Bệnh đậu mùa khỉ có nguy cơ cao ở nhóm người quan hệ đồng tính

Đợt bùng phát bệnh đậu mùa khỉ hiện nay là đợt bùng phát lớn nhất từ trước đến nay và nó đã được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ban bố là Tình trạng Khẩn cấp Y tế Công cộng Quốc tế (PHEIC). Cho đến nay, các quan chức y tế cho biết tất cả các bằng chứng chỉ ra rằng căn bệnh này đã lây truyền chủ yếu qua quan hệ tình dục đồng giới.

Tiến sĩ Tom Inglesby, Giám đốc Trung tâm An ninh Y tế Johns Hopkins (Mỹ) cho biết: "Rõ ràng nó đang lây lan như một bệnh lây truyền qua đường tình dục (STD)". 

Để bảo vệ những người có nguy cơ mắc bệnh cao nhất trong khi cố gắng ngăn chặn sự lây lan của bệnh đậu mùa khỉ, các cơ quan y tế công cộng đang tập trung vào nhóm nam giới đồng tính.

WHO hôm 27.7 kêu gọi đối tượng đang bị ảnh hưởng nhiều nhất bởi bệnh đậu mùa khỉ - nhóm nam giới quan hệ tình dục đồng giới - hạn chế số bạn tình để phòng bệnh.

“Đối với những người đàn ông quan hệ tình dục đồng giới, hiện tại, họ nên giảm số lượng bạn tình, cân nhắc khi quan hệ tình dục với bạn tình mới và trao đổi liên lạc chi tiết với họ để có thể theo dõi thêm nếu cần”, AFP dẫn lời Tổng giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus cho hay, đề cập tới cách tốt nhất để phòng tránh lây nhiễm là "giảm nguy cơ phơi nhiễm".

Ông Tedros cho biết tính đến 27.7, WHO nhận báo cáo 18.000 ca mắc bệnh đậu mùa khỉ từ 78 quốc gia, với 70% trường hợp ở châu Âu và 25% ở châu Mỹ. 98% trường hợp là nam giới có quan hệ tình dục đồng giới.

Kể từ đợt bùng phát hồi tháng 5, thế giới ghi nhận 5 ca tử vong vì bệnh đậu mùa khỉ, với khoảng 10% phải nhập viện để kiểm soát cơn đau.

Đây là một đợt bùng phát phức tạp có thể thay đổi về cách thức lây lan và nhóm người có thể bị ảnh hưởng nhiều nhất. Hiện nay đã xuất hiện một cuộc tranh luận về việc liệu bệnh đậu khỉ có nên được gọi là một bệnh lây truyền qua đường tình dục hay không, song một số chuyên gia cho rằng thuật ngữ này tạo ra sự kỳ thị và có thể được sử dụng để phỉ báng những người đồng tính nam và lưỡng tính.

Bệnh đậu mùa khỉ cũng có thể lây lan theo những cách khác nhau và việc sử dụng bao cao su hoặc các biện pháp thông thường khác để ngăn chặn sự lây truyền là không đủ, Inglesby và các chuyên gia khác chia sẻ.

Bệnh lây truyền qua đường tình dục (STD) là gì? 

Bệnh lây truyền qua đường tình dục thường (STD) được định nghĩa là một bệnh lây lan chủ yếu qua đường tình dục. Nhưng một số bệnh STD cũng có thể lây lan theo những cách khác. HIV có thể lây lan qua kim tiêm dùng chung. Bệnh giang mai có thể lây lan qua một nụ hôn. Bệnh nhiễm trùng lây truyền qua đường tình dục phổ biến do một loại ký sinh trùng gây ra được gọi là bệnh trichomonas đã được phát hiện là lây lan qua việc dùng chung các đồ vật ẩm ướt như bọt biển hoặc khăn tắm.

Bệnh đậu mùa khỉ thường không dễ lây lan trong cộng đồng song các chuyên gia y tế vẫn đang cố gắng tìm hiểu chính xác cách thức lây truyền của nó. Ở châu Phi, người dân đã bị nhiễm bệnh qua vết cắn của các loài gặm nhấm hoặc động vật nhỏ.

Nhưng vào tháng 5, các ca bệnh đậu mùa khỉ bắt đầu xuất hiện ở châu Âu, Mỹ và các nước khác cho thấy một cơ chế lây truyền rõ ràng qua tiếp xúc thân mật với người bị bệnh, giống như nhiều bệnh lây truyền qua đường tình dục khác.

Phần lớn công việc đối phó về bệnh đậu mùa khỉ được thực hiện bởi các chuyên gia điều hành các phòng khám sức khỏe tình dục hoặc chuyên về STD.

Chuyên gia David C. Harvey cho biết phản ứng của chính phủ Mỹ với bệnh đậu mùa khỉ cần được dẫn dắt bởi những người có chuyên môn trong lĩnh vực này.

"Lĩnh vực STD có vô số kiến ​​thức và chuyên môn trong những lĩnh vực này được phát triển trong nhiều thập kỷ chống lại các đợt bùng phát và dịch bệnh khác nhau ảnh hưởng đến cộng đồng. Chúng ta đang thấy bệnh đậu mùa khỉ ngày nay đang gây ra thiệt hại lớn" Harvey nói.

Ai là người có nguy cơ cao nhiễm đậu mùa khỉ?

Các quan chức của WHO tuần trước cho biết 99% tổng số ca mắc bệnh đậu mùa khỉ ở ngoài châu Phi là ở nam giới và trong số đó có 98% liên quan đến nam giới có quan hệ tình dục đồng giới. Các chuyên gia nghi ngờ rằng đợt bùng phát bệnh đậu mùa khỉ ở châu Âu và Bắc Mỹ là do quan hệ tình dục bùng phát tại hai ổ chuột ở Bỉ và Tây Ban Nha.

Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ (CDC), số liệu thống kê cũng giống như vậy đối với các trường hợp được báo cáo ở Hoa Kỳ. Song ở châu Âu, các trường hợp cũng xuất hiện ở các nhóm người khác, bao gồm ít nhất 13 người là phụ nữ và ít nhất 2 trẻ em. 

Tuần trước, Tạp chí Y học New England đã công bố một nghiên cứu về hàng trăm ca nhiễm bệnh đậu mùa khỉ ở 16 quốc gia. Theo báo cáo của các bác sĩ, cách thức lây truyền được nghi ngờ trong 95% trường hợp nhiễm bệnh là qua quan hệ tình dục gần gũi. 

Các nhà nghiên cứu cho biết sự nghi ngờ này là có cơ sở khi họ phát hiện ra rằng hầu hết nam giới đều có tổn thương ở vùng sinh dục, hậu môn hoặc ở miệng - những khu vực tiếp xúc tình dục.

Đậu mùa khỉ có thực sự là bệnh lây truyền qua đường tình dục không?

Trong khi các quan chức y tế nhất trí rộng rãi rằng bệnh đậu khỉ có thể lây truyền khi quan hệ tình dục, một số chuyên gia vẫn tranh luận về việc liệu nó có nên được gọi là bệnh STD hay không. Họ lo lắng rằng thuật ngữ này sẽ tạo ra sự phân biệt chủng tộc và kỳ thị, đặc biệt đối với người da đen và những người da màu khác, cũng như cộng đồng LGBTQIA + và có thể làm suy yếu các nỗ lực xác định các ca bệnh và chế ngự ổ dịch.

Jason Farley, nhà dịch tễ học tại Trường Điều dưỡng Johns Hopkins, cho biết: "Khi một căn bệnh được xác định là một bệnh lây truyền qua đường tình dục chủ yếu ảnh hưởng đến những người đàn ông quan hệ tình dục đồng giới, nhiều người có thể bắt đầu nghĩ đó là "một căn bệnh đồng tính nam". 

Điều này đã xảy từng xảy ra trong những ngày đầu bùng phát đại dịch AIDS vào những năm 1980, đã góp phần làm lây lan HIV sang các nhóm người khác. 

Farley cho biết khuyến nghị của WHO rằng những người đàn ông có nguy cơ cao nhiễm đậu mùa khỉ nên hạn chế bạn tình là lời khuyên sức khỏe cộng đồng hợp lý. Nhưng nó cũng khuếch đại "thông điệp rằng đây là một căn bệnh đồng tính". 

"Bệnh đậu mùa khỉ không phải là bệnh lây truyền qua đường tình dục. Đây là một bệnh nhiễm trùng có thể lây truyền khi quan hệ tình dục", Farley nhấn mạnh. 

Đậu mùa khỉ lây truyền như thế nào?

Một nghiên cứu ở Tây Ban Nha đã tìm thấy DNA của vi rút gây đậu mùa khỉ trong tinh dịch của một số người đàn ông bị nhiễm bệnh, cũng như trong nước bọt và các chất dịch khác của cơ thể. Nhưng nghiên cứu không trả lời liệu vi rút có thực sự lây lan qua tinh dịch hay không.

Phát hiện này có thể ảnh hưởng đến sự hiểu biết không chỉ về cách thức lây truyền ở nam giới mà còn về khả năng lây nhiễm của họ trong bao lâu. Bằng chứng về một số loại vi rút khác như Ebola và Zika cũng đã được tìm thấy trong tinh dịch của một số người đàn ông vài tháng sau khi họ được cho là đã khỏi bệnh hoàn toàn.

Trong khi đó, các nhà khoa học cho rằng con đường lây truyền chính trong đợt bùng phát đậu mùa khỉ hiện nay là tiếp xúc da kề da khi quan hệ tình dục với người nhiễm bệnh. Nếu như vậy, một số chuyên gia lưu ý rằng đậu mùa khỉ cũng có thể lây lan như bệnh mụn rộp. 

Vi rút cũng có thể lây lan qua nước bọt và các giọt bắn khi tiếp xúc trực tiếp, kéo dài, chẳng hạn như khi hôn và âu yếm - một kiểu lây truyền có thể xảy ra ngoài quan hệ tình dục.

Các quan chức y tế cũng cho biết mọi người có thể mắc bệnh đậu mùa khỉ khi chạm vào các vật dụng trước đó đã tiếp xúc với vết phát ban trên cơ thể người bị nhiễm bệnh hoặc chất dịch cơ thể, chẳng hạn như khăn tắm hoặc ga trải giường. Điều đó được cho là lý do gây nên 2 ca nhiễm đậu mùa khỉ ở trẻ em tại Mỹ. 

Tại sao các chi tiết này lại quan trọng

Các quan chức y tế cho biết điều quan trọng là phải hiểu chính xác cách thức lây truyền của bệnh đậu khỉ để cung cấp cho mọi người thông tin cần thiết để tự bảo vệ mình.

Điều đó cho thấy các quan chức y tế tin rằng những người hiện có nguy cơ cao nhất là nam giới đồng tính hoặc lưỡng tính có quan hệ tình dục với nhiều bạn tình. Sự hiểu biết đó đã định hình nên phần lớn các biện pháp phòng ngừa để ngăn chặn sự bùng phát dịch đậu mùa khỉ, bao gồm cả việc ưu tiên cung cấp vắc xin và phương pháp điều trị.

Hiện nay nguồn cung vắc xin phòng đậu mùa khỉ còn hạn chế và nó chỉ được khuyến cáo như một phương pháp điều trị sau phơi nhiễm hoặc cho những người có quan hệ tình dục với nhiều bạn tình trong 2 tuần qua ở những nơi đã có báo cáo về các trường hợp mắc bệnh.