Brexit có thể giết chết cải cách của Nhật Bản

Một điều chắc chắn rằng, dù tâm chấn của cơn "sóng thần" Brexit diễn ra ở châu Âu, nhưng nơi chịu tác động lớn nhất lại đang là các nền kinh tế châu Á. Sau khi Trung Quốc bị dự đoán là nền kinh tế chịu nhiều ảnh hưởng nhất,có thể khiến nguy cơ khủng hoảng kinh tế ở nước này tăng thêm một bậcthì giờ đây đến lượt nền kinh tế số hai châu Á là Nhật Bản.

Không quá bi đát như kinh tế Trung Quốc đang phải đối mặt với khủng hoảng, nhưng Nhật Bản cũng không vui vẻ gì trước việc nước Anh rời EU, vì Brexit hiện có thể trở thành con dao giết chết cuộc cải cách kinh tế của Nhật Bản mang tên Abenomics.

Hai tuần dường như là khoảng thời gian vừa đủ để có thể đánh giá một cách sơ bộ với những nét chính yếu mà Brexit gây ra cho một nền kinh tế, đặc biệt là một nền kinh tế lớn đang có mức độ phụ thuộc lớn vào chính sách tỷ giá như Nhật Bản. Đồng loạt hai hãng tin kinh tế lớn thế giới là Wall Street Journal và Bloomberg cho biết, chỉ trong vòng nửa đầu của năm 2016,yen đã tăng tổng cộng 17% so với đồng USD - đây là mức tăng trưởng nửa đầu năm lớn nhất của đồng tiền này kể từ năm 1995,chính thức đưayen trở thành đồng tiền có biểu hiện tốt thứ hai trong năm nay.

Nhưngđiều nghịch lý là người Nhật chẳng lấy gì làm vui vẻ với thông tin có bề ngoài tích cực này. Takuji Okubo - kinh tế trưởng của Advisors Macro Nhật Bản có trụ sở tại Tokyo, tuyên bố: “Abenomics đã chấm dứt”.

Không khó để hiểu được ý nghĩa đằng sau lời tuyên bố này, việc yen tăng giá quá mạnh ở thời điểm hiện tại đang không khác gì một cái thòng lọng quàng vào cổ nền kinh tế Nhật. Cần nhớ rằng, chính sách hạ tỷ giá nội tệ là chính sách quan trọng nhất mà thủ tướng Shinzo Abe đã thực hiện khi mới nhậm chức cách đây 3 năm, như bước đầu tiên để tiến hành cuộc cải cách nền kinh tế Nhật Bản vẫn được gọi với cái tên Abenomics. Trong vòng 3 năm nhậm chức thủ tướng của ông Abe, không khi nào mà yen lại không yếu, có thời điểm nội tệ của Nhật Bản sụt giá xuống mức thấp nhất kể từ năm 2002 như một nỗ lực để kích thích nền kinh tế, tăng cường xuất khẩu và tăng chi tiêu hộ gia đình ở đất nước mặt trời mọc.

Và Brexit xảy ra đang có nguy cơ xóa sạch toàn bộ thành quả trong 3 năm qua của chính phủ Nhật Bản. Mức tăng giá tổng cộng 17% so với USD của yen Nhật trong 6 tháng đầu năm nay có thể sẽ xóa sạch nỗ lực hạ tỷ giá của chính phủ Shinzo Abe trong vòng 3 năm qua. Và nền kinh tế cùng các doanh nghiệp Nhật Bản đang lãnh đủ về sự tăng giá ghê gớm của nội tệ của chính mình. Theo ước tính của Daiwa Securities Group Inc, doanh thu của 200 công ty lớn nhất Nhật Bản trong năm 2016 sẽ giảm khoảng 3,6% do tác động từ sự biến động tỷ giá mà yen Nhật đang gặp phải. Trong đó, nếu mức tỷ giá bị đưa về mức 1 USD đổi được 105 yen, thì lợi nhuận của các doanh nghiệp Nhật Bản sẽ giảm thêm 0,5% nữa.

Hầu hết các tập đoàn và doanh nghiệp lớn nhất Nhật Bản đều đang đối mặt với thiệt hại nghiêm trọng ở thời điểm hiện tại. Với Toyota Motor Corp, dự báo doanh thu của tập đoàn sản xuất ô tô này trong năm 2016 chỉ còn khoảng 16,5 tỷ USD, giảm khoảng 2,3 tỷ USD so với dự kiến. Nếu dự đoán này trở thành sự thực, đây có thể là lần giảm lợi nhuận lớn nhất của Toyota trong vòng 5 năm trở lại đây. Các tập đoàn lớn khác của Nhật như Nissan hay Canon cũng được dự báo sụt giảm doanh thu tương tự, điều này thì đang đem lại tác động rất tồi tệ đến nền kinh tế Nhật Bản.

Xu hướng chung của các doanh nghiệp Nhật Bản trong thời gian tới nhiều khả năng sẽ là cắt giảm chi phí và nhân công, vốn là điều mà chính phủ Nhật Bản không mấy ưa thích trong nỗ lực kích thích nền kinh tế. Ông Takashi Iwatsuki - giám đốc phụ trách bán hàng ở các thị trường nước ngoài của tập đoàn Suzuki đã tuyên bố với các cổ đông vào tuần trước: “Chúng ta sẽ phải đối phó với tình trạng đồng yen mạnh hơn bằng cách nỗ lực cắt giảm chi phí và nhân công hơn nữa”.

Các con số thống kê vĩ mô cũng đang không đem lại cho nền kinh tế Nhật Bản một tia sáng nào. Xuất khẩu của Nhật Bản vào 3 thị trường hàng đầu là Mỹ, EU và Trung Quốc đã sụt giảm tới 11% trong tháng Nămvà là sự sụt giảm xuất khẩu trong tháng thứ 8 liên tiếp của Nhật Bản tại các thị trường này.

Tuy nhiên, nguy cơ lớn nhất mà Brexit và sự tăng giá quá mạnh của yen gây ra với kinh tế Nhật Bản lànó có thể khiến nền kinh tế số ba thế giới rơi vào tình trạng “ổ gà tăng trưởng”. Việc yen tăng giá quá mạnh có thể khiến kinh tế Nhật Bản rơi vào trạng thái đứt gãy tương tự như những gì quốc gia này đã trải qua cách đây hơn hai thập kỷ, cũng là do tỷ giá yen tăng quá mạnh khiến các doanh nghiệp xuất khẩu bị thiệt hại nặng nề.

Edwin Merner, chủ tịch của Atlantis Investment Research Corp có trụ sở tại Tokyo, cho biết: “Nếu tỷ giá đồng tiền thay đổi từ từ trong khoảng thời gian vài năm thì các doanh nghiệpNhật Bản có thể điều chỉnh để thích nghi, nhưng nếu nó tăng đặc biệt đột ngộtsẽ rất khó để điều chỉnh kịpvà đó là điều rất nghiêm trọng”.

Cần nhớ lại rằng, Abenomics đã hạ tỷ giá yen liên tục trong suốt 3 năm qua mới đạt đến mức tỷ giá thấp như thế, nhưng giờ đâyyen đã tăng giá kỷ lục chỉ trong vòng có 6 tháng. Nó đang đe dọa không chỉ xóa sạch những thành quả trong 3 năm qua của Abenomics, mà cònđe dọa đẩy nền kinh tế Nhật Bản rơi vào trì trệ thêm một lần nữa.