các nước khác về điện hạt nhân.

Tiềm năng có một giải pháp xử lý chất thải hạt nhân an toàn và vĩnh viễn càng nhồi thêm vào công nghệ xây “nơi an nghỉ cuối cùng” cho TNL. Hồi đầu năm 2022, Thụy Điển đã quyết xây một bãi chôn TNL theo mô hình “Hang Nhỏ”.

Ông Tuohimaa hy vọng các nước khác sẽ làm theo, và cho biết ông cũng theo dõi sát các cuộc thăm dò về vấn đề này ở Đức: “Nhiều người bảo điện hạt nhân là ok, nhưng còn vướng TNL. Chúng tôi đáp lại rằng chúng tôi có giải pháp thực sự an toàn cho vướng mắc này”.

Ông còn nói các nhà bảo vệ môi tường Phần Lan đã ủng hộ điện hạt nhân, một thành quả đáng kể.

Bất chấp việc người dân các nước khác trên thế giới không muốn sống gần một bãi chứa chất thải hạt nhân, hiện có rất nhiều công dân Phần Lan chọn nhà máy điện hạt nhân Olkiluoto làm điểm tham quan.

Heli Blomroos có nhà nghỉ hè gần nhà máy này, đã đem con trai Juho đi tham quan cùng bà, với hy vọng con sau này sẽ chọn sự nghiệp là một kỹ sư hạt nhân. Bà tuyên bố không hề lo ngại những rủi ro về môi trường ở một địa điểm hạt nhân, vì tin tưởng chính quyền đã thực hiện các biện pháp đề phòng cần thiết.

Bà Blomroos nói : “Tôi tin tưởng các đồng bào là người có chuyên môn ở lĩnh vực này, và họ có thể thực hiện kế hoạch một cách an toàn. Thật tuyệt khi nước tôi có bãi chứa chất thải hạt nhân đầu tiên của thế giới!”.