Cần bỏ cơ chế bù chéo trong giá điện

Tăng giá điện dựa trên kịch bản tăng các loại chi phí

Tọa đàm trực tuyến với chủ đề “Điều chỉnh giá điện, nhìn từ nhiều phía” ngày 21.3, ông Đinh Quang Tri - Phó Tổng Giám đốc EVN cho biết khi lập phương án tăng giá điện năm 2019, EVN đã cân nhắc rất nhiều phương án, trình Chính phủ và Bộ Công Thương để xem xét trên cơ sở EVN cố gắng tối đa để điều độ hệ thống điện tối ưu, giảm chi phí và đáp ứng đủ điện cho nền kinh tế.

Hiện nay trên cơ sở kịch bản năm 2019, theo chỉ đạo của Chính phủ, GDP sẽ tăng khoảng 6,8%, điện thương phẩm tăng khoảng trên 11% đạt mức 211 tỉ kWh. Đây là gánh nặng rất lớn khi chi phí đầu vào tăng lên, nước ở các hồ nhìn chung đang rất khó khăn do bị khô hạn, vì vậy phải tăng cường phát các nhà máy nhiệt điện than.

"Chúng tôi có kế hoạch để phát dầu trong tháng 4, 5, 6 khi trời nắng nóng ở cả hai miền Bắc, Nam. Phụ tải sẽ tăng trên 700 triệu kWh/ngày, buộc phải phát thêm dầu. Kế hoạch sẽ phát khoảng 2,1 tỉ kWh dầu ở miền Nam để phục vụ cho sản xuất, kinh doanh của nhân dân. Những yếu tố đó làm cho chi phí tăng vọt", ông Thi nói

Về nhiên liệu, năm 2019 giá than tăng làm chi phí tiền than của EVN tăng thêm, trên 7.000 tỉ đồng. Hiện nay, Chính phủ và Quốc hội yêu cầu giá khí áp dụng theo cơ chế giá thị trường, đối với 3,5 tỉ m³ trong bao tiêu cũng chuyển theo giá thị trường. Giá thị trường biến động theo giá dầu trên thế giới. Theo tính toán sơ bộ năm 2019, phần chênh lệch tăng giá khí trong bao tiêu đối với EVN là gần 6.000 tỉ đồng/năm.

Theo ông Tri, việc điều chỉnh này cho đến khi hết hợp đồng mua bán khí 20 năm đã ký đến năm 2023 hết hạn hợp đồng. Toàn bộ chênh lệch giá PV Gas thu được, theo yêu cầu của Chính phủ và Quốc hội phải nộp vào ngân sách Nhà nước. Mỗi năm ngân sách sẽ thu được thêm khoảng gần 6.000 tỉ đồng, trong vòng 5 năm thu được gần 30.000 tỉ đồng, sẽ được tính trong giá điện kỳ này. EVN sẽ trả cho PV Gas, PV Gas sẽ nộp ngân sách Nhà nước.

Ngoài ra, khi phát dầu phải chi thêm khoảng 4.000 tỉ đồng để bảo đảm điện cho mùa khô. Các chi phí về chênh lệch tỷ giá để trả cho các nhà đầu tư bên ngoài đã đầu tư các nhà máy điện và đang bán điện cho EVN theo các hợp đồng mua bán điện dài hạn. Trong hợp đồng mua bán điện dài hạn quy định nếu nhà đầu tư độc lập tư nhân huy động vốn ngoại tệ, có công thức để điều chỉnh khi tỷ giá thay đổi, số chênh lệch tỷ giá đó, người mua là EVN phải thanh toán cho nhà đầu tư.

Trước những băn khoăn của dư luận về tính minh bạch trong sản xuất, kinh doanh của EVN, Phó Tổng Giám đốc Đinh Quang Tri cho biết mỗi năm, Bộ Công Thương có yêu cầu kiểm toán xác định từng đơn vị và EVN đã thuê kiểm toán độc lâp về kiểm toán báo cáo tài chính cũng như các chi phí đầu vào, chi phí sản xuất của ngành điện.

Năm 2017, phát sinh chênh lệch tỷ giá đối với các nhà máy điện độc lập khoảng trên 3.800 tỉ đồng. Trong đợt tính giá này, EVN đã kiến nghị và Bộ Công Thương đã chấp nhận quyết định tăng giá điện. Sau đó, EVN phải ký bổ sung hợp đồng với các nhà phát điện độc lập và thanh toán ngay trong năm 2019.

Phó Tổng giám đốc EVN cho biết chênh lệch tỷ giá năm 2018 vẫn phát sinh trên 3.000 tỉ đồng chưa được tính trong phương án giá lần này, nhà đầu tư cũng chưa được thanh toán.

"Đúng là không ai muốn tăng giá điện, bản thân chúng tôi cũng không muốn, vì về nhà chúng tôi vẫn phải trả tiền điện. Tuy nhiên, đây là điều chúng ta phải làm bởi nguồn cung điện EVN có thể đảm bảo chỉ khoảng 40-50%, số còn lại phải mua điện từ các nhà phát triển điện độc lập, chúng ta đang phải nỗ lực để đảm bảo tốt cho vấn đề an ninh năng lượng quốc gia", ông Tri nói.

Xem lại cơ chế bù chéo để đảm bảo minh bạch

EVN liệt kê hàng loạt chi phí sản xuất điện tăng khiến cho đơn vị này phải đưa ra quyết định tăng giá điện. Quyết định tăng giá điện năm 2019 của EVN không khiến cho dư luận quá bất ngờ bởi từ nửa cuối năm 2018 đến nay, EVN và lãnh đạo Bộ Công Thương đã nhiều lần lên tiếng "đánh động" về quyết định tăng giá điện để đảm bảo "bù lỗ" cho tập đoàn này.

Song, vấn đề dư luận quan tâm hiện nay là con số tăng giá điện thêm 8,36% đã thực sự tương ứng cho việc bù lỗ của EVN, bởi trong tập đoàn này vẫn còn cơ chế bù chéo. Theo chuyên gia kinh tế Cấn Văn Lực, Bộ Công thương, Chính phủ cần xem lại cơ chế bù chéo trong giá điện vì cơ chế này thời gian qua đã bộc lộ nhiều điểm thiếu công bằng cho các hộ sử dụng điện.

Phân tích rõ hơn quan điểm của mình, ông Lực cho biết, hiện nay các ngành công nghiệp nặng như xi măng, sắt thép đang được “ưu ái” khi được bù giá điện. Đây là những ngành “ngốn” rất nhiều điện năng (ước tính ngành công nghiệp nặng tiêu tốn 55% tổng lượng điện), nhưng do được hưởng cơ chế bù chéo lại được trả tiền điện với giá thấp nhất, tính ra là 6,8 cent/kWh.

Trong khi đó, người dân phải trả tiền điện sinh hoạt trung bình là 8,7 cent/kWh và thiệt thòi nhất là các doanh nghiệp ngành dịch vụ và các ngành khác khi phải trả 10 cent/kWh.

"Chúng ta phải tiến tới sửa Luật Điện lực, bỏ bù chéo để không tạo ra những bất công như vậy đối với các hộ sử dụng điện. Như vậy người dân, doanh nghiệp sẽ đồng thuận và sẵn sàng trả giá điện với mức hợp lý hơn” ông Lực kiến nghị.