Cán bộ thuế, hải quan nhũng nhiễu, ‘đe dọa’ doanh nghiệp nước ngoài?

Chọn Tổng cục Hải quan làm thí điểm cải cách

Phát biểu tại diễn đàn VBF sáng nay (4.7), Chủ tịch VCCI Vũ Tiến Lộc cho biết, không phải tất cả bộ, ngành, các địa phương đều có hành động cụ thể và thực chất để cải thiện môi trường kinh doanh. Ví dụ như sau 4 năm đưa vào thực hiện cơ chế một cửa quốc gia, cơ chế nền tảng để hiện đại hóa và cải cách thủ tục hành chính trong hoạt động xuất nhập khẩu nhưng mới chỉ triển khai được 47/245 thủ tục. Trong số 47 thủ tục đã được thực hiện, không ít trường hợp chưa điện tử hóa đồng bộ, thậm chí còn gây khó khăn hơn cho doanh nghiệp.

Về cải cách trong lĩnh vực kiểm tra chuyên ngànhđối với hàng hóa xuất nhập khẩu, số mặt hàng được loại khỏi diện kiểm tra chuyên ngành chỉ chiếm chưa đến6%. Thời gian cho kiểm tra chuyên ngành trung bình vẫn là 76 giờ/thủ tục, cao hơn đến 3 lần so với các nước ASEAN-4.

Chính phủ yêu cầu tất cả các bộ, ngành phải cắt giảm, đơn giản hóa 50% các điều kiện kinh doanh, nhưng cho đến thời điểm này, mới chỉ có Bộ Công Thương đã soạn thảo và trình Chính phủ Nghị định theo yêu cầu. Bốn bộ khác là NN&PTNT, Xây dựng, Tài chính, Y tế đã soạn thảo Nghị định, gửi VCCI lấy ý kiến doanh nghiệp.

“Còn lại các bộ khác đang làm gì, làm tới giai đoạn nào, giải pháp cắt giảm có phù hợp không thì doanh nghiệp không được biết, cũng không được tham gia ý kiến”, ông Lộc nói.

Theo ông Richard Leech -Ủy viên Hiệp hội Doanh nghiệp Anh quốc tại Việt Nam, hầu hết các doanh nghiệp nước ngoài đều tuân thủ chặt chẽ pháp luật hiện hành và đánh giá cao sự cần thiết của phong thái làm việc chuyên nghiệp, minh bạch trong công việc kiểm toán và thanh tra.

Tuy nhiên, hiệp hội này cho biết từng có kiến nghị cán bộ thanh tra và kiểm toán của cục thuế và hải quan có biểu hiện gây cản trở và làm khó dễ doanh nghiệp thành viên của họ, thậm chí sử dụng hình thức đe dọa trong một số trường hợp. Điều này ngày càng làm gia tăng mối lo ngại từ các nhà đầu tư nước ngoài về các chính sách và tính minh bạch trong việc kiểm toán và thanh tra.

Để xử lý vấn đề, hiệp hội này đề xuất Chính phủ thành lập một ban ngành độc lập có trách nhiệm xem xét và xử lý các đơn kháng cáo từ các đơn vị nộp thuế trong trường hợp xảy ra bất đồng quan điểm giữa các cán bộ thuế, hải quan với các đơn vị đóng thuế. Đồng thời, ban ngành này cần được cấp phép thẩm quyền cao hơn cục thuế và hải quan.

Ông Koji Ito -Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Nhật Bản tại Việt Nam (JCCI) cho rằng, trách nhiệm của Chính phủ là đề ra những quy định để tạo điều kiện cho doanh nghiệp có môi trường hoạt động thông thoáng đến mức tối đa, trong khi vẫn bảo đảm kỷ cương chặt chẽ.

Về cải cách thủ tục hành chính, cần thành lập một ủy ban mới có đầy đủ quyền hạn tiếp nhận, xử lý mọi vấn đề phát sinh, đứng đầu là Thủ tướng Chính phủ;có quy định thống nhất về việc sử dụng các công văn hướng dẫn thực thi luật. Cầnthí điểm dự án đẩy nhanh cải cách thủ tục hành chính. Cụ thể là chọn Tổng cục Hải quan để tổ chức thí điểm, phối hợp với hiệp hội doanh nghiệp các nước thực hiện các hoạt động đẩy nhanh tiến trình minh bạch hóa và tiến độ xử lý thủ tục hải quan.

Ông Vũ Tiến Lộc cho biết, cộng đồng doanh nghiệp trong nướcvà nước ngoài đề nghị Chính phủ tiếp tục các chỉ đạo cương quyết thực hiện cải cách hành chính, tăng cường các nỗ lực mở các con đường ưu tiên cho doanh nghiệp xuất khẩu thông qua các hiệp định thương mại tự do (FTA). Đặc biệt là tiến hành các thủ tục phê chuẩnCPTPP; thúc đẩy ký kết FTAViệt Nam - EU càng sớm càng tốt.

Đồng thời, phải rà soát và loại bỏ ngay các bất cập trong thực tiễn đang cản trở doanh nghiệp tận dụng các ưu đãi mở ra từ các FTA, đặc biệt là phải cải cách nhanh hơn các thủ tục hành chính liên quan đến xuất nhập khẩu như đã đề cập ở phần trên.

“Đau đầu” chuyện công nghiệp phụ trợ

Ông Kim Heung Soo -Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Hàn Quốc tại Việt Nam cho rằng Chính phủ Việt Nam đang nỗ lực để phát triển ngành công nghiệp phụ trợ và nuôi dưỡng các doanh nghiệp vừa và nhỏ ngành chế tạo. Bản ghi nhớ được thảo luận tại Hội nghị thượng đỉnh Việt Nam - Hàn Quốc hồi tháng 3 cũng nhấn mạnh vào sự hợp tác trong lĩnh vực công nghiệp phụ trợ.

Tuy nhiên, thực tế là đại đa số các doanh nghiệp địa phương ở Việt Nam vẫn chưa thể sản xuất các sản phẩm phụ trợ đáp ứng yêu cầu của các doanh nghiệp FDI. Do đó, Chính phủ Việt Nam và các doanh nghiệp FDI cần nỗ lực cải thiện tình hình này.

Dù vậy, đại diện phía Hàn Quốc cũng khẳng địnhcác doanh nghiệp Hàn Quốc đang rất nỗ lực để phát triển ngành công nghiệp phụ trợ của Việt Nam, nuôi dưỡng các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Ví dụ như Samsung đã thông báo về việc đạt được thành tích nâng cao năng suất lên 85% thông qua chương trình tư vấn cho các doanh nghiệp Việt Nam hợp tác với Samsung.

Bộ trưởng Bộ KH-ĐT Nguyễn Chí Dũng cũng cho rằngkhu vực đầu tư nước ngoài đã có những hiệu ứng lan tỏa đối với các lĩnh vực của nền kinh tế. Tuy nhiên, sự liên kết giữa khu vực FDI với khu vực doanh nghiệp trong nước cùng tham gia chuỗi giá trị chưa đạt như kỳ vọng, phát triển ngành công nghiệp hỗ trợ và hoạt động chuyển giao công nghệ còn ở mức thấp.

Để tăng cường sự liên kết đó, các doanh nghiệp nước ngoài cần chủ động tạo điều kiện cho các doanh nghiệp Việt Nam có cơ hội từng bước tham gia vào chuỗi giá trị. Doanh nghiệp trong nước phải nỗ lực đổi mới tư duy quản lý theo hướng hiện đại, tiếp cận công nghệ tiên tiến, nâng cao kỹ năng và trình độ lao động, tăng năng lực sản xuất, chất lượng sản phẩm và năng lực cạnh tranh, Bộ trưởng phát biểu.

Trao đổi với báo chí trước thềm diễn đàn VBF giữa kỳ, ông Vũ Tiến Lộc cho biết Samsung đang có kế hoạch đưa thêm 200 nhà cung ứng nước ngoài vào Việt Nam để hỗ trợ cho công ty này. Đây vừa là tin vui, vừa là tin buồn.Việc nàysẽ giúp Việt Nam hưởng lợi từ dòng vốn đầu tư nước ngoài. Tuy nhiên, điều này cũng đồng nghĩa với việc doanh nghiệp Việt mất đi cơ hội tham gia vào chuỗi cung ứng khổng lồ của Samsung. "Tiếc là nhiều doanh nghiệp trong nước đã không vươn lên để có thể tham gia vào chuỗi cung ứng", ông nói.

Ông Lộc đặt ra vấn đề trách nhiệm của doanh nghiệp FDI trong việc chủ động hỗ trợ doanh nghiệp Việt để hai phía không phải "mãi mãi là hai thế giới riêng". Doanh nghiệp ngoại khi vào Việt Nam mục tiêu của họ vẫn là lợi nhuận. Tuy nhiên, lợi nhuận có thể đến từ trước mắt hoặc có thể chậm mà dài lâu, khi họ coi đất nước đang đầu tư là quê hương thứ hai để ăn sâu, bám rễ.