Tính phương án phân loại hộ kinh doanh để đánh thuế

Bộ Tài chính vừa lấy ý kiến về Dự thảo Luật Quản lý thuế (sửa đổi), trong đó có các quy định mới nhằm siết chặt việc quản lý thuế đối với các hộ kinh doanh. Theo đó, Bộ dự kiến sẽ phân loại hộ kinh doanh dựa theo quy mô, ngành nghề để tăng cường hiệu quả công tác quản lý thuế đối với hộ kinh doanh.

Cụ thể, sẽ phân loại hộ kinh doanh quy mô lớn để áp dụng hình thức quản lý thuế phù hợp như áp dụng chế độ kế toán đơn giản tương ứng với doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ; áp dụng chế độ hóa đơn điện tử, khai thuế điện tử, nộp thuế điện tử, nhằm hạn chế tối đa sự lợi dụng mô hình hộ kinh doanh nhằm mục đích trốn thuế, tạo khuôn khổ pháp lý về thuế thúc đẩy hộ kinh doanh quy mô lớn chuyển đổi thành doanh nghiệp.

Bên cạnh đó sẽ phân loại hộ kinh doanh trong lĩnh vực dịch vụ có giao dịch thanh toán bằng tiền mặt với người tiêu dùng để áp dụng các biện pháp không dùng tiền mặt trong giao dịch kinh doanh bán lẻ, nhà hàng, cửa hàng dịch vụ ăn uống, dịch vụ vui chơi giải trí... Như vậy, cần có biện pháp quản lý đối với việc bán hàng phải xuất hoá đơn, hoặc thanh toán không dùng tiền mặt nhằm đẩy mạnh sử dụng hoá đơn điện tử, kết nối thông tin doanh thu bán hàng thông qua máy tính tiền hoặc các thiết bị chấp nhận thẻ thanh toán.

Bộ Tài chính cũng phân loại hộ kinh doanh quy mô nhỏ để áp dụng hình thức thuế khoán, tăng cường tinh minh bạch, tăng cường vai trò, trách nhiệm của chính quyền địa phương và các tổ chức có liên quan trên địa bàn, nhằm hạn chế tối đa việc khoán thuế không sát thực tế, hạn chế tối đa việc phát sinh thỏa thuận ngầm giữa hộ kinh doanh và cán bộ thuế gây bất bình trong xã hội.

Bộ Tài chính lý giải lý do phải phân loại hộ kinh doanh hiện nay vì hộ kinh doanh vẫn đang là chủ thể có đóng góp lớn trong việc tạo việc làm và thu nhập cho người lao động, chiếm tỷ trọng khá cao trong cơ cấu tổng sản phẩm trong nước, trên 30% GDP. Trong những năm gần đây, bên cạnh những hộ kinh doanh quy mô nhỏ chỉ đủ trang trải cuộc sống gia đình thì cũng có nhiều hộ kinh doanh quy mô lớn.

Theo số liệu thống kê chính thức, tính đến cuối năm 2017, cả nước có gần 5 triệu hộ sản xuất, kinh doanh, gấp 10 lần số doanh nghiệp đang hoạt động, với tổng tài sản ước tính khoảng 655.000 tỉ đồng. Trong số này có rất nhiều hộ kinh doanh dù có doanh thu lớn, đội ngũ nhân công đông đảo, nhưng vẫn chọn mô hình kinh doanh hộ gia đình.

Một khảo sát của Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương (CIEM) được thực hiện với những hộ kinh doanh lớn, tương đương với quy mô doanh nghiệp nhỏ cho thấy, chỉ có khoảng 8,7% hộ kinh doanh có vốn từ 1 - 5 tỉ đồng nghĩ tới việc chuyển đổi thành doanh nghiệp. Tỷ lệ hộ kinh doanh có trên 10 lao động muốn trở thành doanh nghiệp chỉ khoảng 5,63%. Với các hộ kinh doanh lớn này, cơ quan quản lý đã có nhiều chính sách khuyến khích chuyển đổi thành doanh nghiệp, nhưng có tới 11% số hộ không “muốn lớn”.

Bộ Tài chính nhận định mặc dù với sự phát triển và đóng góp không nhỏ vào sự phát triển của kinh tế - xã hội nhưng số thu từ thuế của hộ kinh doanh lại chiếm tỷ trọng rất nhỏ trong tổng thu ngân sách nhà nước, chiếm 1,56% trong tổng thu ngân sách nhà nước năm 2017, không kể dầu thô.

Với thực trạng phát triển của hộ kinh doanh như vậy nhưng theo Bộ Tài chính, khung pháp luật về hộ kinh doanh, các chính sách hỗ trợ và tổ chức quản lý của các cơ quan quản lý nhà nước có liên quan còn nhiều bất cập, như: chưa có tiêu thức để phân loại hộ kinh doanh để phục vụ công tác quản lý thuế; chưa có biện pháp để giám sát doanh thu đối với những hộ kinh doanh trong một số ngành nghề đặc thù; chưa có cơ sở dữ liệu đồng bộ phục vụ công tác quản lý thuế đối với hộ kinh doanh; chưa có giải pháp để khuyến khích người dân lấy hoá đơn từ các hộ kinh doanh...

Theo đó, Bộ Tài chính đề xuất cần phải sửa đổi, cải cách công tác quản lý thuế đối với hộ kinh doanh để tăng cường tính minh bạch, thúc đẩy hộ kinh doanh quy mô lớn chuyển thành doanh nghiệp, mở rộng cơ sở thuế đối với thành phần kinh tế cá thể.

Tuyết Nhung